Α. ΘΕΜΑ
«Η μεγάλη μεταβολή» μπορεί να θεωρηθεί ότι
είναι το θέμα του βιβλίου Α΄ Σαμουήλ. Αυτή η μεταβολή, η αλλαγή, αφορά το
πέρασμα της διακυβέρνησης του Ισραήλ από τους Κριτές στους Βασιλείς κι απ’ την
εξουσία του Θεού, ο οποίος ήταν ο αόρατος Βασιλιάς, στην εξουσία ενός ορατού
βασιλιά πράγμα που έκανε το λαό Ισραήλ να ομοιωθεί με τα υπόλοιπα έθνη.
Το θέμα επικεντρώνεται γύρω από τρία πρόσωπα:
Τον Σαμουήλ, ένα πατριώτη και κριτή ο οποίος ήταν αφιερωμένος στο Θεό και Τον
υπηρετούσε πιστά, τον Σαούλ, ένα εγωιστή και ζηλιάρη βασιλιά, ο οποίος έπεσε σε
λάθη και στάθηκε άπιστος απέναντι στο Θεό, και τον Δαβίδ, «έναν άνδρα κατά την
καρδία του Θεού», τον υμνωδό του Ισραήλ, έναν άνθρωπο προσευχής και δοξολογίας,
δοκιμασμένο, πειθαρχημένο, ο οποίος καταδιώχτηκε και τελικά στέφθηκε βασιλιάς
σ’ ολόκληρο τον Ισραήλ.
Β.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ο συγγραφέας του Α΄ Σαμουήλ υποθέτουμε πως
ήταν ο Σαμουήλ, τουλάχιστον μέχρι το κεφάλαιο κδ΄. Ο Νάθαν κι ο Γάδ είναι
πιθανόν ότι έγραψαν τα υπόλοιπα κεφάλαια.
Γ.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Το βιβλίο καλύπτει 115 χρόνια περίπου απ’ τη
γέννηση του Σαμουήλ μέχρι το θάνατο του Σαούλ ή το 1171 μέχρι το 1056 π.Χ.
Δ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Τα περιεχόμενα του Α΄ Σαμουήλ μπορούν εύκολα
να αναλυθούν όταν τα χωρίσουμε σε επιμέρους ενότητες σύμφωνα με τους κεντρικούς
χαρακτήρες που παρουσιάζονται στην κάθε μια.
1. Σαμουήλ
Η Άννα, η γυναίκα του Ελκανά, ήταν στείρα. Ο
άνδρας της την αγαπούσε πολύ αλλά αυτή ήταν πολύ θλιμμένη γιατί δεν του είχε
γεννήσει παιδιά. Καθώς προσευχόταν στο Ναό (Α΄ Σαμ.α:9), και υποσχόταν στο Θεό
ν’ αφιερώσει σ’ Αυτόν το παιδί της αν έμενε έγκυος, ο Ηλεί ο ιερέας νόμιζε ότι
ήταν μεθυσμένη και την επέπληξε γι’ αυτό. Όταν όμως του εξήγησε τον πόνο της
ψυχής της της υποσχέθηκε ότι θα γεννήσει παιδί και την ευλόγησε. Έτσι κι έγινε
πραγματικά κι αυτό το παιδί ονομάστηκε Σαμουήλ. Η Άννα το ανάθρεψε μέχρι που
μεγάλωσε και μετά το πήγε στο Ναό όπου κι έμεινε υπηρετώντας τον Κύριο.
Οι γιοι του Ηλεί ζούσαν μέσα σε μεγάλη
ανηθικότητα (β:12 - γ:21). Ο Θεός κάλεσε το Σαμουήλ στη διάρκεια της νύχτας και
του αποκάλυψε την επικείμενη πτώση του οίκου του Ηλεί.
Ο λαός Ισραήλ βγήκε να πολεμήσει με τους
Φιλισταίους χωρίς την οδηγία του Θεού. Έβγαλαν μέχρι και την Κιβωτό της
Διαθήκης στη μάχη. Ωστόσο ο λαός Ισραήλ νικήθηκε και η Κιβωτός έπεσε στα χέρια
των Φιλισταίων. Σεβόμενοι την Κιβωτό, οι Φιλισταίοι την έβαλαν στο ναό του θεού
τους Δαγών. Το είδωλο του θεού που έμοιαζε με ψάρι έπεσε κάτω σαν να
προσκυνούσε, με το κεφάλι και τα χέρια του κομμένα απ’ το υπόλοιπο σώμα. Οι
Φιλισταίοι κτυπήθηκαν με την πληγή των αιμορροΐδων. Προσπαθώντας ν’ απαλλαγούν
απ’ αυτή την πληγή μετακίνησαν την κιβωτό σε διάφορα μέρη αλλά τα αποτελέσματα
έμεναν τα ίδια.
