Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ

 

«Λοιπόν καί ημείς, περικυκλωμένοι όντες υπό τοσούτου νέφους μαρτύρων, άς απορρίψωμεν πάν βάρος καί τήν ευκόλως εμπεριπλέκουσαν ημάς αμαρτίαν, καί άς τρέχωμεν μεθ' υπομονής τόν προκείμενον εις ημάς αγώνα» (Εβρ.ιβ:1).

 

Εφόσον όλα τα δόγματα πρέπει να βασίζονται μόνο στις Γραφές και όχι στις ανθρώπινες παραδώσεις, σε θρησκείες ή φιλοσοφίες (Γαλ.α:8-9  Κολ.β:8  Β’ Τιμ.γ:16-17), κι εμείς στηρίξαμε όλα τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης στην Αγία Γραφή.

Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που ποτέ δεν έχουν ακούσει αυτές τις αλήθειες και μερικοί τις παίρνουν σαν μοντέρνα επινοήματα.

Αν και η ιστορία δεν μπορεί να μεταβάλλει ή να αντικαταστήσει τη βιβλική αλήθεια, η μελέτη αυτών των αληθειών μέσα από την εκκλησιαστική ιστορία, είναι πολύ διαφωτιστική.

 

Προβλήματα στη μελέτη της εκκλησιαστικής ιστορίας.

 

Υπάρχουν κάποιες δυσκολίες που ο μαθητής της εκκλησιαστικής ιστορίας, ιδιαίτερα της αρχαίας ιστορίας, πρέπει να λάβει υπόψη του:

(1) Τη δογματική προκατάληψη των εκκλησιαστικών ιστορικών. Οι σημερινοί ιστορικοί συχνά ερμηνεύουν δηλώσεις των αρχαίων συγγραφέων από τη σκοπιά των δικών τους απόψεων, ανακαλύπτοντας έτσι διδασκαλίες εκεί που δεν υπάρχουν.

Απ’ την άλλη μεριά, οι δογματικές θέσεις των ιστορικών μπορεί να περιορίσουν την ικανότητα κατανόησης αληθειών που πραγματικά υπάρχουν.

(2) Τη δογματική προκατάληψη των αρχαίων εκκλησιαστικών συγγραφέων. Ενσυνείδητα ή ασυνείδητα, μερικές φορές οι αρχαίοι συγγραφείς διαστρέβλωναν ή παραποιούσαν τις απόψεις των δογματικών τους αντιπάλων. Σαν αποτέλεσμα, σήμερα δεν έχουμε πάντοτε επαρκείς αναφορές σε συγκεκριμένες αρχαίες απόψεις, ιδιαίτερα των μειονοτήτων.

Για παράδειγμα, τι άποψη μπορούν να έχουν οι μελλοντικές γενιές για την θεότητα (ότι ο Θεός είναι εις), όταν η μοναδική πηγή πληροφόρησής τους είναι άρθρα γραμμένα από τριαδικούς;

Κατά τον ίδιο τρόπο, σκεπτικιστές (δύσπιστοι) παρατηρητές έχουν περιγράψει συχνά με τέτοιο τρόπο χριστιανούς την ώρα της λατρείας, που τους έχουν κάνει να φαίνονται γελοίοι,  παράλογοι, αμαθείς ή και διανοητικά καθυστερημένοι.

Για παράδειγμα, τι μπορεί να σκεφτεί κανείς για τους χριστιανούς, όταν διαβάζει μόνο τις κυνικές και σαρκαστικές απόψεις των αντιπάλων;

(3) Την πιθανότητα παρεμβολών (πρόσθεση στα αρχαία χειρόγραφα). Πολλές από τις πληροφορίες που έχουμε σήμερα σχετικά με την εκκλησιαστική ιστορία, προέρχονται από χειρόγραφα που αντιγράφηκαν εκατοντάδες χρόνια μετά τη συγγραφή του πρωτοτύπου. Σε πολλές περιπτώσεις, οι αντιγραφείς άλλαξαν ή πρόσθεσαν συγκεκριμένα λόγια προκειμένου να υποστηρίξουν κάποια δόγματα. Για παράδειγμα, ένας αριθμός επιστολών των μεταποστολικών πατέρων υπάρχει σε σύντομες και εκτενείς εκδόσεις. Προφανώς, η πιο εκτενής έκδοση είναι η αλλοιωμένη αντικατοπτρίζοντας τις αλλαγές που έγιναν από γενιές εκδοτών και συγγραφέων.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το αρχαίο χριστιανικό γραπτό Διδαχή που προφανώς γράφτηκε τον 2^ο αιώνα, αλλά το μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο που έχουμε είναι του 11^ου αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι λάθη και εσκεμμένες αλλαγές να έχουν επισωρευτεί για πάνω από 900 χρόνια, και το ντοκουμέντο αυτό να αντικατοπτρίζει τελικά τις απόψεις της Καθολικής εκκλησίας!

(4)  Υφιστάμενα δόγματα μπορεί να μην αντανακλούν την άποψη του μέσου όρου των πιστών αυτής της χρονικής περιόδου. Σε περιόδους που οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν αμόρφωτοι και τα βιβλία ήταν χειρόγραφα, τα θεολογικά γραπτά γραφόταν ή αντιγραφόταν μάλλον από την ελίτ των μορφωμένων. Έτσι, όπως και τώρα, οι θεολόγοι συχνά ήταν περισσότερο ανεκτικοί και φιλελεύθεροι στις διδασκαλίες τους απ΄ ότι η πλειονότητα των πιστών.

