Το βάπτισμα στο νερό είναι μέρος της σωτηρίας.

Οι πρώτοι μεταποστολικοί Χριστιανοί θεωρούσαν το βάπτισμα σαν μέρος της σωτηρίας.

Αναφερόμενη στο βάπτισμα κατά τον 1^ο και 2^ο αιώνα, η Εγκυκλοπαίδεια Θρησκείας και Ηθικών Αρχών γράφει: Οι κυριαρχούσες έννοιες ήταν της συγχώρεσης των αμαρτιών, της αναγέννησης, και του δώρου του Αγίου Πνεύματος….. Η αλλαγή που προκλήθηκε από το βάπτισμα αποδιδόταν «στο όνομα» και στο νερό, πράγματα που θεωρούντο πραγματικά δραστικά κι όχι απλά συμβολικά.

Οι μεταποστολικοί πατέρες (90-140 μ.Χ.) δίδασκαν ότι το βάπτισμα παρέχει άφεση αμαρτιών. Για παράδειγμα, αυτή ήταν η διδασκαλία στην Επιστολή του Βαρνάβα και στον Ποιμένα του Ερμά. Για τους Έλληνες απολογητές (130-180 μ.Χ.), το βάπτισμα ήταν ένα «πλύσιμο συγχώρεσης και αναγέννησης». Έλεγαν ότι «φέρνει άφεση και νέα ζωή, άρα είναι απαραίτητο για τη σωτηρία».

Άλλοι θεολόγοι της εποχής που δίδαξαν ότι ο Θεός συγχωρεί αμαρτίες κατά βάπτισμα στο νερό ήταν ο Ιουστίνος Μάρτυρας, ο Ειρηναίος, ο Ωριγένης, ο Τερτυλλιανός και ο Αυγουστίνος.

Ο Ειρηναίος, ο Τερτυλλιανός, ο Ιππόλυτος και ο Κυπριανός ιδιαίτερα περιέγραψαν το βάπτισμα στο νερό σαν τη γέννηση εξ ύδατος που αναφέρει στο Ιωάν.γ:5.

Ο Ιππόλυτος και ο Κυπριανός ταύτισαν το βάπτισμα στο νερό με το λουτρό παλιγγενεσίας που αναφέρει στον Τίτ.γ:5. Οι Διδαχές των Αγίων Αποστόλων παραφράζουν το Ιωάν.γ:5 έτσι: Εκτός αν κάποιος βαπτιστεί στο νερό και το Πνεύμα, δεν υπάρχει άλλη περίπτωση να μπει στη βασιλεία των ουρανών.

Ο Τερτυλλιανός δίδαξε ότι κατά το βάπτισμα στο νερό, καθαρίζονται οι αμαρτίες του πιστού, γεννιέται από το νερό, και ετοιμάζεται για το Άγιο Πνεύμα. Πίστευε ότι το βάπτισμα του Ιωάννη αποσκοπούσε στη μελλοντική συγχώρεση των αμαρτιών κι ότι οι μαθητές του Χριστού συνέχισαν το βάπτισμα του Ιωάννη κατά τη διάρκεια της επίγειας διακονίας του Κυρίου. Περιγράφει το βάπτισμα σαν σφραγίδα της πίστης που είναι απαραίτητη για τη σωτηρία, λέγοντας ότι το Ιωάν.γ:5 συνδέει την πίστη με την αναγκαιότητα του βαπτίσματος.

Αυτοί οι άνθρωποι και τα γραπτά τους αντιπροσωπεύουν πολλές διαφορετικές θεολογικές φατρίες, κι εμείς δεν υποστηρίζουμε όλες τις δογματικές τους θέσεις. Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον να δούμε ότι όλοι συμφωνούσαν στην αναγκαιότητα του βαπτίσματος. Όλες οι διαμάχες του τρίτου αιώνα πάνω στο θέμα των αιρετικών τρόπων βάπτισης, φανερώνουν ότι όλος ο χριστιανικός κόσμος της εποχής συμφωνούσε ότι υπάρχει μόνο ένα βάπτισμα, κι ότι αυτό το βάπτισμα είναι βασικό για τη σωτηρία.

