Κάτι έχει πάει στραβά με τη συγχώρηση. Δε μπορώ να σας πω πόσο συχνά τον τελευταίο καιρό έχω προσπαθήσει να ξεκαθαρίσω τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο αυτό.
Το πρόβλημα προκύπτει όταν κάποιοι λένε: «Έκανα λάθος, λυπάμαι, αλλά ας το ξεχάσουμε, ας συνεχίσουμε τη ζωή. Είναι υποχρέωσή σου να με συγχωρήσεις. Είναι καλλίτερα και για τους δυο μας να το προσπεράσουμε».
Με λίγες καλοδιαλεγμένες λέξεις, ανατρέπονται όλα. Όπως ένας παλαιστής που ξεφεύγει ένα χτύπημα και επιστρέφει, ο παραβάτης κερδίζει πάλι το πάνω χέρι. Τα θύματά του πρέπει να συγχωρήσουν και να ξεχάσουν. Μπορεί ακόμη ο ίδιος να τους θυμίζει ότι, σύμφωνα με τα λόγια του Ιησού, εάν δεν συγχωρούμε τους άλλους, ο Ουράνιος Πατέρας δε θα συγχωρήσει εμάς (Ματθ.ς:14-15).
Υπάρχει τρόπος ώστε να έχουμε το συγχωρητικό πνεύμα και να βοηθήσουμε εκείνους που μας πλήγωσαν να γίνουν υπεύθυνοι για τις πράξεις τους; Οι απαντήσεις της Βίβλου ίσως μας εκπλήξουν.
Συγχώρηση δεν σημαίνει αμνησία
Αν και κάποιες κακές πράξεις μπορούν να ξεχαστούν όταν πάψουμε να ασχολούμαστε μαζί τους, κάποιες πληγές δεν κλείνουν εύκολα.
Αν έχουμε πληγωθεί σοβαρά, η αδυναμία μας να ξεχάσουμε μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ενοχές. Μας έχουν διδάξει πως όταν ο Θεός συγχωρεί, λησμονεί, γι' αυτό κι εμείς πρέπει να λησμονούμε, αν συγχωρούμε αληθινά. Όμως ο Θεός δεν τα ξεχνάει όλα! Από την πρώτη σελίδα της μέχρι την τελευταία, η Βίβλος δείχνει ότι ο Θεός θυμάται τις αμαρτίες του λαού Του. Τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη είναι γεμάτες από ιστορίες που συντηρούν για πάντα τη μνήμη των αμαρτιών του λαού Του παρόλο ότι έχουν συγχωρηθεί.
Όταν ο Θεός λέει ότι δεν θα θυμάται τις αμαρτίες μας, εννοεί ότι δεν θα τις θυμάται για να κινηθεί εναντίον μας. Δεν μας διαγράφει ούτε μας θεωρεί ανάξιους εξαιτίας των κακών που έχουμε πράξει. Αντίθετα, μέσα από τη συγχώρηση, μας απαλλάσσει από το χρέος, που ποτέ δε θα μπορούσαμε να πληρώσουμε, και μας βεβαιώνει ότι εξακολουθεί να μας αγαπά.
Η συγχώρηση δεν καταργεί τις συνέπειες
Πολλές φορές ακούμε το σκεπτικό: «Μα αφού παραδέχτηκα το λάθος μου, ο Θεός με έχει συγχωρήσει και η Γραφή απαιτεί από εσένα να με συγχωρήσεις. Να συμπεριφέρεσαι σαν να μην έγινε τίποτα».
Μια απάντηση είναι ότι η συγχώρηση δεν απαιτεί απαραίτητα επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Ίσως υπάρχουν αποτελέσματα που δεν μπορούν να επανορθωθούν. Ο Θεός συγχώρησε τον Αδάμ και την Εύα, όμως τους έδιωξε από τον Κήπο της Εδέμ. Ο Θεός συγχώρησε το θυμό του Μωυσή, αλλά δεν του επέτρεψε να μπει στη Γη της Επαγγελίας. Ο Θεός συγχώρησε τη μοιχεία του Δαβίδ, όμως δεν του επέτρεψε να έχει το παιδί αυτής της μοιχείας.