Τότε έκαναν συμβούλιο για ν’ αποφασίσουν πώς
θα στείλουν πίσω την Κιβωτό (κεφ.ς΄ & ζ΄). Την έβαλαν σε μια καινούργια
άμαξα, προσφορά των κατοίκων της Βαίθ-σεμές. Ο λαός χάρηκε καθώς είδε την
Κιβωτό να πλησιάζει. Μερικοί από τους άνδρες κοίταξαν στην Κιβωτό και
περισσότεροι από πενήντα χιλιάδες έπεσαν από την οργή του Θεού. Μέσα σε θείο
φόβο η Κιβωτός μετακινήθηκε στην επόμενη πόλη και την έβαλαν μέσα στο σπίτι του
Αβιναδάβ. Εκεί έμεινε για 20 χρόνια.
Εξαιτίας της αποτυχίας του ιερατείου,
επιτράπηκε στο Σαμουήλ να θυσιάσει στον Κύριο (ζ:9)
2. Σαούλ
Καθώς ο Σαμουήλ γερνούσε οι γιοι του έπρεπε
να αποκτήσουν περισσότερη υπευθυνότητα. Ωστόσο αυτοί δεν υπηρετούσαν το Θεό και
δεν ήταν καλοί κυβερνήτες. Αυτό έκανε το λαό να ζητήσει βασιλιά για να τους
κυβερνάει αλλά μ’ αυτό τον τρόπο δεν απέρριψαν το Σαμουήλ αλλά τον ίδιο το Θεό
(η:7). Με το Λόγο του Κυρίου ο Σαμουήλ περιέγραψε πώς θα τους κυβερνούσε ο βασιλιάς.
Παρ’ όλη την αρνητική αυτή περιγραφή ο λαός επέμενε ζητώντας βασιλιά κι ο Θεός
ικανοποίησε την απαίτησή τους.
Ο Θεός αποκάλυψε στο Σαμουήλ ότι ο Σαούλ, ο
μεγαλοπρεπής γιος του Κείς απ’ τη φυλή του Βενιαμίν θα χριόταν βασιλιάς (θ:17).
Ο ηλικιωμένος προφήτης έριξε το λάδι πάνω στο κεφάλι του Σαούλ και του έδωσε
τρία σημεία τα οποία επιβεβαίωναν την εκλογή του από το Θεό. Εκείνη τη στιγμή
άλλαξε η καρδιά του Σαούλ και προφήτεψε. Εκλέχτηκε βασιλιάς με κλήρο στην
Μισπέχ.
Η πρώτη νίκη του Σαούλ σαν βασιλιάς ήταν
ενάντια στο Νάχας, ο οποίος είχε συνωμοτήσει ενάντια στον Ισραήλ κι ο Σαούλ τον
αντιμετώπισε με ταχύτητα και θάρρος. Η αποφασιστική του αυτή πράξη καθιέρωσε τη
δημοτικότητά του.
Η προκήρυξη της βασιλείας απ’ το Σαμουήλ, αναφέρεται
το κεφάλαιο ιβ΄. Ήταν μια θλιβερή στιγμή για τον προφήτη ο οποίος κατάλαβε ότι
οι Ισραηλίτες απέρριπταν το Θεό και θα έπρεπε να υποστούν τις συνέπειες. Αυτός
πρώτος αποδοκίμασε το λαό για την αγνωμοσύνη του. Ύστερα παραιτήθηκε απ’ τη
θέση του κριτή για χάρη του βασιλιά. Ωστόσο η διακονία του σαν προφήτης
συνεχίστηκε. Σαν απόδειξη γι’ αυτό - δηλ. τη συνέχιση την προφητικής του
διακονίας - ζήτησε απ’ το Θεό να στείλει βροχή και κεραυνούς στην εποχή του
θερισμού κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην Παλαιστίνη.
