Ερμηνευτικά λάθη

                                   

Η μελέτη της Αγίας Γραφής είναι σπουδαίο προνόμιο των πιστών. Ταυτόχρονα όμως είναι και μεγάλη ευθύνη. Γιατί;

Επειδή σημασία δεν έχει μόνο ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ αλλά και ΤΟ ΝΟΗΜΑ εκείνων που διαβάζουμε.

Δύο ιστορίες από την Καινή Διαθήκη, που θυμίζουμε παρακάτω, μιλούν γι’ αυτή την αλήθεια και πόσο αντίκτυπο έχει στην καθημερινή αλλά και την πνευματική μας ζωή.

Η πρώτη περικοπή είναι από το Ευαγγέλιο του Λουκά (ι:25-28), όπου έχουμε το επεισόδιο του νομικού που ήρθε στον Χριστό με την επιθυμία να κληρονομήσει αιώνια ζωή.

Ο νομικός ρώτησε: «Διδάσκαλε, τι πράξας θέλω κληρονομήσει ζωήν αιώνιον;» και ο Ιησούς τον ρώτησε: «Εν τω νόμω τι είναι γεγραμμένον; Πώς αναγινώσκεις;»

Εκείνος επανέλαβε τις μεγάλες συνοπτικές εντολές: «Θέλεις αγαπά Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της δυνάμεώς σου και εξ όλης της διανοίας σου, και τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Ύστερα απ’ αυτό ο Κύριος απάντησε: «Ορθώς απεκρίθης· τούτο κάμνε και θέλεις ζήσει».

Από τον παραπάνω διάλογο διακρίνουμε τα εξής:

(α) Την αξία του λόγου του Θεού. Προσέχουμε πως ακόμη και ο Χριστός δεν βιάστηκε να απαντήσει στο ερώτημα του νομικού με δικά Του λόγια, αλλά τον παρέπεμψε στις Γραφές.

(β) Ο νομικός ΓΝΩΡΙΖΕ τι έλεγε ο λόγος του Θεού, όμως ΔΕΝ ΕΔΙΝΕ ΠΡΟΣΟΧΗ σ’ εκείνο που διάβαζε. Μάλλον ΕΨΑΧΝΕ ΚΑΤΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ, ίσως κάτι που να ταιριάζει περισσότερο στις δικές του επιθυμίες.

(γ) Ο Χριστός πάντα επαινεί όχι εκείνους που ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ αλλά εκείνους που ΠΡΑΤΤΟΥΝ όσα οι Γραφές προστάζουν: «Εάν εξεύρητε ταύτα, μακάριοι είσθε εάν κάμνητε αυτά» (Ιωάν.ιγ:17).

Η δεύτερη περικοπή βρίσκεται στις Πράξ.η:27-36, όπου διαβάζουμε το περιστατικό με τον Αιθίοπα ευνούχο, στον οποίο ο Θεός έστειλε τον ευαγγελιστή Φίλιππο.

Ο άρχοντας αυτός είχε έρθει για να προσκυνήσει στην Ιερουσαλήμ και καθώς επέστρεφε στην πατρίδα του, καθισμένος πάνω στην άμαξά του, «ανεγίνωσκε τον προφήτην Ησαΐαν». Βλέποντάς τον ο Φίλιππος, ρώτησε: «Άραγε γινώσκεις α αναγινώσκεις;» Ο Αιθίοπας όχι μόνο απάντησε με απόλυτη ειλικρίνεια: «Πώς ήθελον δυνηθή, εάν δεν με οδηγήση τις;» αλλά και ζήτησε βοήθεια από τον Φίλιππο, που ανέβηκε και κάθισε κοντά του.

Καθώς το ανάγνωσμα ήταν από το κεφάλαιο νγ του Ησαΐα, ο άρχοντας ρώτησε: «Περί τίνος λέγει τούτο ο προφήτης; περί εαυτού ή περί άλλου τινός;» οπότε ο Φίλιππος του εξήγησε όχι μόνο τη συγκεκριμένη περικοπή αλλά και του μετέδωσε το ευαγγέλιο του Ιησού.