Η συγχώρηση δεν καταργεί τις συνέπειες. Εκείνος που συγχωρεί μπορεί να εξακολουθεί με σοφία και αγάπη να ζητάει μια λογική αποκατάσταση, μια δίκαιη τακτοποίηση, να παίρνει μέτρα ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη και χρόνο για να γιατρευτεί. Μια περίοδος παρατήρησης (για να βεβαιωθεί η αλλαγή συμπεριφοράς του φταίχτη), συχνά είναι αναγκαία αν θέλουμε να συγχωρήσουμε και να αγαπούμε σωστά.
Η συγχώρηση δεν αρχίζει από εμάς
Η Βίβλος λέει ότι η ιστορία της συγχώρησης αρχίζει με το Θεό. Εκείνος συγχωρεί μια για πάντα τις αμαρτίες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, σε όλους όσους αποδέχονται τη θυσία του Ιησού Χριστού σαν πληρωμή για το ηθικό τους χρέος. Προσφέρει απεριόριστη συγχώρηση σ' εκείνους που εξομολογούνται τις γνωστές τους αμαρτίες (Α' Ιωάν.α:9).
Με τέτοια αμέτρητη συγχώρηση στο νου, ο Ιησούς είπε την ιστορία του ανθρώπου που είχε συγχωρηθεί για ένα χρέος πολλών εκατομμυρίων, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε να συγχωρήσει το χρέος κάποιου που του χρωστούσε ένα σχετικά μικρό ποσό (Ματθ.ιη:21-35). Ο δάσκαλός μας χρησιμοποίησε αυτή την ιστορία για να μας δείξει πόσο ανήθικο είναι ενώ εμείς δεχόμαστε βουνά ελέους από Εκείνον, ύστερα να μη δίνουμε λίγο από αυτό το έλεος σ' εκείνους που το ζητάνε από εμάς.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο. Όπως έχουμε δεχτεί αμέτρητη συγχώρηση από το Θεό, πρέπει να αφήσουμε αυτή τη συγχώρηση να ξεχειλίσει στις ζωές εκείνων που μας βλάπτουν. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές Του: «'Προσέχετε εις εαυτούς. Εάν δε ο αδελφός σου αμαρτήση εις σε, επίπληξον αυτόν και εάν μετανοήση, συγχώρησον αυτόν. Και εάν επτάκις της ημέρας αμαρτήση εις σε, και επτάκις της ημέρας επιστρέψη προς σε, λέγων, Μετανοώ, θέλεις συγχωρήσει αυτόν» (Λουκ.ιζ::3-4).
Μερικές φορές είναι απαραίτητο ν' αρνηθούμε τη συγχώρηση
Από αγάπη ο Θεός αρνείται τη συγχώρηση σ' εκείνους που δεν έχουν αλλαγή στην καρδιά τους. Ακόμη κι αν αυτό Του προκαλεί λύπη, ποτέ δεν θα συγχωρήσει την ενοχή εκείνων που εν γνώσει τους αρνούνται να παραδεχτούν την αμαρτία τους.
Το παράδειγμα του Θεού μας κάνει σοφούς. Μας διδάσκει να λυπούμαστε για την εγωκεντρικότητα των άλλων και να μας αρέσει να αντιμετωπίζουμε με έλεος εκείνους που μας έχουν βλάψει. Ας αφήνουμε όμως την αγάπη Του να μας διδάσκει πότε είναι για το καλό των άλλων να τους συγχωρήσουμε και πότε να μην τους συγχωρήσουμε (Ματθ.ιη:15-17, Λουκ. 23 ή κδ:34).
