Η διδασκαλία της τριάδας είναι Βιβλική;

Ιωάν.δ:24 Ο Θεός είναι Πνεύμα, και οι προσκυνούντες αυτόν εν πνεύματι και αληθεία πρέπει να προσκυνώσι.

Πολλοί άνθρωποι υποθέτουν ότι ο Πατέρας Θεός, ο Ιησούς Χριστός ο γιος και το Άγιο Πνεύμα συνθέτουν αυτό που κοινά είναι γνωστό σαν Τριάδα. Το δόγμα της Τριάδας συνήθως συνοψίζεται στην πίστη σε ένα Θεό που έχει τρία χωριστά αλλά ίσα πρόσωπα – κάποιοι μιλάνε για υποστάσεις.

Έχετε όμως συνειδητοποιήσει ότι, παρόλο που είναι μια κοινή παραδοχή μεταξύ πολλών θρησκευτικών ανθρώπων, η λέξη Τριάδα δεν υπάρχει πουθενά μέσα στην Αγία Γραφή; 

Στην πραγματικότητα, η λέξη Τριάδα δεν υπήρξε σε κοινή χρήση σαν θρησκευτικός όρος, αιώνες αφού ολοκληρώθηκε και το τελευταίο βιβλίο της Αγίας Γραφής — πολύ καιρό μετά τους αποστόλους του Χριστού που είχαν ήδη πεθάνει!

Παρατηρήσετε αυτή την παραδοχή στο New Bible Dictionary: «ο όρος «Τριάδα» δεν βρίσκεται στην Αγία Γραφή. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Τερτυλλιανό στο τέλος του 2^ου αιώνα, αλλά πήρε ευρεία δημοσιότητα [χρήση σε πνευματικές συζητήσεις] και επίσημη διευκρίνιση [αποσαφήνιση] μόνο στον 4^ο και 5^ο αιώνα» (1996, «Τριάδα»).

Η ίδια πηγή προχωράει για να εξηγήσει ότι «το επίσημο δόγμα της Τριάδας ήταν το αποτέλεσμα αρκετών ανεπαρκών προσπαθειών να εξηγήσουν ποιος και τι είναι πραγματικά ο Χριστιανικός Θεός... Προκειμένου να ασχοληθούν με αυτό το πρόβλημα, οι πατέρες της εκκλησίας συναντήθηκαν το 325 μ.Χ. στη σύνοδο της Νίκαιας, για να ορίσουν ένα ορθόδοξο Βιβλικό ορισμός όσον αφορά την θεία ταυτότητα». Ωστόσο, μόνο το 381, «στη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, υπογραμμίστηκε η θεότητα του Πνεύματος».

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το δόγμα της Τριάδας επισημοποιήθηκε πολύ καιρό αφότου ολοκληρώθηκε η Αγία Γραφή και οι απόστολοι ήταν ήδη νεκροί πριν από πολύ καιρό. Πήρε αρκετούς αιώνες για τους μετέπειτα θεολόγους, να βάλουν σε μια σειρά τι πίστευαν και να διαμορφώσουν την θεωρία της Τριάδας!

Γιατί οι θεολόγοι δεν μπορούν να εξηγήσουν αυτό το δόγμα;

Με κανένα τρόπο οι θεολογικές εξηγήσεις για το  δόγμα της Τριάδας δεν είναι σαφείς. Ο θρησκευτικός συγγραφέας A.W. Tozer, στο βιβλίο του «The Knowledge of the Holy», αναφέρει ότι η τριάδα είναι ένα «μυστήριο ακατανόητο» και κάθε προσπάθεια να κατανοηθεί «θα παραμένει για πάντα μάταιη». Παραδέχεται ότι εκκλησίες, «χωρίς να προσποιούνται ότι το καταλαβαίνουν», ωστόσο συνεχίζουν να διδάσκουν αυτό το δόγμα (1961, σελ.17-18).

Στη συνέχεια, καταλήγει εντυπωσιακά, «το γεγονός ότι δεν μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά, αντί να είναι εναντίον του, είναι υπέρ του» (σελ.23).

Το «New Unger’s Bible Dictionary», στο άρθρο του σχετικά με την Τριάδα, παραδέχεται ότι η Τριαδική έννοια είναι ανθρώπινα ακατανόητη: «είναι αποδεκτό από όλους όσοι ασχολούνται σοβαρά με το θέμα αυτό, ότι η Γραφική αποκάλυψη εδώ μας οδηγεί σ’ ένα βαθύ μυστήριο και ότι όλες οι ανθρώπινες προσπάθειες να το εκφράσουν είναι αναγκαστικά ατελείς» (1988, σ.1308).

