ΓΕΝΕΣΗ

Α. ΘΕΜΑ

Όπως υποδηλώνεται απ’ το όνομά της, που σημαίνει “αρχή”, η Γένεση είναι η ιστορία της αρχής όλων των πραγμάτων. Μέσα στα 50 κεφάλαια που περιέχει, βρίσκουμε την αρχή του κόσμου (α:1-25), της ανθρώπινης φυλής (α:26-β:25) της αμαρτίας στον κόσμο (γ:1-7), της υπόσχεσης της λύτρωσης (γ:8-24), της οικογενειακής ζωής (δ:1-15), του ανθρώπινου πολιτισμού (δ:16-θ:26), των εθνών του κόσμου (κεφ. ι,ια) και της Εβραϊκής φυλής (κεφ.ιβ - ν).

Η μόνη αρχή που δεν αναφέρεται στην Γένεση είναι αυτή της ύπαρξης του Θεού. Με μεγαλείο και ευσέβεια, το βιβλίο αρχίζει, “Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γήν”. Πουθενά αυτό το βιβλίο δεν προσπαθεί ν’ αποδείξει την ύπαρξη του Θεού, ωστόσο Αυτός φαίνεται μέσα σ’ όλες τις σελίδες του.

Β. ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο συγγραφέας της Γένεσης είναι ο Μωυσής. Αυτό το γεγονός επιβεβαιώνεται απ’ τον Ιησού στο Ιωάν.ε:46,47. Κάποιες μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες της Βίβλου, όπως είναι η Γερμανική, αντικαθιστούν το όνομα Γένεσις με το όνομα του Μωυσή.

Γ. ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η Γένεση καλύπτει την περίοδο από τη Δημιουργία μέχρι το θάνατο του Ιωσήφ. Αυτή η περίοδος έχει διάρκεια 2315 χρόνια περίπου και εκτείνεται από το 4004 - 1689 π.Χ., σύμφωνα με την χρονολόγηση του Αρχιεπισκόπου Usher.

Δ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Τα περιεχόμενα της Γένεσης χωρίζονται σε εννέα κύρια μέρη:

           

1. Η Δημιουργία (κεφ.α,β)

Η ιστορία της Δημιουργίας υπάρχει στη Γένεση α και β. Είναι η καταγραφή του γεγονότος της δημιουργίας, κι όχι η εξήγηση πως έγινε η Δημιουργία. Ο Μωυσής έγγραψε απλά, “Εν αρχή ο Θεός εποίησεν....” (στο Εβρ.ια:3 αναφέρεται «...Οι αιώνες εκτίσθησαν με τον λόγον του Θεού»)

Όπως αναφέρει ο Μωυσής, η σειρά της Δημιουργίας είναι:

Πρώτη Ημέρα	Φως
Δεύτερη Ημέρα	Ατμόσφαιρα, Νερό
Τρίτη Ημέρα	Γη, Φυτά
Τέταρτη Ημέρα	Φώτα (ουράνια σώματα)
Πέμπτη Ημέρα	Πτηνά, Ψάρια
Έκτη Ημέρα	Ζώα, Άνθρωπος
Έβδομη Ημέρα	Ο Θεός αναπαύτηκε

Το κεφάλαιο β επαναλαμβάνει την ιστορία της Δημιουργίας. Δεν είναι η διήγηση μιας δεύτερης δημιουργίας όπως κάποιοι μπορεί να υποθέσουν, αλλά η επανάληψη της διήγησης που αναφέρεται στο κεφάλαιο α με περισσότερες λεπτομέρειες. Αυτή η επανάληψη κάποιου γεγονότος ονομάζεται ο “Νόμος της Επανάληψης” και βρίσκεται σ’ όλη τη Βίβλο.

Ο Θεός έδωσε στον Αδάμ και την Εύα την ευθύνη να καλλιεργούν τον κήπο και το προνόμιο να απολαμβάνουν τους καρπούς του. Στο μέσο του κήπου, ο Θεός έθεσε δύο δέντρα, το δέντρο της Ζωής και το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Ο Αδάμ και η Εύα μπορούσαν να τρώνε ελεύθερα από κάθε δέντρο που υπήρχε στον κήπο της Εδέμ, εκτός από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Αυτή η απαγόρευση οδήγησε τον Αδάμ και την Εύα στο σημείο να πάρουν μια απόφαση. Μπορούσαν να διαλέξουν το καλό, να αρνηθούν το κακό και να τρώνε από το δέντρο της Ζωής. Μπορούσαν, επίσης, να διαλέξουν να μην υπακούσουν, να φάνε από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού και να πεθάνουν.

