Η Βίβλος (5)

ΠΩΣ ΕΦΤΑΣΕ Η ΒΙΒΛΟΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

Α. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

Η Βίβλος αρχικά γραφόταν σε μακριά φύλλα περγαμηνής που τα τύλιγαν σε ξύλινους κυλίνδρους. Αυτά ονομάζονταν “χειρόγραφα” (μάνιουσκριπτς) που σημαίνει “γραμμένα με το χέρι”. Οι άνθρωποι που αντέγραφαν το λόγο του Θεού πάνω σ’ αυτά ονομάζονταν “γραφείς”. Τα χειρόγραφα ήταν πάρα πολύ ακριβά και δεν μπορούσε να έχει ο καθένας το δικό του, αλλά διαβάζονταν στις συναθροίσεις.

Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε περγαμηνή φτιαγμένη από πάπυρο και αργότερα δέρματα καθαρών ζώων. Η Παλιά Διαθήκη γράφτηκε στα Εβραϊκά και η Καινή στα Ελληνικά. Αυτά τα ρολά από δέρμα ή περγαμηνή ήταν γνωστά με το όνομα “κύλινδροι”.

Οι Εβραίοι γραμματείς ήταν πάρα πολύ προσεκτικοί στην αντιγραφή των Εβραϊκών χειρογράφων. Κάθε καινούριο αντίγραφο, έπρεπε να γίνει από ένα αποδεδειγμένα σωστό χειρόγραφο. Γραφόταν με μια ειδική μελάνη πάνω σε περγαμηνές φτιαγμένες από δέρματα καθαρών ζώων. Οι γραμματείς έπρεπε να προφέρουν δυνατά κάθε λέξη πριν τη γράψουν και σε καμιά περίπτωση δεν επιτρεπόταν να γράψουν κάτι από μνήμης. Έπρεπε να σπογγίζουν με ευλάβεια την πένα τους κάθε φορά πριν γράψουν το όνομα του Θεού με οποιαδήποτε μορφή κι έπρεπε να πλύνουν όλο το σώμα τους κάθε φορά που έγραφαν τη λέξη ΓΙΑΧΒΕ. Το καινούριο αντίγραφο εξεταζόταν και συγκρινόταν πολύ προσεκτικά με το παλιό. Αν υπήρχε έστω κι ένα λάθος γράμμα, όλο το χειρόγραφο απορριπτόταν. Στα Εβραϊκά χειρόγραφα της Παλιάς Διαθήκης, οι παρεκκλίσεις στην αντιγραφή είναι λιγότερες από το 1/1000 όλου του κειμένου.

Η Εβραϊκή γλώσσα στην αρχή γραφόταν μόνο με σύμφωνα, χωρίς να υπάρχει κανένα φωνήεν και διαστήματα που να χωρίζουν τις λέξεις.

Β. Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΒΔΟΜΗΚΟΝΤΑ.

Περίπου το 277 π.Χ. εβδομήντα λόγιοι στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ξεκίνησαν να μεταφράζουν την Παλαιά Διαθήκη στα Ελληνικά. Αυτή η μετάφραση της Π.Δ. είναι γνωστή σαν μετάφραση των εβδομήκοντα ή Ο’. Έγινε πάρα πολύ γνωστή και χρησιμοποιήθηκε σαν βάση για πολλές μελλοντικές μεταφράσεις.

Λέγεται ότι οι τίτλοι των βιβλίων της Αγίας Γραφής υιοθετήθηκαν για πρώτη φορά στη μετάφραση των εβδομήκοντα καθώς κι η σειρά τους, αν και είναι τελείως διαφορετική απ’ αυτή των γνήσιων Εβραϊκών γραφών.

Αυτή η μετάφραση ήταν ελεύθερη με αρκετά λάθη σε πολλά σημεία. Υπήρχε τον καιρό του Χριστού, αλλά ούτε Αυτός, ούτε οι απόστολοι τη χρησιμοποίησαν ποτέ. Μάλλον ο Κύριός μας μιλούσε Αραμαϊκά.

Γ. Η ΒΟΥΛΓΑΤΑ

Η Βουλγάτα ήταν μία Λατινική μετάφραση της έκδοσης των Ο’ και του Ελληνικού πρωτότυπου της Καινής Διαθήκης. Η λέξη (vulgar) σημαίνει “κάνω κάτι κοινό”. Αυτή η μετάφραση έγινε στη Βόρεια Αφρική και αναθεωρήθηκε απ’ τον Ιερώνυμο τον 4ο αιώνα.