Η Καθολική και η Ορθόδοξη εκκλησία διδάσκει την αναγκαιότητα του βαπτίσματος, αλλά το έχουν μετατρέψει από μια πράξη πίστης σε τελετουργικό μυστήριο, διδάσκοντας την αναγκαιότητα και την εγκυρότητα του νηπιοβαπτισμού, παρ’ όλο που λείπει η πίστη και η μετάνοια. Θεωρούν λανθασμένα σαν δεδομένο, ότι η αναγέννηση έρχεται από τη δύναμη αυτής καθ’ αυτής της τελετής αντί από τη δια πίστεως χάρη.

Μεταξύ των Προτεσταντών, ο Μαρτίνος Λούθηρος υποστήριζε ότι το βάπτισμα είναι απαραίτητο μέρος της σωτηρίας. Το άρθρο ΙΧ της Ομολογίας του Άουγκσμπουργκ (αρχικό Λουθηρανό σύμβολο πίστης) ανέφερε ότι το βάπτισμα είναι αναγκαίο για τη σωτηρία.

Η Λουθηρανή Κατήχηση λέει: Το βάπτισμα δεν είναι κάτι ασήμαντο, αφού συστήθηκε απ’ τον ίδιο το Θεό…………. Διατάσσεται τόσο σοβαρά και επίσημα που δεν μπορούμε να σωθούμε αν δεν βαπτιστούμε.

Σύμφωνα με την έμφαση που ο Λούθηρος έδινε στη δικαίωση δια πίστεως, δίδασκε ότι το βάπτισμα έχει αξία μόνο όταν γίνεται δια πίστεως κι ότι ο Θεός συγχωρεί τις αμαρτίες κατά τη διάρκεια του βαπτίσματος στο νερό.

Ο Λούθηρος ακόμα δίδαξε την αξία του νηπιοβαπτισμού, βασισμένος στη θεωρία που έλεγε ότι ο Θεός δίνει πίστη στα νήπια. Κατά τη γνώμη μας, ο Λούθηρος ήταν λάθος όσο αφορά στην πίστη των νηπίων και το νηπιοβαπτισμό, αλλά ήταν σωστός στην ταυτόχρονη επικύρωση της δικαίωσης δια πίστεως και την αναγκαιότητα του βαπτίσματος στο νερό.

Οι περισσότεροι Προτεστάντες μετά το Λούθηρο, άρχισαν να διδάσκουν ότι το βάπτισμα είναι μόνο συμβολικό, αλλά αυτό ήταν συγκριτικά ένα νέο δόγμα στην εκκλησιαστική ιστορία και δεν το αποδέχτηκαν όλοι οι Προτεστάντες.

 

Ο πρωταρχικός τύπος βαπτίσματος.

 

Οι πρώτοι μεταποστολικοί Χριστιανοί, βάπτιζαν στο νερό χρησιμοποιώντας το όνομα του Ιησού. Σύμφωνα με τον ιστορικό Heick, αρχικά το βάπτισμα γινόταν στο όνομα του Ιησού, αλλά προοδευτικά στο όνομα του τριαδικού Θεού: Πατέρα, Γιου και Αγίου Πνεύματος. Καταλήγει, χρησιμοποιώντας κάποια αναφορά από τα γραπτά του Ιουστίνου, ότι κατά την περίοδο 130-140 μ.Χ. ο τριαδικός τρόπος βαπτίσματος βαθμιαία έγινε αποδεκτός.

Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και των Ηθικών αρχών γράφει: Ο πρωταρχικός τρόπος βαπτίσματος, όπως περιγράφεται στο βιβλίο των Πράξεων, ήταν απλή κατάδυση σε νερό, χρησιμοποίηση του ονόματος του Κυρίου, και επίθεση των χειρών. Σ’ αυτά, προστίθεντο κατά καιρούς και σε διάφορα μέρη που δεν μπορούν να οριστούν με ακρίβεια (α) το τριαδικό όνομα (Ιουστίνος), (β) ένας ιερός όρκος (Ιουστίνος και ίσως ο Ερμάς, όπως στην Κ.Δ. στην Α’ Πέτρ), (γ) τριπλή κατάδυση (Ιουστίνος), (δ) μια ομολογία πίστης (Ειρηναίος ή ίσως ο Ιουστίνος), (ε) μύρο (Τερτυλλιανός), (ζ) νονός (Τερτυλλιανός), (η) Γάλα και μέλι (Τερτυλλιανός).