Η αμαρτία είναι ανθρώπινη ενώ η συγχώρεση θεία!
Πολύ σωστή η παρατήρηση αλλά, προτού συγχωρέσει εμένα ο Θεός, εγώ τι πρέπει να κάνω, τι πρέπει να προηγηθεί;
Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο (Λουκ.ιζ:1-2) είναι αδύνατο να μην υπάρχουν σκανδαλισμοί μέσα σε μια σχέση, ακόμη και σ' αυτή την οικογένεια του Θεού. Και είναι ουτοπία ότι στην εκκλησία του Θεού δε θα πρέπει ποτέ να υπάρχουν προστριβές, διενέξεις ή ακόμη και διαμάχες. Είναι άγνοια της πραγματικότητας. Διότι, αν έτσι πρέπει να είναι πάντοτε, τότε γιατί η εντολή «Οργίζεσθε καί μή αμαρτάνετε· ο ήλιος άς μή δύη επί τόν παροργισμόν σας, μήτε δίδετε τόπον εις τόν διάβολον»; (Εφεσ.δ:26-27).
Γιατί το παράδειγμα της διακοπής της συνεργασίας μεταξύ Παύλου και Βαρνάβα; (Πράξ.ιε:36-39). Ή η αυστηρή εκείνη επίπληξη του απ. Παύλου προς τον απ. Πέτρο, ο οποίος λόγω της υποκρισίας του δεν ορθοποδούσε; (Γαλ.β:11-14). Τέλος, ποια η σημασία της εντολής του Κυρίου ότι αν κάποιο μέλος της εκκλησίας δεν ορθοποδεί, (1) πήγαινε να τον ελέγξεις, αν δε συμμορφωθεί, (2) πάρε δυο -τρεις μάρτυρες μαζί σου, αν δεν βγει θετικό αποτέλεσμα τότε (3) φέρε το θέμα μπροστά σ' ολόκληρη την εκκλησία. Και, αν και εδώ δε συμμορφωθεί, μετά από αυτή την ύστατη προσπάθεια, (4) τότε να τον αποκόψετε από το σώμα του Κυρίου (Ματθ.ιη:15-18, Α' Κορ. ε:9-13 κ.ά.). Γιατί αυτές οι εντολές;
Η έμφαση στο λόγια του Κυρίου δεν είναι στο αν θα υπάρχουν σκάνδαλα ή όχι. Η έμφαση είναι ενάντια εκείνου που τα φέρνει συνεχώς, με πνεύμα και συμπεριφορά απερίσκεπτη. Για ένα τέτοιο άνθρωπο, θα 'ταν καλύτερο «νά κρεμασθή περί τόν τράχηλον αυτού μύλου πέτρα καί νά ριφθή εις τήν θάλασσαν...» (Λουκ.ιζ:2).
Στα επόμενα εδάφια, ακούμε τον Κύριο να λέει: «Προσέχετε εις έαυτούς. Εάν δέ ο αδελφός σου αμαρτήση εις σέ, επίπληξον αυτόν· καί εάν μετανοήση, συγχώρησον αυτόν. καί εάν έπτάκις τής ημέρας αμαρτήση εις σέ, καί έπτάκις τής ημέρας ΕΠΙΣΤΡΕΨΗ πρός σέ λέγων· ΜΕΤΑΝΟΩ, θέλεις συγχωρήσει αυτόν. Καί είπον οι απόστολοι πρός τόν Κύριον· Αύξησον εις ημάς τήν πίστιν» (Λουκ.ιζ:3-6).