Για χίλια χρόνια ήταν η επίσημη μετάφραση της Καθολικής εκκλησίας. Όμως ο απλός λαός δεν ήξερε να διαβάζει Λατινικά. Οι ηγέτες της παπικής εκκλησίας μόνο μπορούσαν και διάβαζαν τη Γραφή στον κόσμο. Έτσι, κατά τη διάρκεια των σκοτεινών αιώνων, ο λόγος του Θεού ήταν “κλειδωμένος” στα Λατινικά.

Δ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ

Ο Ιερώνυμος ήταν ένας απ’ τους ικανότερους λόγιους του 4ου αιώνα. Γεννήθηκε το 340 μ.Χ. στη Δαλματία, σπούδασε στη Ρώμη και βαπτίστηκε το έτος 360.

Μελέτησε την Εβραϊκή γλώσσα κι έζησε σαν ερημίτης κοντά στην Αντιόχεια από το 373-379 μ.Χ. Επέστρεψε στη Ρώμη, ταξίδεψε στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Πήγε στη Βηθλεέμ το 386 μ.Χ. και σαν ηγούμενος μοναστηριού έκανε το αρχηγείο του εκεί μέχρι το θάνατό του, το 420.

Οι πρώτες Λατινικές εκδόσεις της Βίβλου δεν ήταν τόσο προσεγμένες και γι’ αυτό ο πάπας Δαμασκηνός πρότεινε στον Ιερώνυμο να κάνει μια αναθεώρηση. Ο Ιερώνυμος τελείωσε την Καινή Διαθήκη το 388. Μετά άρχισε να μεταφράζει την Παλαιά Διαθήκη χρησιμοποιώντας τα αρχαία Εβραϊκά χειρόγραφα. Το αποτέλεσμα ήταν η Βουλγάτα που και σήμερα χρησιμοποιείται από την Καθολική εκκλησία.

Ε. Η ΠΡΩΤΗ ΑΓΓΛΟ-ΣΑΞΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ.

Το έτος 450 μ.Χ. η Αγγλοσαξονική γλώσσα ήρθε στην Αγγλία από τους επιδρομείς. Ωστόσο, για πολλούς αιώνες ο λόγος του Θεού ήταν διαθέσιμος μόνο σε αντίγραφα γραμμένα με το χέρι από τη Λατινική Βουλγάτα. Εξαιτίας αυτού, μπορούσε να διαβαστεί μόνο από τους μορφωμένους και τους πλούσιους. Παρόλα αυτά, είχε τόση επίδραση στη χώρα που η ειδωλολατρία άρχισε να υποχωρεί.

Τον όγδοο αιώνα οι Ψαλμοί και τα Ευαγγέλια μεταφράστηκαν στην Αγγλοσαξονική γλώσσα από τον Vernable Bede, έναν απ’ τους μεγαλύτερους λόγιους της εποχής. Πέθανε το 735.

Ο Αλφρέδος ο Μέγας που έγινε βασιλιάς στα είκοσι δύο του χρόνια, ήταν άνθρωπος προσευχής κι αγαπούσε το λόγο του Θεού. Εφάρμοσε μεγάλες μεταρρυθμίσεις κι είχε τον πόθο κάθε νέος να μπορεί να διαβάζει τις Γραφές πριν να σπουδάσει οτιδήποτε άλλο. Διέταξε να γίνει μετάφραση της Γραφής στην Αγγλοσαξονική γλώσσα, αλλά δεν έζησε για να δει το αποτέλεσμα.

Η Αγγλία κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς με τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή το 1606. Τότε καθιερώθηκε η Γαλλική γλώσσα και η χώρα έγινε παποκρατούμενη.

Z. ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Η Βίβλος χωρίστηκε σε κεφάλαια για να βοηθηθεί η δημιουργία ενός Λατινικού ταμείου των Γραφών. Μερικές απ’ αυτές τις διαιρέσεις ήταν ανεπιτυχείς, αλλά έμειναν μέχρι σήμερα. Αυτό το έργο αποδίδεται στον Stephen Langdon που πέθανε το 1227. Υπάρχουν όμως κάποιες αναφορές που το αποδίδουν σε κάποιο καρδινάλιο Hugo κι άλλες σ’ έναν άλλο καρδινάλιο με το όνομα Sancto.

