Α.
ΤΙΤΛΟΣ
Δευτερονόμιο, είναι το όνομα που δόθηκε στο
πέμπτο βιβλίο της πεντατεύχου απ’ τους Άγγλους μεταφραστές. Το όνομα προέρχεται
από την Ελληνική λέξη δεύτερος και τη λέξη νόμος. Ωστόσο στο βιβλίο δεν είναι καταγραμμένος
ένας δεύτερος νόμος, αλλά η επανάληψη του αρχικού νόμου για τη δεύτερη γενιά.
Β. ΘΕΜΑ
Η λέξεις κλειδιά στο Δευτερονόμιο είναι ενθυμού, υπάκουε και πρόσεξε. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Μωυσής
κάνει μια επανάληψη της ιστορίας του Ισραήλ στη νέα γενιά. Τους προτρέπει να
θυμηθούν την αγάπη του Γιάχβε μέσα στην έρημο ώστε να είναι βέβαιοι ότι αυτός
θα συνεχίσει να τους φροντίζει και μέσα στη γη Χαναάν. Τους προτρέπει επίσης να
τηρούν το Νόμο για να ευημερήσουν. Τους υπενθυμίζει τις αποστασίες και τις ανταρσίες
τους στο παρελθόν και τους προειδοποιεί για τις συνέπειες που μπορεί να έχει η
μελλοντική τους ανυπακοή.
Παρ’ όλο που ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας
του Ισραήλ επαναλαμβάνεται στο Δευτερονόμιο, η πλευρά από την οποία λέγεται
είναι διαφορετική. Το Δευτερονόμιο φανερώνει την πνευματική σημασία της
ιστορίας που έχει ήδη αναφερθεί στην Έξοδο και στους Αριθμούς. Σύγκρινε το κεφ.
θ’ στο Δευτερονόμιο με το Έξοδ.λβ’ και Αριθμ.ιδ’. Ο Μωυσής τονίζει πολλές φορές
τα δύο κίνητρα της αγάπης και του φόβου καθώς αναφέρεται στην ανάγκη υπακοής
στο θέλημα του Θεού.
Γ.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Είναι γενικά αποδεκτό ότι ο συγγραφέας του
Δευτερονομίου είναι ο Μωυσής. Ωστόσο καθώς η διήγηση τελειώνει με το θάνατό του
ίσως αυτό να αποτελεί ένα παράρτημα, πιθανότατα γραμμένο από τον Ιησού του
Ναυή. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Θεός μπορεί να είχε αποκαλύψει στον
ίδιο τον Μωυσή το γεγονός του θανάτου του και να τον ενέπνευσε να το καταγράψει
πριν απ’ το θάνατό του.
Δ.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Το Δευτερονόμιο καλύπτει τους δύο μήνες κατά
τους οποίους ο λαός Ισραήλ είχε στρατοπεδεύσει στην κοιλάδα του Μωάβ πριν να
διασχίσει τον Ιορδάνη ποταμό. Η χρονολογία πρέπει να είναι γύρω στο 1451 π.Χ.
Ε.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Ενθυμού - Επανάληψη των περιπλανήσεων του λαού Ισραήλ (κεφ.α-δ)
Στα κεφ.α-δ ο Μωυσής αναφέρεται με
λεπτομέρειες στη νέα γενιά και μιλάει για τα γεγονότα του παρελθόντος με σκοπό
αυτή η γενιά να μπορέσει να συνειδητοποιήσει τη μεγάλη σπουδαιότητα αυτών των
γεγονότων. Αναφέρεται πάλι στη διαδρομή από την Κάδης-Βαρνή έως το όρος Φασγά
και τους υπενθυμίζει τη δική τους ανυπακοή και την πιστότητα του Θεού. Τους
υπενθυμίζει επίσης τις ηθικές τους υποχρεώσεις.
Αυτές δεν αλλάζουν ποτέ γιατί η αμαρτία είναι πάντοτε αμαρτία.