2. Η Πτώση (κεφ.γ)

Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο με ελεύθερη θέληση και του έδωσε την δύναμη ν’ αποφασίζει ο ίδιος για την ζωή του με τις επιλογές του. Το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού επέτρεψε στον άνθρωπο να δοκιμασθεί, για να φανεί αν θα υπηρετούσε το Θεό με καρδιά θέλουσα.

Ο όφις που αντιπροσωπεύει το Σατανά, ο οποίος είναι ο πειράζων, κατάφερε με πανουργία να κάνει την Εύα ν’ αμφισβητήσει την αγάπη του Θεού. Ακριβώς επειδή άκουσε τα ψέματα του Σατανά κι όχι το Θεό, ενέδωσε στον πειρασμό, έφαγε απ’ τον απαγορευμένο καρπό κι ύστερα έδωσε και στον άνδρα της να φάει.

Η αμαρτία πάντοτε προκαλεί την κρίση. Για το ρόλο του στον πειρασμό, ο Θεός καταράστηκε τον όφη απ’ όλα τα ζώα της γης και τον καταδίκασε να τρώει χώμα όλες τις μέρες της ζωής του. Η κρίση για τη γυναίκα ήταν οι πόνοι της γέννας κι η υποταγή στον άνδρα. Η κρίση για τον άνδρα ήταν ότι θα έπρεπε να κοπιάζει σκληρά δουλεύοντας κι η γη θα έβγαζε αγκάθια και τριβόλους εξαιτίας του. Τελικά ο άνθρωπος διώχθηκε τελείως από τον κήπο.

Ο Θεός δεν έκρινε μόνο τον Αδάμ και την Εύα, αλλά τους έδωσε και την ελπίδα της απολύτρωσης. Στο Γεν.γ:15 υπάρχει η πρώτη υπόσχεση για το Σπέρμα της γυναίκας που θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως. Δες επίσης Πράξεις ι:38, Α΄ Ιωάννου γ:8, Γαλάτες δ:4, Ησαΐας ζ:14 και Ματθαίος α:21. Η ελπίδα της λύτρωσης φανερώνεται επίσης όταν ο Θεός έσφαξε την πρώτη θυσία για να ντύσει τον Αδάμ και την Εύα.

3. Ο πρώτος πολιτισμός (Κεφ. δ)

Στο πέρασμα του χρόνου, ο Αδάμ κι η Εύα απέκτησαν δύο γιους, τον Κάιν και τον Άβελ. Ο ένας ήταν γεωργός κι ο άλλος βοσκός. Του ενός η καρδιά ήταν στραμμένη στο Θεό ενώ του άλλου στον κόσμο. Ο ένας πρόσφερε θυσία που ήταν ευάρεστη στο Θεό κι ο άλλος όχι. Ήταν φυσικό αυτές οι διαφορές να οδηγήσουν σε διαμάχη η οποία κατέληξε στη δολοφονία του Άβελ από τον Κάιν. Δες Α΄Ιωάν.γ:12.

“Και εξήλθε ο Κάιν από προσώπου του Κυρίου, και κατώκησεν εν τη γη Νώδ, προς Ανατολάς της Εδέμ” (Γεν.δ:16). Σ’ αυτή τη γη ο Κάιν έκτισε πόλη κι έτσι ξεκίνησε ο πρώτος ανθρώπινος πολιτισμός ο οποίος περιλάμβανε τη γεωργία, τη βιοτεχνία και τις τέχνες. Αυτή η κοινωνία αναμφίβολα διαπνεόταν από ένα πνεύμα βίας.

Το κεφάλαιο δ τελειώνει με τη γέννηση του Σηθ και την υπόσχεση ότι η λύτρωση θα ερχόταν μέσα απ’ αυτόν (Γεν.δ:25,26).