Παρατηρούμε δυο πράγματα εδώ:
Πρώτο, προτού θελήσει ο αδελφός σου να συγχωρηθεί για το κακό που έκανε θεληματικά ή άθελά του, θα πρέπει πρώτα να μετανοήσει και ερχόμενος προς τον άνθρωπο εναντίον του οποίου το κακό έγινε, μια ή πολλές φορές, να ζητήσει συγνώμη. Αλλά πόσες φορές θα πρέπει να συγχωρέσει κανείς;
Οι Ραβίνοι δίδασκαν ότι με το να συγχωρέσει κανείς τρεις φορές, εκπληρώνει τις απαιτήσεις του Νόμου. Αν κάποιος έκανε κακό για τέταρτη φορά κανείς δεν είχε υποχρέωση να συγχωρήσει. Αυτός ο ραβιvικός κανόνας ήταν αποτέλεσμα λανθασμένης κατάληξης από εδάφια όπως του Ιώβ λγ:29 και ου Αμώς α:3, το οποίο λέει: «Ούτω λέγει Κύριος· διά τάς τρείς παραβάσεις τής Δαμασκού καί διά τάς τέσσαρας δέν θέλω αποστρέψει τήν τιμωρίαν αυτής»
Ο Πέτρος φτάνει στον αριθμό εφτά (αριθμό τελειότητας) και ζητά να μάθει αν εφτά φορές είναι αρκετές. Ο Ιησούς, με την απάντησή Του, δείχνει το λάθος του αποστόλου, και εξηγεί ότι όσες φορές και αν σφάλει ο αδελφός σου και μετανοημένος ζητήσει συγνώμη, εσύ σαν παιδί του Θεού, είσαι κάτω από ιερή υποχρέωση να τον συγχωρέσεις. Όχι λοιπόν εφτά φορές αλλά εβδομήντα φορές το εφτά. Και μέχρι το σημείο αυτό δε νομίζω ότι υπάρχει αντίρρηση από κανέναν που πιστεύει ότι ζει κάτω από τις εντολές του Κυρίου Ιησού Χριστού και δέχεται τη διδασκαλία των αποστόλων.
Εδώ, ορθώνεται μια άλλη εύλογη ερώτηση: Είναι ο Χριστιανός υποχρεωμένος να συγχωρέσει τον αδελφό του για κακό που του έκανε ή συνεχίζει επανειλημμένα να του κάνει , όταν ο ένοχος δε μετανοεί; Ας ξαναδιαβάσουμε με προσοχή τα λόγια του Χριστού στο Λουκά (ιζ:3-6). «Προσέχετε εις εαυτούς. Εάν δέ ο αδελφός σου αμαρτήση εις σέ, επίπληξον αυτόν· καί εάν ΜΕΤΑΝΟΗΣΗ, συγχώρησον αυτόν».
Εδώ παρατηρούμε ότι η συγχώρεση του αδελφού προϋποθέτει τη μετάνοια και σαν αποτέλεσμα της μετάνοιας αυτής προσφέρεται η συγχώρεση. Τόσο το γράμμα όσο και το πνεύμα των λόγων του Κυρίου αυτό ακριβώς διδάσκουν.
Αλλά φοβάμαι ότι όπως στις μέρες του Κυρίου οι Ραβίνοι παρανόησαν τη διδαχή του Μωυσή σε πολλά θέματα, έτσι σήμερα αρκετοί, έστω και καλοπροαίρετα, παραμερίζοντας τις ρητές εντολές της Αγ. Γραφής στο θέμα της ειλικρινής μετάνοιας και συγχώρεσης, τα αντικαθιστούν με σκέψεις και πράξεις δικής τους σοφίας και πρωτοβουλίας.
Αυτό γίνεται προφανώς γιατί δεν έχουν εμβαθύνει ούτε στο σκοπό της μετάνοιας αλλά, ούτε στη βαθιά έννοια της συγχώρεσης. Η σκέψη ότι παντού και πάντοτε ο προσβλημένος χωρίς καμιά απολύτως πράξη μετάνοιας από τον ένοχο, οφείλει να προσφέρει χέρι φιλίας και κοινωνίας και αυτό στο όνομα του Χριστού και της αγάπης, δε βασίζεται στη θεόπνευστη γραφτή διδασκαλία του Χριστού και των αποστόλων. Αν εκείνος που πρόσβαλε δεν έχει την επιθυμία και τον πόθο της αποκατάστασης μιας διακεκομμένης και ίσως κατεστραμμένης σχέσης (εν Χριστώ) είναι αδύνατο για τον προσβλημένο να αποκαταστήσει σχέσεις κατεστραμμένες από άλλους ακριβώς επειδή δεν υπάρχει ειλικρινές πνεύμα μετάνοιας από τον προσβάλλοντα.