Ο Κύριλλος Ρίτσαρντσον, καθηγητής της εκκλησιαστικής ιστορίας στο New York’s Union Theological Seminary, αν και αφιερωμένος Τριαδικός ο ίδιος, γράφει στο βιβλίο του The Doctrine of The Trinity:

«Το συμπέρασμά μου, σχετικά με το δόγμα της Τριάδας είναι ότι είναι μια τεχνητή κατασκευή... Δημιουργεί σύγχυση παρά διευκρινίσεις και ενώ τα προβλήματα με τα οποία ασχολείται είναι αληθινά, οι λύσεις που προσφέρει δεν είναι διαφωτιστικές. Έχει τροφοδοτήσει πολλούς Χριστιανούς με σκοτεινές και μυστηριώδεις δηλώσεις, οι οποίες τελικά δεν έχουν κανένα νόημα, διότι δεν διακρίνει επαρκώς τη χρήση των όρων» (1958, σελ.148-149).

Παραδέχτηκε επίσης ότι, «Ένα μεγάλο μέρος της υπεράσπισης της Τριάδας σαν «αποκεκαλυμμένο» δόγμα, είναι στην ουσία μια υπεκφυγή από τις αντιρρήσεις που μπορεί να ασκηθούν εναντίον του» (σελ.16).

Το Dictionary of Religious Knowledge αναφέρει σχετικά με την τριάδα, «τι ακριβώς είναι αυτό το δόγμα, ή μάλλον πως μπορεί να εξηγηθεί ακριβώς, ακόμα και οι Τριαδικοί δεν έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους» (Lyman Abbott, editor, 1885, “Trinitarians”).

Γιατί ακόμη και αυτοί που πιστεύουν στην Τριάδα το βρίσκουν τόσο δύσκολο να την εξηγήσουν;

Η απάντηση είναι απλή όσο και συγκλονιστική: είναι επειδή η Αγία Γραφή δεν διδάσκει κάτι τέτοιο! Δεν μπορεί κάποιος να αποδείξει ή να εξηγήσει κάτι από την Αγία Γραφή που δεν είναι Βιβλικό! Η Αγία Γραφή είναι η μόνη αξιόπιστη πηγή της θείας αποκάλυψης. Και η αλήθεια, όπως θα δούμε, είναι ότι η έννοια της Τριάδας απλά δεν είναι μέρος της αποκάλυψης του Θεού για τον άνθρωπο.

Αλλά μην πάρετε τα λόγια μας τοις μετρητοίς! Ας δούμε τι λένε κάποιες πρότυπες βιβλικές γνώσεις και άλλοι μεμονωμένοι λόγιοι.

Απρόσμενες ομολογίες ότι η διδασκαλία της Τριάδας δεν βρίσκεται στην Αγία Γραφή!

Παρατηρήστε σ’ αυτές τις ομολογίες από μια σειρά αξιόπιστων πηγών και συγγραφέων, οι οποίοι, ενώ οι ίδιοι επιβεβαιώνουν την τριάδα, αναγνωρίζουν ότι η λέξη «Τριάδα» και η διδασκαλία δεν βρίσκονται στην Αγία Γραφή.

Η International Standard Bible Encyclopedia αναγνωρίζει ότι «[Τριάδα] είναι ένας όρος του 2^ου αιώνα που δεν βρίσκεται πουθενά στην Αγία Γραφή, και οι γραφές δεν έχουν καμία τελειωτική Τριαδική δήλωση» (1988, τόμος 4, «Τριάδα,» σ. 914). Επιπλέον, αναφέρει ότι «οι πατέρες της εκκλησίας αποκρυστάλλωσαν το δόγμα στους επόμενους αιώνες» — πολύ καιρό μετά που οι απόστολοι έφυγαν από το προσκήνιο.

Το Harper Collins Bible Dictionary μας λέει, «το επίσημο δόγμα της Τριάδας, όπως καθορίστηκε από τις μεγάλες εκκλησιαστικές Συνόδους του τέταρτου και πέμπτου αιώνα, δεν μπορεί να βρεθεί στην Καινή Διαθήκη» (Paul Achtemeier, editor, 1996, “Trinity”).