Αυτό το έργο τέλειωσε στις αρχές του 13ου αιώνα.

Η. Η ΠΡΩΤΗ ΑΓΓΛΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο John Wycliffe, ο μεγάλος αναμορφωτής, γεννήθηκε περίπου το 1320. Έγινε υφηγητής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κι ήταν ένας από τους πιο ικανούς θεολόγους και λόγιους της εποχής του στην Αγγλία. Ήταν πεπεισμένος ότι η Βίβλος είναι ο λόγος του Θεού κι αποφάσισε να τον δώσει στους ανθρώπους στην Αγγλική γλώσσα.

Μετέφρασε ολόκληρη τη Βίβλο στ’ Αγγλικά απ’ τη Λατινική Βουλγάτα. Ήταν χωρισμένη σε κεφάλαια και παρόλο που τα αντίγραφά της ήταν γραμμένα με το χέρι, είχε μεγάλη κυκλοφορία. Σήμερα υπάρχουν περίπου 150 τέτοια χειρόγραφα.

Αυτή η μετάφραση χρειάστηκε 22 χρόνια για να τελειώσει και 10 μήνες για να αντιγραφεί κάθε χειρόγραφο. Η τιμή κάθε αντιγράφου ήταν περίπου 40.000 δραχμές. Όσοι δεν μπορούσαν να το αγοράσουν, έπρεπε να πληρώσουν ένα πολύ μεγάλο ποσό για να μπορέσουν να διαβάσουν μια ώρα την ημέρα. Μερικές φορές δινόταν ένα ολόκληρο φορτίο σανού για λίγες σελίδες.

Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία αντιτάχθηκε σ’ αυτή τη μετάφραση κι απαγόρευσε την ανάγνωση της Γραφής στ’ Αγγλικά με ποινή το θάνατο για όσους δεν συμμορφώνονταν. Η ιστορία αναφέρει ένα κατάλογο μαρτύρων που πέθαναν δεμένοι σε πάσσαλο γιατί αρνήθηκαν να υπακούσουν.

Ο Wycliffe πέθανε από παράλυση το 1384. Σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του, η εξουσία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας ξέθαψε τα κόκαλά του και τα έκαψε σκορπίζοντας τις στάχτες στον ποταμό Σουΐφτ.

Το 1850 η Βίβλος του Wycliffe τυπώθηκε σε 4 τόμους. Ο Wycliffe ονομάστηκε “Πρωινός αστέρας της Μεταρρύθμισης”.

Θ. Η ΒΙΒΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει μέχρι σήμερα να μεταφραστούν μέρη ή και ολόκληρη η Αγία Γραφή στην Ελληνική γλώσσα. Για την Παλαιά Διαθήκη αυτό ήταν απαραίτητο, επειδή το πρωτότυπό της ήταν στην Εβραϊκή. Για την Καινή Διαθήκη, όμως, που είχε γραφεί στην Ελληνική γλώσσα και μάλιστα στην καθομιλουμένη της τότε εποχής, η ανάγκη για μετάφραση παρουσιάστηκε, όπως ήταν φυσικό, αργότερα. Πάντως, η πρώτη προσπάθεια για μια Ελληνική μετάφραση στον Ελλαδικό χώρο έγινε το 1638 από τον ορθόδοξο ιερομόναχο Μάξιμο Καλλιπολίτη, μαθητή του πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρι. Αργότερα, ακολούθησαν κι άλλες μεταφράσεις, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Τέτοιες π.χ. είναι του μητροπολίτη Τορνόβου (Βουλγαρίας) Ιλαρίωνα του Σιναϊτη το 1828, ή εκείνη που έγινε με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας, το 1900

Στα νεότερα χρόνια έχουμε τις μεταφράσεις των 4 καθηγητών πανεπιστημίου, το 1967, καθώς και των 6 καθηγητών πανεπιστημίου, το 1985 και την μετέπειτα αναθεωρημένη.

Εξακολουθούν, καθώς είναι ευνόητο, να γίνονται κι άλλες προσπάθειες, μέχρι να αποκτηθεί μια πετυχημένη σε ύφος και απόδοση, αλλά και γλωσσικό ιδίωμα, μετάφραση που να ικανοποιεί τις πραγματικές ανάγκες του λαού.