Μετά ο Μωυσής υπενθυμίζει στο λαό Ισραήλ ότι
κανένα άλλο έθνος στον κόσμο δεν απολαμβάνει τα προνόμια που αυτοί
απολαμβάνουν. Ο λαός Ισραήλ άκουσε τη φωνή του Θεού και έζησε. Είδαν μεγάλα
σημεία και τεράστια. Σε ανταπόδοση όλων αυτών, ο Θεός τους ζήτησε μόνο δύο πράγματα:
α) Πιστότητα - να μην έχουν χειροποίητες εικόνες και να λατρεύουν Αυτόν μόνο -
β) Ομολογία - να διδάξουν τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους (κάθε μελλοντική
γενιά) γι’ Αυτόν. Εάν αποτύχουν σ’ αυτά που ο Θεός τους ζητάει θα τους
αφαιρεθούν τα προνομία τους και θα διασκορπιστούν ανάμεσα στα έθνη (δ:26,27).
2. Υπάκουε - επανάληψη του νόμου (κεφ.ε΄- κζ΄)
Ο Μωυσής επαναλαμβάνει το νόμο στα κεφ. ε΄-
κζ΄ και αποκαλύπτει την πνευματική σημασία που αυτός έχει. Αρχίζει με τις 10
εντολές στα κεφ. ε΄ και ς΄ οι οποίες περιέχουν την πρώτη μεγάλη εντολή του
νόμου:
«Άκουε, Ισραήλ, Κύριος ο Θεός ημών είναι εις Κύριος. Και
θέλεις αγαπά Κηρίων τον Θεών σου εξ όλης της καρδίας σου, και εξ όλης της ψυχής
σου, και εξ όλης της δυνάμεώς σου» (Δευτ.ς:4,5).
Γι’ ακόμα μια φορά (ς:12) ο Μωυσής προειδοποίησε
τη νέα γενιά για τον κίνδυνο να λησμονήσουν την αγαθότητα του Θεού.
Τα κεφ. ζ΄- ιβ΄ περιέχουν πρόσθετες
προειδοποιήσεις και προτροπές. Ο λαός Ισραήλ προειδοποιείται να μην έχει καμία
σχέση με τα έθνη που τους περιτριγύριζαν, γιατί έπρεπε να παραμείνουν ένας
άγιος λαός ξεχωρισμένος για τον Γιάχβε (ζ:6). Ο Μωυσής τους υπενθυμίζει τη
μεγάλη σημασία της υπακοής (κεφ.η) και τις ανταρσίες τους στο παρελθόν (κεφ.θ).
Μετά τους αναφέρει τί θέλει ο Θεός απ’ αυτούς (ι:12,13) και την σπουδαιότητα
του αίματος.
Το θέμα των ψευδοπροφητών αναφέρεται στο κεφ.
ιγ΄, ενώ γίνεται μια επανάληψη του τελετουργικού νόμου στα κεφ. ιδ΄- ις΄. Ο
Μωυσής είχε προβλέψει την επιθυμία για βασιλιά και τους έδωσε οδηγίες σχετικά
μ’ αυτόν έστω κι αν το να έχουν βασιλιά δεν ήταν το τέλειο θέλημα του Θεού για
τον Ισραήλ (Α’ Σαμ.η:1-18). Ο Μωυσής επίσης μίλησε για έναν μελλοντικό προφήτη,
τον Μεσσία (ιη:15-19 και Πραξ.γ:22). Τα κεφ. ιθ΄- κς΄ είναι μια επανάληψη του
πολιτικού νόμου και τελειώνουν με την προειδοποίηση της ανάγκης να κρατηθούν
όλοι οι λόγοι του Θεού.
3. Πρόσεξε - προφητείες για το μέλλον του Ισραήλ (κεφ.κη΄- λδ΄)
Το Δευτερονόμιο αρχίζει με το παρελθόν του
Ισραήλ συνεχίζει επαναλαμβάνοντας της κατάσταση στην οποία βρίσκονταν κάτω από
το νόμο και τελειώνει με προφητείες που αφορούν τον μέλλον αυτού του λαού.