4. Ο κατακλυσμός (Κεφ.ε-θ)

Το κεφάλαιο ε΄ περιέχει την γενεαλογία του Αδάμ. Πόσο μεγάλη διαφορά βλέπουμε να υπάρχει στους απογόνους του. Οι απόγονοι του Κάιν ήταν διεφθαρμένοι και ασεβείς, ενώ οι απόγονοι του Σηθ ήταν ευσεβείς και δίκαιοι. Με το πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, οι απόγονοι του Σηθ επηρεάστηκαν από την αμαρτία των γύρω τους. Παρόλα αυτά υπήρξε κάποιος άνθρωπος που μαζί με την οικογένεια του παρέμεινε ευθύς μπροστά στο Θεό. Αυτός ήταν ο Νώε μέσα από τον οποίο θα περνούσε το σπέρμα του Λυτρωτή.

Καθώς ο Άγιος Θεός είδε την αμαρτία που είχε εξαπλωθεί στην ανθρωπότητα, η δικαιοσύνη του απαίτησε την κρίση. Διέταξε το Νώε να κατασκευάσει μία κιβωτό μέσα στην οποία θα σωζόταν η οικογένεια του, γιατί επρόκειτο να καταστρέψει τον κόσμο με κατακλυσμό. Ό,τι ήταν ζωντανό θα καταστρεφόταν εκτός απ’ αυτά που θα έβρισκαν καταφύγιο μέσα στην κιβωτό. Απ’ αυτή την ιστορία του Νώε και του κατακλυσμού ο κόσμος μας πρέπει να μάθει ένα μάθημα σήμερα. Τα κεφάλαια Γεν.ς και Ματθ.κδ φανερώνουν ότι οι συνθήκες στις μέρες του Νώε ήταν όμοιες με τις σημερινές: Υπήρχε ένας αναπτυγμένος πολιτισμός ο οποίος ήταν φιλήδονος και όχι φιλόθεος.

Πιστός στην υπόσχεσή Του ο Θεός, έστειλε τον κατακλυσμό και κατέστρεψε όλη τη γη. Αμέσως μετά, όμως, έστειλε το ουράνιο τόξο, σαν σημείο διαθήκης ότι ποτέ δεν θα κατέστρεφε ξανά τον κόσμο με κατακλυσμό. Ύστερα διέταξε το Νώε να κατοικήσει τη γη και να αυξηθεί, απαγόρευσε το φόνο και έκλεξε τον Σημ σαν το σπέρμα μέσα απ’ το οποίο θα ερχόταν ο Λυτρωτής (Γεν.θ:18-27).

5. Η διασπορά των εθνών (Κεφ. ι, ια)

Ο Νώε είχε τρεις γιους: τον Χαμ (ο πατέρας των Χαναναίων), τον Σημ και τον Ιάφεθ. Ο Νώε προφήτεψε ότι η απόγονοι του Χαμ (Χαναναίοι) θα ήταν δούλοι, ότι ο Σημ θα κατοικούσε σε σκηνές κι ότι ο Ιάφεθ θα μεγαλυνόταν και θα κατοικούσε στις σκηνές του Σήμ. Οι απόγονοι του Χαμ έγιναν οι σκουρόχρωμοι Αφρικανοί κι οι Χαναναίοι. Οι απόγονοι του Σημ, οι Εβραίοι και οι Άραβες κατοικούσαν σε σκηνές, ενώ ο Ιάφεθ (Ευρωπαίοι) πλατήνθηκε με την κατάκτηση της γης και κατοίκησε στις σκηνές του Σημ μέσα από τη Ρωμαϊκή, Ελληνική κι Αγγλική κυριαρχία της Μέσης Ανατολής.

Το Γεν.ι αναφέρει ξεχωριστές τοποθεσίες για τα παιδιά του Νώε, ενώ το κεφάλαιο ια΄ εξηγεί πώς συνέβη αυτός ο ξεχωρισμός.