Η Harper Collins Encyclopedia of Catholicism γράφει: «σήμερα, όμως, οι μελετητές γενικά συμφωνούν ότι δεν υπάρχει κανένα δόγμα της Τριάδος ούτε στην Παλαιά, ούτε στην Καινή Διαθήκη…..  Είναι αδιανόητο να υποθέσουμε ότι ένα δόγμα που χαλκεύθηκε στα τέλη του 4^ου αιώνα, μπορεί να βρεθεί στην Παλαιά Διαθήκη. Ομοίως, η Καινή Διαθήκη δεν περιέχει μια σαφή διδασκαλία της Τριάδας"(Richard McBrien, general editor, 1995, “God,” pp. 564-565).

Η New Encyclopaedia Britannica, στο άρθρο της σχετικά με την Αγία Τριάδα, εξηγεί: «ούτε η λέξη Τριάδα ούτε ανάλογη σαφής διδασκαλία εμφανίζεται στην Καινή Διαθήκη... Το δόγμα αναπτύχθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων και μέσα από πολλές διαμάχες... Μόνο τον 4^ο αιώνα η διάκριση των τριών και η ενότητά τους συγκεντρώθηκαν σ’ ένα ενιαίο ορθόδοξο δόγμα της μίας ουσίας και των τριών προσώπων» (1985 edition, Micropaedia, Vol. 11, p. 928).

Το New International Dictionary of New Testament Theology επισημαίνει ότι «Οι πρώτοι Χριστιανοί, δεν είχαν σαφή διδασκαλία της Τριάδος, όπως εκπονήθηκε στη συνέχεια στα δόγματα της εκκλησίας» (Colin Brown, editor, Vol. 2, 1976, “God,” p. 84).

Ο ιστορικός και συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας H.G. Wells, στο έργο του "The Outline of History,¨επισημαίνει, «δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι οι απόστολοι του Ιησού άκουσαν ποτέ για τριάδα — εν πάση περιπτώσει από αυτόν» (1920, Vol. 2, p. 499).

Ο Μαρτίνος Λούθηρος, ο Γερμανός ιερέας που ξεκίνησε την προτεσταντική μεταρρύθμιση, παραδέχθηκε, «Είναι πράγματι αλήθεια ότι το όνομα «Τριάδα» δεν βρίσκεται πουθενά στην Αγία Γραφή, αλλά έχει συλληφθεί και επινοηθεί από τον άνθρωπο» (reproduced in The Sermons of Martin Luther, John Lenker, editor, Vol. 3, 1988, p. 406).

Το Oxford Companion to the Bible γράφει: «επειδή η τριάδα είναι ένα τόσο σημαντικό μέρος του μεταγενέστερου χριστιανικού δόγματος, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο όρος δεν εμφανίζεται στην Καινή Διαθήκη. Κατά τον ίδιο τρόπο, η εξελισσόμενη έννοια των τριών ίσων μερών της θεότητας, που βρέθηκε σε μεταγενέστερες δογματικές διατυπώσεις, δεν μπορεί να εντοπιστεί σαφώς μέσα στα όρια του κανόνα [δηλαδή, των πραγματικών Γραφών]» (Bruce Metzger and Michael Coogan, editors, 1993, “Trinity,” p. 782).

Ο Καθηγητής Charles Ryrie, στο σεβαστό έργο του «Βασική θεολογία», γράφει: «πολλά δόγματα είναι αποδεκτά από τους ευαγγελικούς σαν να διδάσκονται καθαρά στη Γραφή, για τα οποία όμως δεν υπάρχουν αποδεικτικά κείμενα. Το δόγμα της Τριάδας είναι το καλύτερο παράδειγμα αυτού. Είναι δίκαιο να πούμε ότι η Αγία Γραφή δεν διδάσκει το δόγμα της Τριάδας..... Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει ούτε ένα αποδεικτικό κείμενο, εάν με αυτό εννοούμε ένα εδάφιο που «καθαρά» αναφέρει ότι υπάρχει ένας Θεός που έχει σε τρία πρόσωπα» (1999, p. 89).

Και συνεχίζει ο καθηγητής: «οι παραπάνω απεικονίσεις αποδεικνύουν την σφαλερότητα του συμπεράσματος ότι αν κάτι δεν αποδεικνύεται Γραφικά, δεν μπορούμε να διδάσκουμε τα επακόλουθα... Αν έτσι ήταν, ποτέ δεν μπορούσα να διδάξω το δόγμα της Τριάδας» (p. 90).

Ο Millard Erickson, καθηγητής έρευνας της θεολογίας στο Southwestern Baptist Theological Seminary, γράφει ότι η «τριάδα» δεν διδάσκεται σαφώς ή ρητά, πουθενά στην Αγία Γραφή. Όμως, θεωρείται ευρέως σαν ένα βασικό δόγμα, απαραίτητο για τη χριστιανική πίστη.