Από τον διάλογο αυτό διακρίνουμε:

(α) Την αξία του λόγου του Θεού. Ο ευνούχος Αιθίοπας χωρίς αμφιβολία είχε πληρώσει ένα μεγάλο ποσό για να αγοράσει τον τόμο του Ησαΐα. (Σημειωτέο ότι το βιβλίο του Ησαΐα είναι από τα μεγαλύτερα της Αγίας Γραφής!) Είχε τόση δίψα για το λόγο του Θεού, ώστε δεν είχε υπομονή να φτάσει στο σπίτι του για να διαβάσει το βιβλίο που αγόρασε, αλλά το έκανε στη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής!

(β) Η απλή ανάγνωση δεν είναι αρκετή για να καταλάβει ο άνθρωπος το νόημα του ιερού κειμένου. Χρειάζεται προσοχή, προσπάθεια, εμβάθυνση και θεία βοήθεια.

(γ) Δεν είναι ντροπή να ομολογήσουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε όλα τα σημεία της Βίβλου. Στην πραγματικότητα υπάρχουν πάρα πολλά σημεία που είναι δυσνόητα όχι μόνο για τον μέσο μελετητή αλλά ακόμη και για πολύχρονους και βαθείς μελετητές (Β’ Πέτρ.β:16).

(δ) Ο ευνούχος έσπευσε να εφαρμόσει αμέσως εκείνα που έμαθε, ώστε ύστερα από λίγο ζήτησε να βαφτιστεί.

Η κατοχή και μελέτη των Αγίων Γραφών αποτελεί μέγιστο προνόμιο των χριστιανών στους τελευταίους αιώνες. Ωστόσο υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από το επιπόλαιο διάβασμα της Βίβλου, επειδή συχνά χρησιμοποιούνται τα εδάφια χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προέλευση των λόγων (ποιος μιλάει), το ιστορικό πλαίσιο (πότε και σε ποιους ειπώθηκαν τα λόγια που διαβάζουμε) και η σημασία που είχαν οι λέξεις στην αρχαιότητα.

Μια από τις αιτίες δημιουργίας πολλών αιρέσεων και ψευδοδιδασκαλιών είναι ότι οι άνθρωποι δε γνωρίζουν τις αρχικές γλώσσες των ιερών κειμένων. Επίσης κίνδυνος υπάρχει από κακές μεταφράσεις, οι οποίες πάσχουν από αδυναμία ή ανικανότητα των μεταφραστών, όχι σπάνια όμως και από δογματική σκοπιμότητα και υστεροβουλία τους.

Τέτοια προβλήματα όλο και περισσότερο διακρίνουμε και στον ελληνικό χώρο, επειδή άλλοι μεν έχουν χάσει κάθε επαφή με το αρχαίο κείμενο λόγω της γλώσσας, άλλοι δε καταπίνουν με μεγάλη ευκολία κάθε λάθος απόδοση που υπάρχει στις μεταφραστικές προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια.

Υπάρχει όμως και ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος από εδάφια που όχι μόνο δεν κατανοούνται σωστά αλλά και χρησιμοποιούνται από κάποιους για να υποστηρίξουν «δόγματα» σύμφωνα με τα οποία αφενός χτίζουν τη θρησκευτική και εκκλησιαστική τους εικόνα και αφετέρου, με βάση αυτά, κρίνουν και κατακρίνουν τους άλλους. Υπάρχουν επίσης εδάφια που παρερμηνεύονται από αυθαίρετη γενίκευση, όπου κάποιοι παίρνουν λόγια της Γραφής και προσπαθούν να τα κάνουν παγκόσμιας ισχύος, ή προσπαθούν να τα εφαρμόσουν σε πλαίσιο διαφορετικό από το αρχικό τους συμφραζόμενο. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

·        «Εγώ γνωρίζω τας βουλάς τας οποίας βουλεύομαι περί υμών, λέγει Κύριος, βουλάς ειρήνης και ουχί κακού, διά να δώσω εις υμάς το προσδοκώμενον τέλος» (Ιερ.λθ:11)

Λάθος άποψη: Τα λόγια αυτά συνήθως εκλαμβάνονται ως υπόσχεση του Θεού για ευημερία και μάλιστα γενικής εφαρμογής, ωσάν το εδάφιο αυτό να γράφτηκε για κάθε έναν πιστό.