Ο Θεός διέταξε το Νώε και τα παιδιά του ν’ αυξηθούν και να κατακυριεύσουν τη γη. Ωστόσο, ο Νεβρώδ οδήγησε τους απόγονους του Νώε σε ανταρσία ενάντια στο Θεό. Συγκεντρώθηκαν όλοι μαζί στη γη Σενναάρ κι έκτισαν ένα πύργο, ο οποίος ήταν το κέντρο της καινούργιας ψευδοθρησκείας που δημιούργησαν. Παρόλα αυτά, ο Θεός τους χάλασε τα σχέδια συγχέοντας τη γλώσσα που μιλούσαν και διασκορπίζοντας τους. (Μέχρι αυτή τη στιγμή όλοι οι άνθρωποι μιλούσαν την ίδια γλώσσα). Ακριβώς επειδή δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν πια μεταξύ τους, αναγκάστηκαν να διασκορπιστούν. Ο πύργος της Βαβέλ είναι μια προειδοποίηση για την κρίση του Θεού που έρχεται πάνω σ’ αυτούς που επαναστατούν εναντίον Του και δημιουργούν τα δικά τους θρησκευτικά συστήματα.

6. Ο Αβραάμ (Κεφ.ιβ-κε)

Τα κεφάλαια α΄- ια΄ καλύπτουν σχεδόν 2000 χρόνια, ή περίπου την ίδια χρονική περίοδο που καλύπτεται απ’ όλη την υπόλοιπη Γραφή. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή η Βίβλος είναι κυρίως η ιστορία της απολύτρωσης, η ιστορία των εθνών καλύπτει ένα πολύ μικρό μέρος της. Καθώς βρισκόμαστε στην αρχή της ιστορίας του Αβραάμ, βλέπουμε ότι αφιερώνεται περισσότερος χώρος γι’ αυτήν απ’ ότι για τα πρώτα 2000 χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας. Το γεγονός αυτό γίνεται κατανοητό όταν εκτιμήσουμε το σημαντικό ρόλο “του Πατέρα της πίστης” στην ιστορία της απολύτρωσης.

Ο Αβραάμ ήταν ένας πλούσιος κι ισχυρός άνθρωπος που ζούσε στην Ουρ των Χαλδαίων. Ο Θεός τον κάλεσε και του είπε ν’ αφήσει τη γη, τη συγγένεια του και το σπίτι του πατέρα του και να πάει σε μία γη που θα του έδειχνε Αυτός. Κάνοντάς το, ο Θεός υποσχέθηκε να τον κάνει ένα μεγάλο έθνος, να τον ευλογήσει, να μεγαλύνει το όνομά του και να ευλογήσει όλη την ανθρωπότητα μέσα απ’ αυτόν (Γεν.ιβ:1-3). Αυτή η τελευταία υπόσχεση ήταν Μεσσιανική.

Σημαντικές φάσεις στη ζωή του Αβραάμ μπορούν να αναφερθούν τα παρακάτω:

·     Η κλήση να πάει στη Χαναάν (ιβ:1-5)

·     Η κατάβαση στην Αίγυπτο (ιβ:10-20)

· Ο αποχωρισμός από το Λωτ, η απελευθέρωση του Λωτ από την αιχμαλωσία (ιγ:5-11, ιδ:14)

·     Η διαθήκη με το Θεό, δικαίωση δια πίστεως (ιε:6, 18)

·     Η περιτομή - το σημείο της Διαθήκης (ιζ:9-14)

·     Η αναγγελία της γέννησης του Ισαάκ (ιζ:15-19, ιη:1-15)

·     Η μεσιτεία για τα Σόδομα (ιη:23-33)

·     Η απομάκρυνση της ΄Άγαρ και του Ισμαήλ (κα:14)

·     Η θυσία του Ισαάκ (κβ:1-14)

·     Η νύμφη του Ισαάκ (κδ:1-67)

·     Τα παιδιά από τη Χαιτούρα (κε:1-4)

·     Ο θάνατος του Αβραάμ (κε:8)

Αυτό που χαρακτήριζε τη ζωή του ήταν ότι ο Αβραάμ υπάκουσε στο Θεό και βάδισε δια πίστεως. Η υπακοή και η πίστη του στο Θεό αποτελούν παραδείγματα για όλες τις γενιές. Δες Εβραίους ια:8-19.