(5) Η ιστορία γράφεται από τους νικητές. Πολλοί που αντιστάθηκαν στα επίσημα αποδεκτά δόγματα, διώχτηκαν, χωρίς να έχουν έτσι την ευκαιρία να αφήσουν ικανοποιητικά γραπτά με το πιστεύω τους. Τα γραπτά τους συνήθως καταστρεφόταν και δεν αντιγραφόταν. Απόδειξη αυτού είναι ότι για να έχει διασωθεί σήμερα ένα υποδεέστερο δόγμα, στις μέρες του θα πρέπει να ήταν πολύ δυνατό. Οι αναφορές που έχουν διασωθεί, προφανώς αποκαλύπτουν μόνο ένα μικρό κομμάτι αυτών που κρατούσαν την πίστη.

(6) Ψευδοδιδασκαλίες υπήρχαν από τον καιρό της πρώτης εκκλησίας. Υπάρχουν πολλά περιστατικά στα γραπτά του Παύλου, του Πέτρου, του Ιωάννη και του Ιούδα που μας πείθουν ότι λανθασμένες διδασκαλίες αφθονούσαν ακόμα και στις μέρες τους, και απειλούσαν να κατακλύσουν την εκκλησία. Γι’ αυτό το λόγο, η αρχαιότητα ενός συγγραφέα δεν είναι εγγύηση για την καθαρότητα των γραπτών του.

 

Μετάνοια και βάπτισμα στο νερό.

 

Οι ηγέτες της εκκλησίας την πρώτη μεταποστολική περίοδο (90-140 μ.Χ.) δίδασκαν ότι το βάπτισμα είναι μόνο για τους πιστούς κι ότι η μετάνοια ήταν απαραίτητο στοιχείο για να έχει το βάπτισμα κάποια αξία.

Ωστόσο, όταν ο νηπιοβαπτισμός άρχισε να κερδίζει έδαφος, οι θεολόγοι άρχισαν να διδάσκουν ότι η πίστη και η μετάνοια μπορούν ν’ ακολουθήσουν το βάπτισμα. Έτσι, οδηγηθήκαμε στο μυστήριο της εξομολόγησης της Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης εκκλησίας.

 

Βάπτισμα με κατάδυση.

 

Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί γενικά συμφωνούν ότι η πρώτη μεταποστολική εκκλησία βάπτιζε με κατάδυση. Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι υπήρχαν και άλλοι τρόποι, αλλά συμφωνούν ότι η κατάδυση ήταν ο επικρατέστερος και προτιμώμενος τρόπος, ακόμα κι όταν άλλοι τύποι άρχισαν να αναπτύσσονται.

Ο Ερμάς (αρχές του 2^ου αιώνα) περιγράφει βάπτισμα με κατάδυση και ο Ειρηναίος (πέθανε το 202;) καταδίκασε το βάπτισμα με χύσιμο νερού πάνω στο βαπτιζόμενο. Ο Τερτυλλιανός (πέθανε 220;) δίδαξε βάπτισμα με κατάδυση και δεν ενέκρινε το νηπιοβάπτισμα. Ο Κυπριανός (πέθανε το 258;) είναι ο αρχαιότερος απολογητής του ραντισμού, αλλά ακόμα κι αυτός θεωρούσε την κατάδυση σαν τον κανονικό τρόπο. Περιέγραψε το βάπτισμα σαν βύθιση, αλλά συμβούλευε το ράντισμα σε περιπτώσεις αρρώστων.

Η Διδαχή διδάσκει βάπτισμα με κατάδυση, αλλά επιτρέπει και το χύσιμο νερού, αν δεν υπάρχει αρκετό νερό. Οι Αποφάσεις των Αγίων Αποστόλων (2^ος & 3^ος αιώνας) που περιέχουν ένα παράλληλο κομμάτι μ’ αυτό της Διδαχής, διδάσκουν κατάδυση χωρίς να αναφέρουν έκχυση.

Η Ανατολική Ορθόδοξη εκκλησία, κατά κάποιο τρόπο χρησιμοποιεί την κατάδυση στα βρέφη, παρά το γεγονός ότι το ταίρι της στη Δύση, η Καθολική εκκλησία χρησιμοποιεί το ράντισμα. Πολλοί Προτεστάντες συνεχίζουν την Καθολική παράδοση, αν και οι περισσότεροι παλιοί Προτεστάντες αναγνώριζαν ότι η κατάδυση είναι ο Βιβλικός τρόπος.

Ο Μαρτίνος Λούθηρος είχε εκφράσει την προτίμησή του στην κατάδυση βασιζόμενος στην ελληνική λέξη «βάπτω». Ο Ιωάννης Καλβίνος αναγνώριζε την κατάδυση σαν τον τρόπο που βάπτιζε η πρώτη εκκλησία και ο Ιωάννης Γουέσλεη ερμήνευε το Ρωμ.ς:3-5 έτσι ώστε να εννοεί κατάδυση.