Σοβαρότητα και σοβαροφάνεια

Η λέξη σοβαροφάνεια μοιάζει τόσο πολύ με τη λέξη σοβαρότητα. Αλλά και σαν έννοιες τις συγχέουμε, χαρακτηρίζοντας ανθρώπους σοβαρούς, ενώ είναι σοβαροφανείς. Είναι άραγε από άγνοια ή υποσυνείδητη σκοπιμότητα; Γιατί η σοβαρότητα είναι το ζητούμενο για κάθε άνθρωπο. Σοβαρότητα στα λόγια και στις πράξεις. Πολλοί όμως έχουν μπερδέψει τις δυο έννοιες αποκαλώντας το σοβαροφανή, σοβαρό.

Θα τολμούσα να πω όμως ότι κάποιες ψευδο-συντηρητικές κοινωνίες, εκτιμούν ιδιαίτερα την σοβαροφάνεια ενώ ταυτόχρονα αδυνατούν (εκ κατασκευής αλλά και εξ’ ορισμού) να αναγνωρίσουν την πραγματική σοβαρότητα.

Με άλλα λόγια δηλαδή, η σοβαροφάνεια είναι ακόμα ένα κοινωνικό προσωπείο το οποίο χρησιμοποιούν κοινωνίες για να θέτουν εκτός των στενών τους ορίων άτομα και καταστάσεις που δεν «είναι σοβαρά», δηλαδή που δεν αποτελούν ένα «νορμάλ» μέλος του συνόλου.

Σοβαρότητα λοιπόν τι είναι; Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να είναι σταθερός σε ιδέες και απόψεις, να μην παρασύρεται από διάφορα ρεύματα ατόμων ή συμπεριφορών, να μπορεί να κρατά μέτρο σε ότι κάνει και στον τρόπο που εκδηλώνεται. Σοβαρός είναι αυτός που μπορεί να κρατήσει ή μάλλον να υποστηρίξει το εγώ του όπως είναι, αδιαφορώντας ή ακόμα πηγαίνοντας κόντρα στο κατεστημένο.

Σοβαροφάνεια τι είναι; Είναι το να δείχνει κάποιος σοβαρός. Άσχετο με το αν είναι. Μα αν δείχνει πώς να ξέρουν οι άλλοι αν είναι στ’ αλήθεια σοβαρός; Ο σοβαροφανής άγεται και φέρεται συγκεκριμένα. Είναι τα στάνταρτ  που του έχουν επιβληθεί έτσι ώστε η σοβαρότητα να υποβαθμιστεί.  Ο σοβαροφανής έχει εικόνα. Ο σοβαρός όχι. Ο πρώτος ντύνεται συγκεκριμένα, μιλά συγκεκριμένα, συνδιαλέγεται συγκεκριμένα.  Κι όμως ο σοβαροφανής είναι ο μη αυθεντικός που κάποια στιγμή σε κάποια εκδήλωση της ζωής του και της συμπεριφοράς του απέναντι στους άλλους θα γελοιοποιηθεί. Η σοβαροφάνεια συγγενεύει με την υποκρισία. Υποκρίνεσαι ότι είσαι κάτι άλλο.

Σύμφωνα λοιπόν με την ανάλυση της κάθε λέξης το ζητούμενο είναι η σοβαρότητα. Αλλά στην κοινωνία που ζούμε, την γεμάτη υποκρισία και δήθεν, στην κοινωνία που προσπαθούν να μας κάνουν να τρώμε αμάσητη τροφή, να μιμούμαστε κι όχι να είμαστε εμείς, στην κοινωνία όπου οι λίγοι γίνονται πρότυπα και ίσως κακά πρότυπα πολλές φορές για τους πολλούς, κανείς δεν είναι σε θέση να διακρίνει τη σοβαρότητα απ’ τη σοβαροφάνεια. Η κοινωνία θέτει δικά της πρότυπα. Οι άνθρωποί της αδρανούν χάνουν έτσι τον εαυτό τους πέφτουν σε μιμητισμό και οι άλλοι -κουρδιστά στρατιωτάκια -χειροκροτούν και προσπαθούν να κάνουν άλλους να τους χειροκροτήσουν.

Δεν είναι λοιπόν μια έννοια λίγο διαφορετική η σοβαροφάνεια απ’ τη σοβαρότητα. Είναι κάτι πολύ πιο δραματικό. Είναι απώλεια του εαυτού η σοβαροφάνεια. Αλλά έτσι που μια κοινωνία αβασάνιστα χειροκροτεί το σοβαροφανή του δίνει τέτοια εξουσία να νομίζει ότι εκείνος είναι ο ισχυρός και να υποβαθμίζει το σοβαρό. Κι έτσι πολύ απλά, η σημερινή κοινωνία έχει πολύ περισσότερους σοβαροφανείς, δηλαδή δήθεν από σοβαρούς δηλαδή αυθεντικούς.

Ο σοβαρός γεννιέται, αλλά ο άλλος γίνεται. Τον δημιουργούν οι συνθήκες και η αδυναμία του να υποστηρίξει κάποια πράγματα.