Το Δευτ.κη΄ και το Λευιτ.κς΄ είναι τα δύο
μεγάλα προφητικά κεφάλαια στην Πεντάτευχο. Το Δευτ.κη:1-4 θα είχε εκπληρωθεί
εάν ο Ισραήλ είχε υπακούσει στο Θεό. Τα εδάφια 14-36 κατανοήθηκαν στη διάρκεια
της αποστασία του λαού Ισραήλ κάτω από βασιλείς και έφθασαν στο αποκορύφωμά
τους στην Βαβυλωνιακή αιχμαλωσία (Β΄ Χρον.λς:15-20). Τα εδάφια 37-68
επαληθεύθηκαν κυριολεκτικά στη διάρκεια της καταστροφής της Ιερουσαλήμ (70
μ.Χ.) και στην περίοδο που ακολούθησε (Λουκ.κα:20-24).
Η Παλαιστινιακή
Διαθήκη
(κεφ.κθ’, λ’) ήταν μια συμφωνία ανάμεσα στον Κύριο και το λαό Ισραήλ για τους
όρους της κατάκτησης της Παλαιστίνης. Στην πραγματικότητα ήταν δύο διαθήκες. Η
πρώτη, η Διαθήκη του Αβραάμ (Γεν.ιζ:7,8) δεν περιείχε κανένα όρο. Η στάση του λαού
Ισραήλ δεν θα επηρέαζε καθόλου την εκπλήρωσή της (Ιερ.λα:35-37, Ρωμ.ια:26-29).
Η δεύτερη Διαθήκη είχε σαν όρο την υπακοή του λαού Ισραήλ. Αυτό έδωσε την
δυνατότητα στον Κύριο να τους τιμωρήσει με μια μικρής διάρκειας απομάκρυνση από
τη γη χωρίς να τους αποδιώξει μακριά απ’ αυτή για πάντα. (λ:1-9).
Η τελευταία συμβουλή του Μωυσή στους ιερείς,
στους Λευίτες και στον Ιησού του Ναυή περιέχεται στο κεφ.λα΄. Ο Μωυσής έδωσε το
νόμο στους ιερείς για να τον διαβάζουν στο λαό. Ωστόσο ο Κύριος προειδοποίησε
το Μωυσή ότι ο λαός θα επαναστατούσε και πάλι. Ο Θεός έδωσε εντολή στο Μωυσή να
γράψει μια ωδή και να τη διδάξει στους Ισραηλίτες σαν μαρτυρία του Θεού σ’
αυτούς. Αυτή η ωδή (κεφ.λβ΄), αποτελεί μια σύνοψη του Δευτερονομίου.
Στο τέλος αυτής της ωδής ο Θεός διέταξε το Μωυσή
ν’ ανέβει στο όρος Νεβώ, όπου θα πέθαινε. Εξαιτίας της ανυπακοής του όταν
κτύπησε το βράχο δύο φορές ο Θεός δεν επέτρεψε στο Μωυσή να μπει μέσα στη γη
της επαγγελίας. Του επέτρεψε, ωστόσο, να την δει από την κορυφή του βουνού.
Πριν ανεβεί στο βουνό ο Μωυσής αποχαιρέτησε
το λαό που είχε οδηγήσει για σαράντα χρόνια. Στο κεφ.λγ΄ ανακοινώνει τις
ευλογίες του στις 12 φυλές. Αυτές οι ευλογίες μπορούν να συγκριθούν με τις
αντίστοιχες που είχε δώσει ο Ιακώβ στο Γεν.μθ΄. Μετά σε ηλικία 120 ετών ο Μωυσής
πέθανε στον Κύριο στο όρος Νεβώ και ο Θεός τον έθαψε σ’ ένα άγνωστο μέρος. Οι
Ισραηλίτες τον θρήνησαν για 30 ημέρες και ο Ιησούς του Ναυή, ο εκλεκτός του
Θεού, ανέλαβε την ηγεσία του λαού Του.
