Μάρκ.θ:49 Πᾶς γὰρ πυρὶ ἁλισθήσεται.

Ανάμεσα στα δύσκολα λόγια του Ιησού, το Μάρκ.θ:49 είναι ένα από τα πιο αινιγματικά: «Πᾶς γὰρ πυρὶ ἁλισθήσεται». «Διότι πας τις με πυρ θέλει αλατισθή». 

Τι εννοεί ο Ιησούς με αυτό το περίεργο μείγμα από «αλάτι» και «φωτιά», έχει μπερδέψει τους Έλληνες λόγιους για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Πολλές ερμηνείες.

Έχουν δοθεί τουλάχιστον δεκαπέντε διαφορετικές εξηγήσεις γι’ αυτό το εδάφιο. Οι περισσότεροι μελετητές συνδέουν το αλάτι και τη φωτιά με εξαγνισμό επειδή και τα δύο χρησιμοποιήθηκαν στις θυσίες του ναού.

Σύμφωνα με την Μισνά, οι ιερείς του ναού έβαζαν αλάτι στο κουφάρι ενός πουλιού που είχαν σφάξει για προσφορά ολοκαυτώματος, για να βγει το αίμα:

Αυτός [ο ιερέας] θα στρίψει [για να κόψει] το κεφάλι του... θα κάνει μια σχισμή και θ’ ανοίξει το σώμα του... θα απορροφήσει [το περίσσιο αίμα στο εσωτερικό του σώματος] με αλάτι και θα το ρίξει στη φωτιά του θυσιαστηρίου (μ. Ζεβαχίμ 6:5)

Η ερμηνεία ότι το αλάτι και η φωτιά έχουν κάτι να κάνουν με τον καθαρισμό ή την αφιέρωση είναι εμφανής, γι’ αυτό ίσως και ο Βάμβας προσθέτει: «και πάσα θυσία με άλας θέλει αλατισθή» και δίνεται η παραπομπή:  

Λευιτ.β:13 Και παν δώρον της εξ αλφίτων προσφοράς σου θέλεις αλατίζει με άλας· και δεν θέλεις αφήσει να λείψη από της εξ αλφίτων προσφοράς σου το άλας της διαθήκης του Θεού σου· επί παντός δώρου σου θέλεις προσφέρει άλας.

Μια άποψη είναι ότι όλοι όσοι παραβαίνουν και καταπατούν τους νόμους του Θεού, «και όστις σκανδαλίση ένα των μικρών των πιστευόντων εις αυτόν», όσοι δεν παρατούν τις αμαρτίες τους και τις αμαρτωλές τους παρέες, όλοι αυτοί που θα ριχτούν «εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον, όπου ο σκώληξ αυτών δεν τελευτά και το πυρ δεν σβύνεται», θα αλατιστούν μ’ αυτή τη φωτιά. Αυτή η φωτιά θα είναι γι’ αυτούς, ότι είναι το αλάτι για το κρέας, που το συντηρεί από σήψη και διαφθορά. 

Η φωτιά της κόλασης, καθώς θα καίει με βασανιστική αγωνία τους επαναστάτες αμαρτωλούς, θα τους διατηρεί σαν οντότητες, δεν θα αναλώνονται από αυτήν, αλλά θα συνεχίζουν να καίγονται. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχή στον αιώνιο βασανισμό, ποτέ δεν πεθαίνει και κυρίως δεν χάνει την συνείδηση. Η φωτιά της κόλασης είναι άσβεστη, γι’ αυτό  οι αμαρτωλοί θα βασανίζονται απερίγραπτα, δεν θα κατακαίγονται, αλλά ο καπνός από τα βάσανά τους θα ανεβαίνει για πάντα.

Εβραϊκός ιδιοματισμός

Σχεδόν όλες οι προσπάθειες ερμηνείας αυτού του εδαφίου, ασχολούνται με το κείμενο στην ελληνική γλώσσα. Όμως, όπως πολλά από τα δύσκολα λόγια του Ιησού, αυτό απλά δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τα Ελληνικά.

«πυρὶ ἁλισθήσεται» είναι μία από τις αινιγματικές δηλώσεις του Ιησού που ξεκλειδώνουν όταν μεταφραστούν ξανά στα Εβραϊκά.

Σήμερα, πολλοί μελετητές θεωρούν ότι η Εβραϊκή γλώσσα είναι πιθανώς αυτή που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την καταγραφή της ζωής του Ιησού. Η θεωρία αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνεται με ένα άλλο, μη αναμενόμενο τρόπο. Το Μάρκ.θ:49 είναι ένα από τα πολλά περάσματα στο Μάρκο που μπορεί να μεταφραστεί λέξη προς λέξη στα εβραϊκά χωρίς αλλαγή της σειράς των λέξεων: כָּל אִישׁ בָּאֵשׁ יֻמְלַח (καλ ις μπα ες γιουμελάχ, Κάθε άνθρωπος με τη φωτιά θα είναι αλατισμένος).

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ένας Εβραϊκός ιδιωματισμός μεταφράστηκε κυριολεκτικά, όχι δυναμικά, στην ελληνική γλώσσα. Καθώς αυτοί που θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν ένα εβραϊκό ιδιωματισμό πίσω από αυτή τη δήλωση γίνονται όλο και λιγότεροι, η αρχική έννοια μπορεί να έχει χαθεί. Το εύρος της έννοιας της λέξης «αλάτι» στα εβραϊκά μπορεί να μας δώσει μια ιδέα για την έννοια του «αλατισμένο με τη φωτιά».

Χρήσεις του αλατιού

Η ρίζα מלח (μελάχ, αλατίζω) χρησιμοποιείται στις εβραϊκές γραφές όχι μόνο με την έννοια του εξαγνισμού ή της διατήρησης, αλλά επίσης σαν σύμβολο ακαρπίας και καταστροφής.

Το πλήρες Αγγλο-Εβραϊκό λεξικό του Alcalay μεταφράζει την έκφραση זָרַע מָקוֹם מֶלַח (ζάρα μακόμ μελάχ, κυριολεκτικά, «να σπείρουν ένα μέρος με αλάτι») με την έννοια «να καταστραφεί εντελώς». Μια τέτοια ενέργεια περιγράφεται στους Κριτ.θ:45, όπου ο Ἀβιμέλεχ καταστρέφει την Συχὲμ. Μέρος της καταστροφής ήταν να σπείρει αλάτι στην πόλη.

Η περίπτωση της γυναίκας του Λωτ, που έγινε «στήλη άλατος» όταν παράκουσε την εντολή του Θεού, είναι γνωστή. Είναι προφανώς μια νύξη σ’ αυτό το γνωστό περιστατικό, όταν ο Ησαΐας να:6 χρησιμοποιεί τη ρίζα מלח (μελάχ) με την έννοια «καταστραφεί», όταν γράφει: «οι ουρανοί θέλουσι διαλυθή».

Στα προηγούμενα εδάφια του εδ.49 (Μάρκ.θ:42-48), ο Μάρκος αναφέρει ότι ο Ιησούς προειδοποίησε όσους σκανδαλίσουν «ένα των μικρών των πιστευόντων εις αυτόν», και είπε ότι θα ήταν καλύτερα «να περιτεθή μύλου πέτρα περί τον τράχηλον αυτού και να ριφθή εις την θάλασσαν», ή να αποκόψει μέλος του σώματός του από το να ριχτεί  «εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον, όπου ο σκώληξ αυτών δεν τελευτά και το πυρ δεν σβύνεται».