Ο Σαούλ ήταν ένα κεφάλι ψηλότερος πάνω απ’
όλο το λαό όταν χρίστηκε βασιλιάς απ’ τον Σαμουήλ. Ωστόσο η καρδιά του ήταν
ταπεινή. Δυστυχώς αυτή η ταπεινοφροσύνη του δεν κράτησε πολύ. Το κεφάλαιο ιγ΄ αναφέρει
τη μεγάλη αμαρτία του Σαούλ της εισβολής του στην ιερατική διακονία και της
εκτέλεσης των τελετών που έπρεπε να γίνονταν απ’ τους ιερείς. Αυτή ήταν μια
παραβίαση των νόμων που είχαν δοθεί στους Αριθμούς γ:10,38. Αυτή η αμαρτία στέρησε
από το Σαούλ το δικαίωμα στο να έχει συνεχόμενη βασιλεία (ιγ:13). Εξαιτίας
αυτής της αμαρτίας ο Θεός είπε ότι θα εκλέξει άλλο βασιλιά. Έτσι το μέλλον του
Σαούλ σφραγίστηκε αργότερα όταν ο ίδιος με τη θέλησή του διάλεξε να μην
υπακούσει στο Θεό (ιε:1-9).
3. Δαβίδ
Ο Θεός έστειλε το Σαμουήλ στη Βηθλεέμ να
χρίσει το μελλοντικό βασιλιά. Ο Ιεσσαί παρουσίασε τους εφτά γιους του στο
Σαμουήλ αλλά κανείς απ’ αυτούς δεν ήταν ο εκλεκτός του Θεού. Τελικά κάλεσαν και
το Δαβίδ, τον μικρότερο, ο οποίος ήταν βοσκός. Σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, «Τότε έλαβεν ο Σαμουήλ το κέρας του ελαίου,
και έχρισεν αυτόν εν μέσω των αδελφών αυτού, και επήλθε Πνεύμα Κυρίου επί τον
Δαβίδ από της ημέρας εκείνης και εφεξής. Σηκωθείς δε ο Σαμουήλ, απήλθεν εις
Ραμά» (ις:13).
Όπως τόσο συχνά είχε συμβεί στο παρελθόν, ο
λαός Ισραήλ κι οι Φιλισταίοι βρέθηκαν στη μάχη. Ο δυνατότερος άνδρας από τους
Φιλισταίους ήταν ο Γολιάθ, ένας γίγαντας ο οποίος ήταν πολύ ψηλός και
προκαλούσε μεγάλο φόβο στις καρδιές των Ισραηλιτών. Ο Ιεσσαί έστειλε το Δαβίδ
στο στρατόπεδο των Ισραηλιτών με τρόφιμα για τους αδελφούς του. Παρ’ όλο που
ήταν έφηβος ο Δαβίδ δέχτηκε την πρόσκληση του Γολιάθ και τον συνάντησε στο πεδίο
της μάχης. Ο Γολιάθ που ήταν ντυμένος σαν κανονικός στρατιώτης, με ξίφος και
ασπίδα, φαινόταν ότι θα ήταν ο σίγουρος νικητής απέναντι σ’ αυτόν τον νέο που
είχε μόνο μια σφεντόνα. Ωστόσο ο Δαβίδ τον αντιμετώπισε στο όνομα του Κυρίου
και σκότωσε αυτό τον γίγαντα.
Ο Δαβίδ έγινε εθνικός ήρωας. Αυτός και ο
Ιωνάθαν, ο γιος του Σαούλ, γρήγορα έγιναν πολύ στενοί φίλοι. Ωστόσο καθώς ο
λαός άρχισε να δοξάζει το Δαβίδ περισσότερο απ’ το Σαούλ, ο βασιλιάς ζήλεψε
(ιη:6-9). Όταν ο Δαβίδ έσφαξε 200 Φιλισταίους για να κερδίσει το χέρι της
Μιχάλ, της κόρης του βασιλιά, και να την παντρευτεί, ο Σαούλ συνειδητοποίησε ότι
ο Κύριος ήταν με τον Δαβίδ και ο φόβος κι η ζήλια του μεγάλωσαν πολύ. Τελικά ο
Σαούλ συνωμότησε να τον σκοτώσει και ο Δαβίδ αναγκάστηκε να φύγει και να βρεθεί
στην εξορία. Σε διάφορες περιπτώσεις ο Δαβίδ θα μπορούσε να είχε σκοτώσει το
Σαούλ ωστόσο, δεν άγγιξε τον κεχρισμένο του Κυρίου (κεφ. κδ΄).
Στο τελευταίο κεφάλαιο του Α΄ Σαμουήλ, ο Σαούλ
νικήθηκε στη Γελβουέ και αυτοκτόνησε.