Μα δε θα πρέπει πάντοτε να είμαστε έτοιμοι να συγχωρούμε; Ναι, θα πρέπει. Αλλά βασίζοντας την απάντηση αυτή στα λόγια του Κυρίου, σπεύδουμε να προσθέσουμε: Είναι ιερό καθήκον κάθε Χριστιανού να αγαπάει όλους τους ανθρώπους, ακόμα και τους εχθρούς του, και να προσεύχεται για το καλό τους. Όμως, θα πρέπει η συγχώρεση να δίνεται αφού πρώτα μετανοήσουν.
Ορθώνεται τώρα μια τρίτη ερώτηση: Σε ποιο σημείο της Αγίας Γραφής ο Κύριος έδωσε συγχώρεση χωρίς τη μετάνοια του αμαρτωλού; Μήπως οι απόστολοι ακολούθησαν μια τέτοια πορεία; Που; Πότε; Ακούμε το Χριστό να προσεύχεται από το Σταυρό: «Πατέρα συγχώρησέ τους, διότι δεν ξέρουν τι κάνουν». Αλλά συγχώρεση ο Θεός δεν τους έδωσε πριν μετανοήσουν (Πράξ.β:38-41 & γ:26).
Καθώς οι πέτρες έπεφταν στον πρωτομάρτυρα Στέφανο η ικεσία του στο Θεό, γι' αυτούς που τον σκότωναν, ήταν: «Κύριε, μή λογαριάσης εις αυτούς τήν αμαρτίαν ταύτην» (Πράξ.ζ:60). Εσείς τι λέτε; Ο Κύριος τους συγχώρεσε χωρίς αυτοί να μετανοήσουν γι' αυτή, την πράξη τους;
Τι είπε ο απ. Πέτρος στον μάγο Σίμωνα, όταν αυτός αμάρτησε κατά του Θεού; «Μετανόησον λοιπόν από τής κακίας σου ταύτης καί δεήθητι τού Θεού, ίσως συγχωρηθή εις σέ η επίνοια τής καρδίας σου» (Πράξ.η:22).
Αγιογραφικά και λογικά, βλέπουμε ότι προτού δοθεί η συγχώρεση, ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ. Οποιοσδήποτε άλλος τρόπος, βασισμένος σε ανθρώπινες σκέψεις, καλοπροαίρετες πρωτοβουλίες ή προσωπικούς συναισθηματισμούς, είναι πέρα για πέρα αντιγραφικός και μια καλοθελητή αλλά απραγματοποίητη ουτοπία.
Γιατί οι απόστολοι αισθάνθηκαν την ανάγκη να έχουν μεγαλύτερη και πιο δυνατή πίστη; Διότι, ούτε εύκολο είναι να συγχωρέσεις τον ίδιο αδελφό ή αδελφή εφτά φορές την ημέρα, όπως εξίσου δεν είναι εύκολο και για κείνο που αμάρτησε εφτά φορές την ίδια μέρα εναντίον του ίδιου ανθρώπου, να του ζητήσει εφτά διαφορετικές φορές ειλικρινή συγνώμη. Να λοιπόν γιατί θα πρέπει να είμαστε τόσο προσεχτικοί να μη σκανδαλίζουμε τον αδελφό μας, να μη πληγώνουμε με απερίσκεπτα λόγια και πράξεις εκείνον για τον οποίο ο Χριστός πέθανε.