Σωστή ερμηνεία: Όμως αυτά τα λόγια τα είπε ο Θεός ειδικά για τους εξόριστους στη Βαβυλώνα Ιουδαίους, προς τους οποίους γνωστοποιούσε ότι, «αφού πληρωθώσιν εβδομήκοντα έτη εν Βαβυλώνι, θέλω επισκεφθή υμάς και θέλω εκτελέσει προς υμάς τον λόγον μου τον αγαθόν, να επαναφέρω υμάς εις τον τόπον τούτον». Δεν υπάρχει συνεπώς καμία ομοιότητα και κανένας λόγος για να υποθέσουμε ότι πρόκειται για υπόσχεση καθολική και διαχρονική.

·        «Τα μεν οπίσω λησμονών, εις τα έμπροσθεν επεκτεινόμενος, τρέχω προς τον σκοπόν» (Φιλιπ.γ:13-14)

Λάθος άποψη: Πρέπει να ξεχνάμε κάθε προηγούμενη αρνητική εμπειρία μας, λένε κάποιοι, και να προχωρούμε προς το μέλλον, χωρίς να κοιτάζουμε ξανά πίσω.

Σωστή ερμηνεία: Όλα τα γραπτά του Παύλου δείχνουν ότι εκείνος ποτέ δεν ξεχνούσε τις αρνητικές εμπειρίες που είχε στη ζωή του πριν συναντήσει τον Χριστό, αντίθετα εκείνο που λησμονούσε ήταν τα προηγούμενα θετικά επιτεύγματά του, ώστε να δίνει συνεχώς ολόκληρο τον εαυτό του σε νέους αγώνες για χάρη του Χριστού.

·        «Eπειδή είσαι χλιαρός και ούτε ψυχρός ούτε ζεστός, μέλλω να σε εξεμέσω εκ του στόματός μου» (Αποκ.γ:16)

Λάθος άποψη: Ο πιστός πρέπει πάντα να έχει θερμά και όχι χλιαρά συναισθήματα.

Σωστή ερμηνεία: Το συμφραζόμενο των λόγων αυτών μεταφέρει την κεντρική ιδέα ότι κάτι μπορεί να είναι χρήσιμο ή όχι, ανάλογα με το πού θα χρησιμοποιηθεί —το νερό είναι χρήσιμο ανάλογα με τη θερμοκρασία του, είτε είναι θερμό είτε κρύο. Το χωρίο δεν λέει πουθενά ότι το ψυχρό νερό είναι κακό.

·        «Δίδαξον το παιδίον εν αρχή τής οδού αυτού· και δεν θέλει απομακρυνθή απ’ αυτής ουδέ όταν γηράση» (Παρ.κβ:6)

Λάθος άποψη: Όταν διδάσκουμε στα παιδιά μας από μικρά τις αλήθειες του ευαγγελίου, εκείνα θα μείνουν στο δρόμο του Θεού όταν μεγαλώσουν. Δυστυχώς η καθημερινή ζωή διαψεύδει αυτή την αρεστή μεν, αλλά αυθαίρετη ερμηνεία.

Σωστή ερμηνεία: Οι Παροιμίες είναι σοφά γνωμικά με γενικότερη εφαρμογή και όχι συγκεκριμένες υποσχέσεις. Χωρίς αμφιβολία κάθε τι που θα μάθει ο άνθρωπος από τα παιδικά του χρόνια, είναι πολύτιμο εργαλείο για την υπόλοιπη ζωή του, αυτό όμως δεν εξασφαλίζει σε κανένα γονέα την βεβαιότητα ότι το παιδί του θα ακολουθήσει οπωσδήποτε το δρόμο του Θεού.

·        «Τα πάντα δύναμαι διά του ενδυναμούντός με Χριστού» (Φιλιπ.δ:13)

Λάθος άποψη: Ο Χριστιανός μπορεί να κάνει θαύματα, μπορεί να κατορθώσει τα πάντα και να υπερνικήσει όλες τις δυσκολίες της ζωής.

Σωστή ερμηνεία: Ο Παύλος στα προηγούμενα εδάφια, λέει το αντίθετο ακριβώς από την παραπάνω αντίληψη. Η αποστολική του πείρα τον είχε διδάξει όχι να αποκτά όσα θέλει αλλά να αρκείται σε όσα έχει όχι να τον τιμούν αλλά να ταπεινώνεται όχι να έχει περίσσευμα αλλά να στερείται, ακόμη και να πεινά. Ο Παύλος δεν είχε τη δύναμη να αλλάξει τα πράγματα της ζωής προς το καλύτερο, είχε μάθει όμως να ΑΠΟΔΕΧΕΤΑΙ και να ΥΠΟΜΕΝΕΙ όλες τις καταστάσεις – τις καλές και τις κακές, τις εύκολες και τις δύσκολες.