«Λαμβάνοντας υπόψη τη δυσκολία του θέματος και τις τεράστιες προσπάθειες που έχουν γίνει για τη διατήρηση αυτού του δόγματος, θα ήταν λογικό να αναρωτηθούμε τι θα μπορούσε να δικαιολογήσει όλη αυτή τη φασαρία» ( God in Three Persons: A Contemporary Interpretation of the Trinity, 1995,p. 12).

Ο Καθηγητής Erickson αναφέρει ακόμα ότι η διδασκαλία της Τριάδας δεν υπάρχει στη Βιβλική σκέψη, αλλά προέκυψε όταν πιέστηκε η Βιβλική σκέψη σ’ αυτό το ξένο καλούπι [των ελληνικών εννοιών]. Έτσι, το δόγμα της Τριάδας υπερβαίνει και ακόμη διαστρεβλώνει ό, τι λέει η Αγία Γραφή για τον Θεό» (p.20).

O Καθηγητής Erickson αργότερα επισημαίνει: «υποστηρίζεται ότι το δόγμα της Τριάδας είναι πολύ σημαντικό, κρίσιμο και βασική διδασκαλία. Αν αυτή είναι πράγματι η περίπτωση, δεν θα έπρεπε να αναφέρεται  κάπου στην Αγία Γραφή πιο καθαρά, άμεσα και ρητά; Αν αυτό είναι το δόγμα που κυρίως αποτελεί μοναδικότητα του Χριστιανισμού... Πώς μπορεί να είναι μόνο σιωπηρή στην βιβλική αποκάλυψη; . . . Αυτό είναι ένα φαινομενικά κρίσιμο θέμα, ότι οι γραφές δεν μιλούν καθαρά γι αυτό.

Πως ξεκίνησε η θεωρία της τριάδας;

Δεδομένου ότι η τριάδα δεν βρίσκεται στην Αγία Γραφή, όπως τόσοι πολλοί λόγιοι και θεολόγοι παραδέχονται, πώς κατέληξε να θεωρείται μια τόσο σημαντική διδασκαλία;

Οι καθηγητές θεολογίας Roger Olson και Christopher Hall εξηγούν μέρος του παζλ στο βιβλίο τους «Η τριάδα»: «είναι κατανοητό ότι η σπουδαιότητα που δίδεται σ’ αυτό το δόγμα φέρνει σε αμηχανία πολλούς δόκιμους Χριστιανούς και μαθητές. Πουθενά δεν αναφέρεται σαφώς και κατηγορηματικά μέσα στην Αγία Γραφή. . . Πώς μπορεί να είναι τόσο σημαντική αυτή η διδασκαλία αν δεν αναφέρεται ρητά στην Αγία Γραφή; . . .

«Το δόγμα της Τριάδας αναπτύχθηκε σταδιακά μετά την ολοκλήρωση της Καινής Διαθήκης μέσα σε έντονες διαμάχες, αλλά οι πατέρες της εκκλησίας που το ανέπτυξαν, πίστευαν ότι απλά επεξηγούσαν θείες αποκαλύψεις και δεν ήταν καθόλου εικασίες ή επινόηση νέων ιδεών. Η πλήρης έκφραση του δόγματος της Αγίας Τριάδας διακηρύχτηκε κατά τον τέταρτο αιώνα στις δύο οικουμενικές συνόδους: της Νίκαιας (325 μ.Χ.) και της Κωνσταντινούπολης (381 μ.Χ.)» (2002, σελ. 1 - 2).

Βλέπουμε από αυτό και από άλλες πηγές που αναφέρονται παραπάνω, ότι η ιδέα της τριάδας ήταν ξένη στους βιβλικούς συγγραφείς. Αντ’ αυτού, όπως πολλές από αυτές τις πηγές παραδέχονται ανοιχτά, το δόγμα της Τριάδας αναπτύχθηκε πολύ αργότερα, μετά από αρκετούς αιώνες.

Για να κατανοήσουμε τους παράγοντες που οδήγησαν στην εισαγωγή αυτής της πεποίθησης, πρέπει πρώτα να επιστρέψουμε να δούμε τις μεγαλεπήβολες και δυσκολοκατανόητες τάσεις που ξεκίνησαν τις πρώτες δεκαετίες της πρώτης εκκλησίας. Πρόκειται για εκπληκτική — και σε πολλές περιπτώσεις συγκλονιστική ιστορία!