Και συνεχίζει με περισσότερες λεπτομέρειες: Σχετικά με το όνομα ….. δημιουργήθηκε πρόβλημα με τον τύπο του βαπτίσματος. Ο πιο παλιός γνωστός τύπος βαπτίσματος ήταν «στο όνομα του Κυρίου Ιησού», ή κάποια παρόμοια φράση, όπως βρίσκουμε στις Πράξεις και χρησιμοποιούταν ίσως μέχρι τον καιρό του Ερμά. Την εποχή όμως του Ιουστίνου Μάρτυρα, είχε γενικευτεί ο τριαδικός τρόπος. Είναι πιθανό, ο παλιός τρόπος να επιβίωσε σε απομονωμένες κοινότητες, αλλά δεν υπάρχει κατηγορηματική σύγχρονη μαρτυρία.

 

Πρώτος και δεύτερος αιώνας.

 

Το Λεξικό της Βίβλου του Hasting αναγνωρίζει ότι θα μπορούσε κανείς να κλείσει το θέμα από την πλευρά της ιστορικής μαρτυρίας ως εξής: Ο πρωταρχικός τρόπος, όσο αφορά στα λόγια που λεγόταν, ήταν «στο όνομα του Ιησού Χριστού» ή «του Κυρίου Ιησού». Βάπτισμα στο όνομα της Τριάδας ήταν μεταγενέστερη εξέλιξη. Μετά την αναφορά του Ματθ.κη:19 δεν το ξαναβρίσκουμε μέχρι την εποχή του Ιουστίνου Μάρτυρα, και ο τρόπος του Ιουστίνου δεν ήταν ίδιος με αυτόν που βλέπουμε στο Ευαγγέλιο.

Το λεξικό προτιμά μια απ΄ τις παρακάτω εξηγήσεις που μερικές φορές δίδονται από τους τριαδικούς σχετικά με τη χρήση του ονόματος του Ιησού, επειδή είναι πιο συνεπής με τον παραδοσιακό τρόπο:

(1)       Βάπτισμα στο όνομα του ενός προσώπου της τριάδας είναι βάπτισμα στο όνομα ολόκληρης της τριάδας κι έτσι είναι έγκυρο. (Αυτή η εξήγηση αναγνωρίζει ότι ο αρχικός τρόπος ήταν «στο όνομα του Ιησού»).

(2)       Η φράση «στο όνομα του Ιησού» δεν ορίζει τρόπο βαπτίσματος, απλά δηλώνει ότι ο βαπτιζόμενος αναγνωρίζει τον Ιησού σαν Κύριο και Χριστό. (Φυσικά, αυτή η λογική μπορεί να εφαρμοστεί κατά τον ίδιο τρόπο και στο Ματθ.κη:19, αφήνοντάς μας έτσι χωρίς τύπο για το χριστιανικό βάπτισμα).

Ο Ερμάς, στις αρχές του 2^ου αιώνα, έγραψε για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» και «στο όνομα του Γιου του Θεού». Δίδαξε ότι το βάπτισμα γίνεται αιτία να συμβεί μια βασική αλλαγή στη ζωή κάποιου, εξαιτίας της χρήσης του ονόματος, αλλά τόνισε ότι το όνομα δεν είναι μια μαγική λέξη κι ότι δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό να λείπουν οι χριστιανικές αρχές. Έγραψε: «Αν φέρεις το όνομά Του αλλά δεν κατέχεις τη δύναμή Του, μάταια φέρεις το όνομά Του».

Η Διδαχή, ένα άλλο χριστιανικό ντοκουμέντο του 2^ου αιώνα, μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» αλλά επίσης μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Κάποιοι καταλήγουν ότι η Διδαχή αναγνωρίζει και τους δύο τρόπους έγκυρους. Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε την πιθανότητα παρεμβολών, γιατί ενώ οι μελετητές έχουν χρονολογήσει με διάφορους τρόπους τη Διδαχή από το 120-200 μ.Χ., το μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο που έχουμε, είναι του 1056 μ.Χ. Επιπλέον, διδάσκει κι άλλες εξωβιβλικές πρακτικές σχετικά με το βάπτισμα, όπως το ραντισμό σαν εναλλακτική λύση της καταβύθισης, νηστεία πριν από το βάπτισμα και τριπλή κατάδυση.