·        «Η γνώσις φυσιοί, η δε αγάπη οικοδομεί» (Α’ Κορ.η:1)

Λάθος άποψη: Μη δίνεις αξία στη γνώση, επειδή κάνει τους ανθρώπους υπερήφανους. Μην ενδιαφέρεσαι και μη κουράζεσαι να μάθεις, αρκεί να έχεις “αγάπη” που “οικοδομεί”...

Την θέση αυτή παίρνουν όσοι αποφεύγουν τον κόπο ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ, καθώς και εκείνοι που δεν θέλουν ν’ αναλάβουν την υπευθυνότητα που συνεπάγεται η γνώση, ιδιαίτερα μάλιστα σε διαπροσωπικές σχέσεις.

Σωστή ερμηνεία: Αντίθετα ο θεόπνευστος Ψαλμωδός προσεύχεται: «Δίδαξόν με φρόνησιν και γνώσιν» (Ψαλμ.ριθ:66) και ο Παύλος κατέκρινε τους πιστούς που δεν είχαν γίνει ΔΑΣΚΑΛΟΙ, ύστερα από το διάστημα που ήταν ακόλουθοι του Χριστού. Ωστόσο η κακή χρήση της γνώσης μπορεί να κάνει ζημιά στον άνθρωποι που έχει την τάση να είναι υπερήφανος ή αίτιο σκανδαλισμού του άλλου από εκείνον που δεν υπολογίζει τη θέση του ασθενή αδελφού σε περιπτώσεις όπως εδώ, που ο λόγος γινόταν «περί των ειδωλοθύτων», όπου σίγουρα η αγάπη εμποδίζει να αδιαφορίσουμε για την κατάσταση του «ασθενούντος κατά την πίστιν» (Ρωμ.ιδ:1).

·        «Τα ώτα σου θέλουσιν ακούει λόγον όπισθέν σου, λέγοντα, Αύτη είναι η οδός, περιπατείτε εν αυτή» (Ησ.λ:21)

Λάθος άποψη: Δεν είναι λίγοι, δυστυχώς, που διαβάζοντας αυτό το εδάφιο – ξεχωριστά από τα συμφραζόμενα – περιμένουν να ακούσουν μια φωνή στ’ αυτιά τους, που θα τους λέει ποιο δρόμο ν’ ακολουθήσουν.

Σωστή ερμηνεία: Η φράση αυτή δεν είναι ξεκάρφωτη^ ακολουθεί μια άλλη υπόσχεση του Θεού η οποία λέει: «Οι διδάσκαλοί σου δεν θέλουσιν αφαιρεθή πλέον, αλλ' οι οφθαλμοί σου θέλουσι βλέπει τους διδασκάλους σου». Τότε, λοιπόν, όταν ο λαός θα έχει ανάμεσά του δασκάλους που θα διδάσκουν το νόμο του Θεού, δε θα υπάρχει φόβος παρέκκλισης, επειδή η γνώση που θα έχουν λάβει θα είναι μέσα τους μια ξεκάθαρη κατευθυντήρια “φωνή”.

Δεν πρόκειται για κάποια “νέα αλήθεια”, αφού ήδη ο Θεός είχε πει: «Θέλετε λοιπόν προσέχει να κάμνητε καθώς προσέταξεν εις εσάς Κύριος ο Θεός σας· δεν θέλετε εκκλίνει δεξιά ή αριστερά» (Δευτ.ε:32). Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι να περιμένει κανείς “μυστικές φωνές” αλλά να είναι πρόθυμος να υπακούει και να εκτελεί ΤΙΣ ΕΝΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ.

Είναι προφανές από τα παραπάνω, ότι πρέπει να προσέχουμε πολύ, καθώς μελετούμε τις Άγιες Γραφές, ώστε εκείνο που κατανοούμε να μην είναι αυτό που επιζητεί η απατηλή καρδιά μας και οι επιθυμίες μας αλλά εκείνο που από την αρχή ήθελε να πει το Άγιο Πνεύμα του Θεού. Ας μη παρασυρόμαστε, λοιπόν, ούτε από επιπολαιότητα και βιασύνη, ούτε από κακούς δασκάλους.