Μέσα στις 1950 γλώσσες και διαλέκτους που έχει μεταφραστεί η Βίβλος, περιλαμβάνεται και η μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα που έχει ηλικία σχεδόν 150 χρόνια κι είναι, θα λέγαμε, η μοναδική μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής στην Ελληνική γλώσσα. Έγινε στην Κέρκυρα απ’ τους καθηγητές της περίφημης Ιονίου Ακαδημίας, Ν.Βάμβα Αρχιμανδρίτη, Θ.Φαρμακίδη Αρχιμανδρίτη και Κ.Τυπάλδο Αρχιμανδρίτη, οι οποίοι ήταν ονομαστοί θεολόγοι και φιλόλογοι .

Βέβαια για την Παλαιά Διαθήκη υπάρχει και κυκλοφορεί η γνωστή μετάφραση των Εβδομήκοντα, αλλά για τον Νεοέλληνα δεν είναι τόσο κατανοητή κι όπως είναι γνωστό, δεν ανήκει στις σύγχρονες μεταφράσεις.

Υπάρχει ακόμα κι η τρίτομη (και γι’ αυτό το λόγο δύσχρηστη) Αγία Γραφή, η γνωστή μετάφραση των Α.Χαστούπη/Ν.Λούβαρι που είναι σε δύο στήλες. Για την Παλιά Διαθήκη δίνεται η μετάφραση των Εβδομήκοντα στη μια στήλη και στη δεύτερη υπάρχει η απευθείας μετάφραση απ’ το Εβραϊκό κείμενο. Για την Καινή Διαθήκη, στην πρώτη στήλη δίνεται το αρχαίο Ελληνικό κείμενο, ενώ στην άλλη μια νεότερη μετάφραση ή μάλλον παράφραση. Η έκδοση αυτή πρωτοκυκλοφόρησε το 1954-55.

Ι. Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ

H τυπογραφία εφευρέθηκε στην Ευρώπη γύρω στο 1450 από τον Γουτεμβέργιο, ο οποίος λέγεται ότι τύπωσε μια Βίβλο. Η τυπογραφία εμφανίστηκε στην Αγγλία με τον Caxton το 1476, τον καιρό που μέρη της Παλαιάς Διαθήκης τυπώθηκαν στα Εβραϊκά. Η εφεύρεση αυτή αύξησε πολύ την κυκλοφορία της Γραφής.

Κ. ΤΑ ΑΠΟΚΡΥΦΑ

Τι είναι τα “απόκρυφα”; Είναι 14 βιβλία που περιλαμβάνει η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία στη Βίβλο που χρησιμοποιεί, τα οποία δεν υπάρχουν στη Γραφή που εμείς χρησιμοποιούμε. Δεν τα χρησιμοποιούμε για τους εξής λόγους:

Οι Γραφές από μόνες τους είναι αυτάρκεις και απόλυτα πλήρεις, χωρίς να τους λείπει τίποτα.

Δεν υπάρχει καμία αναφορά στ’ απόκρυφα στην Καινή Διαθήκη.

Υπάρχουν τρεις σοβαρές προειδοποιήσεις εναντίον αυτών που προσθέτουν στο λόγο του Θεού: Δευτ.δ:2  Παρ.λ:6  Αποκ.κβ:18-19

Τα απόκρυφα δεν αναγνωρίζονται απ’ τους ορθόδοξους Εβραίους κι απ’ τη χριστιανική εκκλησία σαν θεόπνευστα.

Τα απόκρυφα περιλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό μυθικές μωρολογίες και ιστορικά λάθη.

Λ. ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΒΛΟ

Όταν εκτιμήσουμε τις ώρες του μόχθου που έχουν επενδυθεί για μεταφράσεις και το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι έδωσαν τη ζωή τους για να μπορούμε εμείς σήμερα να έχουμε τη Γραφή στα χέρια μας, θα αγαπήσουμε μέσα απ’ όλη την καρδιά μας αυτό το Βιβλίο.

Πάνω απ’ όλα είναι ο λόγος του Θεού και γι’ αυτό και μόνο πρέπει να αγαπάμε τη Βίβλο μας και να την έχουμε πάντα μέσα στην καρδιά μας.