Οι περισσότεροι μελετητές υποστηρίζουν ότι η Πρώτη Απολογία του Ιουστίνου Μάρτυρα, που γράφτηκε γύρω στο 150 μ.Χ., είναι η παλαιότερη ιστορική αναφορά τριαδικού τρόπου βάπτισης. Εδώ βρίσκεται η φράση κλειδί, που περιγράφει τα πρόσωπα της βάπτισης: «Γιατί, στο όνομα του Θεού, Πατέρα και Κυρίου του σύμπαντος και του σωτήρα μας Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, βαπτίζονται στο νερό». Θα πρέπει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι ο Ιουστίνος δεν παρέθεσε το μοντέρνο τριαδικό τρόπο αλλά σαφώς περιέλαβε το όνομα Ιησούς, προφανώς συμμορφούμενος με την παλαιότερη πρακτική.

Ο Ιουστίνος δίδαξε ότι ο Ιησούς ήταν υποδεέστερη, δεύτερη οντότητα, δημιουργημένη από τον Θεό Πατέρα, χωρίς να διακρίνει καθαρά το Άγιο Πνεύμα σαν τρίτο πρόσωπο. Συνεπώς, δεν είναι και μεγάλη ανακούφιση για τους τριαδικούς να βρίσκουν μαρτυρία για τον τρόπο που βαπτίζουν, στα γραπτά του.

Στην πραγματικότητα, η μοντέρνα θεωρία της τριάδας, δεν ήταν η επικρατέστερη μέχρι τη σύνοδο της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381). Επειδή ένας άνθρωπος το 150 μ.Χ. που δεν πίστευε στην πλήρη θεότητα του Ιησού Χριστού, αναφέρθηκε σε τρόπο βάπτισης που είναι παρόμοιος με το σημερινό τριαδικό, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ή οι περισσότεροι στις μέρες του είχαν εγκαταλείψει τον παλιότερο τρόπο που ήταν στο όνομα του Ιησού. Δεν υπάρχει κατηγορηματική μαρτυρία για γενική χρήση του μοντέρνου τριαδικού τρόπου εκείνο τον καιρό, όπως κάποιοι προσπαθούν να επιβάλλουν.

Η ιστορία καταγράφει μια πιθανή αναφορά βάπτισης στο όνομα του Ιησού, αμέσως μετά τον καιρό του Ιουστίνου. Ο Ειρηναίος, επίσκοπος της Λυών έγραψε: Τα μέσα με τα οποία καθαριζόμαστε είναι το άγιο νερό και η επίκληση του Κυρίου. Ωστόσο, στην τελευταία κύρια δουλειά του, περιγράφει βάπτισμα ακριβώς όπως ο Ιουστίνος.

Άμεσα συνδεδεμένο με τον τρόπο βαπτίσματος, είναι το θέμα της θεότητας. Οι πρώτοι μεταποστολικοί πατέρες όπως ο Ιγνάτιος, ο Κλήμεντας Ρώμης, ο Πολύκαρπος και ο Ερμάς, σίγουρα δεν ήταν τριαδικοί. Βασικά πίστευαν σε ένα Θεό και στον Ιησού σαν τη φανέρωση του Θεού εν σαρκί. Κάνει μεγάλη εντύπωση λοιπόν, που δεν βρίσκουμε στα γραπτά τους αναφορές του τριαδικού τρόπου βάπτισης.

Ο αιρετικός Μαρκίων αποχωρίστηκε από την εκκλησία εκείνο τον καιρό και οι ακόλουθοί του κράτησαν το παλιότερο βάπτισμα «στο όνομα του Ιησού Χριστού». Οι Πράξεις του Παύλου και της Θέκλας, γραμμένο από ένα Ασιάτη πρεσβύτερο το 2^ο αιώνα έχει μα αναφορά για βάπτισμα στο όνομα του Ιησού Χριστού.