7. Ο Ισαάκ (Κεφ. ιζ-λε)

Ο Αβραάμ απέκτησε δύο γιους. Ο Ισμαήλ ήταν γιος της Άγαρ, δούλης της Σάρρας, ενώ ο Ισαάκ ήταν ο γιος της υπόσχεσης από τη Σάρρα. Ο Ισαάκ ήταν αυτός που είχε εκλεγεί απ’ το Θεό για να συμμετέχει στο σχέδιο της απολύτρωσης.

Σημαντικά σημεία στη ζωή του Ισαάκ είναι:

·     Η γέννηση του ήταν υπόσχεση (ιε:4, ιζ:19)

·     Δέθηκε πάνω στο θυσιαστήριο (κβ:9)

·     Η γυναίκα του εκλέχθηκε από τον Αβραάμ (κδ:1-67)

·     Ο Θεός ανανέωσε τη διαθήκη που έκανε με τον Αβραάμ (κς:2-5)

·     Η εξαπάτηση από τον Ιακώβ (κζ:18)

·     Ο θάνατος του Ισαάκ (λε:28,29)

Παρατηρώντας τα παραπάνω βλέπουμε ότι ο Ισαάκ αποτελεί τύπο του Χριστού. Ας δούμε πάλι τις ομοιότητες:

·     Θαυματουργή γέννηση: Γεν.ιη:9-18 και Ματθ.α:18-21

·     Θυσία: Γεν.κβ:1-14 και Ματθ.κζ:22,23

·     Σωτηρία από το θάνατο: Γεν.κβ:1-14 και Ματθ.κη:1-6

·     Ένας υπηρέτης αναζητά τη νύμφη: Γεν.κδ:1-67 και Α΄Κορ.ιβ:13, Εφεσ.ε:25,26,32 και Πραξ.ιε:14

           

8. Ο Ιακώβ (Κεφ. κε - λε)

Ο Ιακώβ ήταν ένας από τους δύο γιους του Ισαάκ. (Ο Ησαύ ήταν ο μεγαλύτερος δίδυμος αδελφός του). Παρόλο που ο Ιακώβ ήταν ο μικρότερος γιος εκλέχτηκε από το Θεό να γίνει ένα κανάλι της ευλογίας Του.

           

Τα ξεχωριστά γεγονότα στη ζωή του είναι:

·     Η πώληση σ’ αυτόν των πρωτοτοκιών του αδελφού του (κε:33)

·     Η εξαπάτηση που έκανε στον πατέρα του (κζ:18-27)

·     Η φυγή του στην Παδάν - Αράμ (κζ:43-κη:5)

·     Η όραση που είδε κι ο όρκος (κη:10)

·     Η συμφωνίες του με τον Λάβαν (κεφ.λα΄)

·     Η πάλη του μ’ έναν άγγελο (λβ:24)

·     Η συμφιλίωση του με τον Ησαύ (κεφ.λγ΄)

·   Η κατάβαση του στην Αίγυπτο και η συνάντηση του με τον Ιωσήφ (κεφ.μς΄)

Η ζωή του Ιακώβ έχει να μας διδάξει πολλά μαθήματα. Το πρώτο είναι η δύναμη της χάρης του Θεού. Μέσα απ’ τη σκουριά της αμαρτωλότητας του Ιακώβ ο Θεός είδε τη λάμψη του “χρυσού”, της πίστης. Στην όχθη του Ιαβόκ ο Ιακώβ μεταμορφώθηκε σε Ισραήλ, σ’ ένα θριαμβευτή με το Θεό. Το δεύτερο μάθημα είναι πόσο μεγάλη αξία έχει η πίστη στα μάτια του Θεού. Η πλεκτάνη που έστησε ο Ιακώβ για να αποκτήσει τα πρωτοτόκια του αδελφού του δεν έχει καμία δικαιολογία, ωστόσο η βαθιά του επιθυμία για την απόκτησή της φανερώνει ότι εκτιμούσε τα πνευματικά. Τελικά, “ότι σπείρει ο άνθρωπος, αυτό θέλει θερίσει” (Γαλ.ς:7). Ο θείος του Ιακώβ, ο Λάβαν χρησιμοποιήθηκε σαν ένα όργανο παιδείας για την πειθάρχηση του Ιακώβ. Ο Ιακώβ είχε ξεγελάσει άλλους και αυτός ξεγελάστηκε με τη σειρά του απ’ το Λάβαν.

9. Ο Ιωσήφ (Κεφ.λ - ν΄)

Ο Ιωσήφ ήταν ο αγαπημένος από τους δώδεκα γιους του Ιακώβ. Ήταν επίσης ο αγαπημένος του Κυρίου, στον οποίον αποκάλυψε με όνειρα ότι θα υψωνόταν πάνω από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Όταν μίλησε γι’ αυτά τα όνειρα στ’ αδέλφια του εξαγριώθηκαν τόσο πολύ που τελικά τον πούλησαν σκλάβο στην Αίγυπτο. Ωστόσο ο Θεός συνέχισε να είναι μαζί του. Μετά από πολλούς πειρασμούς και την εναντίωση που συνάντησε κι αφού χρειάστηκε να περιμένει χρόνια για την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού, υψώθηκε στη θέση του δεύτερου κυβερνήτη στη χώρα της Αιγύπτου. Όταν τ’ αδέλφια του ήρθαν στην Αίγυπτο για τροφή και τον προσκύνησαν, τα όνειρα που είχε δει εκπληρώθηκαν.

Οι εμπειρίες του Ιωσήφ ήταν ένα μέρος του σχεδίου της απολύτρωσης. Ο Θεός επέτρεψε να πουληθεί στην Αίγυπτο και να υποφέρει για να υψωθεί αργότερα και να φέρει μ’ αυτό τον τρόπο την οικογένεια του στην Αίγυπτο. Εκεί θα μπορούσαν να τραφούν στην διάρκεια του λιμού και να εγκατασταθούν μόνιμα ώστε να γίνουν ένα μεγάλο έθνος. Εκεί ο Θεός επέτρεψε ο λαός του να περάσει συγκεκριμένες καταστάσεις μέχρι Αυτός να τους οδηγήσει στην κατάκτηση της γης της επαγγελίας. Δες Γεν.με:7, 8, ν:20.

Τα κύρια σημεία στη ζωή του Ιωσήφ είναι:

·     Ήταν ο αγαπητός του πατέρα του (λζ:3)

·     Τον ζήλευαν τα αδέλφια του (λζ:4)

·     Πουλήθηκε στους Ισμαηλίτες (λζ:18-36)

·     Βρήκε χάρη μπροστά στον αφέντη του (λθ:1-6)

·     Τον πείραξε η γυναίκα του αφέντη του (λθ:7-19)

·     Φυλακίστηκε από τον Πετεφρή (λθ:20 - μα:13)

·     Υψώθηκε από τον Φαραώ (μα:1-44)

·   Τ’ αδέλφια του δεν τον αναγνώρισαν στην πρώτη τους συνάντηση (μβ:7-μδ:34)

·     Αποκαλύφθηκε στ’ αδέλφια του στην δεύτερη συνάντηση (με:1-15)

·     Ξαναβρήκε τον πατέρα του Ιακώβ (μς:28-34)

·     Ο θάνατος του (ν:22-26)

Όπως οι πατέρες του, ο Ιωσήφ είναι τύπος του Χριστού. Ας δούμε μερικά σημεία:

·     Ήταν ο αγαπητός του πατέρα Γεν.λζ:3 και Ιωάν.ε:20

·     Τον μισούσαν οι αδελφοί του Γεν.λζ και Ματθ.κζ:1,22,23

·     Ο πειρασμός του Γεν.λθ:7-12 και Ματθ.δ:1

·     Η υπομονή του στη δοκιμασία Γεν.λθ:20 - μα:1 και Ιακ.ε:11

·     Η προαγωγή του από τον Φαραώ Γεν.μα:39-44 και Μαρκ.ις:19

·     Ο γάμος του με μία γυναίκα από τα έθνη την περίοδο της απόρριψης του από τα αδέλφια του Γεν.μα:45 και Πραξ.ιε:14

· Η φανέρωση του στ’ αδέλφια του τη δεύτερη φορά Γεν.με:1-3 και Ζαχ.ιβ:10

10. Πατριαρχικές ευλογίες (Κεφ.μη-ν)

Η Γένεση τελειώνει με τις ευλογίες που έδωσε ο Ιακώβ στους γιους του Ιωσήφ και την πατριαρχική ευλογία του πάνω στους δώδεκα γιους του.