Γέννηση εξ ύδατος.

Διάφοροι θεολόγοι έχουν εκφράσει πολλές θεωρίες σχετικά με την έννοια αυτής της φράσης. Οι πιο χαρακτηριστικές απ’ αυτές τις ερμηνείες είναι οι ακόλουθες:

(1) αναφέρεται στη φυσική γέννα που συνοδεύεται από τη ροή του καθαρού κιτρινωπού ή υπόλευκου υγρού που βρίσκεται στο αμνίο, μέσα στο οποίο υπάρχει το έμβρυο κατά τον χρόνο της εγκυμοσύνης.

(2) είναι ταυτόσημο με τη γέννηση εκ Πνεύματος.

(3) αναφέρεται στον πνευματικό καθαρισμό που γίνεται με τον λόγο του Θεού.

(4) είναι το βάπτισμα στο νερό, όχι απλά το τελετουργικό, αλλά η άφεση των αμαρτιών που ο Θεός κάνει κατά την ώρα του βαπτίσματος.

Ας δούμε όμως αυτές τις απόψεις, κάθε μία χωριστά:

 

1) Φυσική γέννα

Αυτή η ερμηνεία δεν ταιριάζει καθόλου για διάφορους λόγους:

(1) θα ήταν πολύ παράξενος τρόπος να περιγράψει την φυσική γέννα, την στιγμή μάλιστα που αυτή η χρήση δεν υπάρχει πουθενά αλλού μέσα στην Γραφή, ούτε χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη.

(2) ο Ιησούς πληροφόρησε με ακρίβεια τον Νικόδημο, ότι η νέα γέννηση είναι εξ ύδατος και Πνεύματος, δεν είναι φυσική γέννα. Αν συγκρίνουμε τα εδάφια 3 και 5, βλέπουμε ότι ο όρος «γέννηση άνωθεν» είναι ισοδύναμος με τον όρο «γέννηση εξ ύδατος και πνεύματος».

(3) αν γέννηση εξ ύδατος σημαίνει την φυσική γέννηση, τότε ο Ιησούς ή είπε στον Νικόδημο να κάνει κάτι που είχε ξανακάνει, ή του ζήτησε να κάνει κάτι φυσιολογικά αδύνατο. Αν αυτή ήταν η έννοια, τότε η ερώτηση του Νικόδημου ήταν δικαιολογημένη και ο Κύριος δεν έπρεπε να τον επιπλήξει.

(4) αν πραγματικά η γέννηση εξ ύδατος εννοεί την φυσική γέννηση, τότε γιατί ο Ιησούς λέει ότι η νέα γέννηση εμπεριέχει δύο μέρη; Μπορεί να υπάρχει κάποιος παραλληλισμός ανάμεσα στο νερό της φυσικής γέννας και της νέας γέννησης, αλλά το τρίτο κεφάλαιο του ευαγγελίου που εξετάζουμε αποδεικνύει ότι η εξ ύδατος γέννηση, από μόνη της, δεν είναι η φυσική γέννα.

 

2) Ταυτόσημη με τη γέννηση εκ Πνεύματος

Σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη, ο Ιησούς είναι σαν να είπε, «Πρέπει να γεννηθείς εξ ύδατος που είναι το Πνεύμα». Βέβαια, κάποια εδάφια παρομοιάζουν το Πνεύμα με το νερό (Ιωάν.δ:14, ζ:38), ωστόσο δημιουργούνται κάποιες δυσκολίες όταν προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε αυτόν τον συμβολισμό στο Ιωάν.γ:5.

(1)Η φυσική ανάγνωση του εδαφίου διαχωρίζει το νερό απ’ το Πνεύμα.

(2) πολλά άλλα εδάφια φανερώνουν ότι το νερό και το Πνεύμα είναι δύο ξεχωριστές όψεις του μηνύματος του ευαγγελίου.

(3) σε μεταγενέστερα γραπτά του, ο Ιωάννης, διατηρεί αυτό το ξεχώρισμα ανάμεσα στο νερό και το Πνεύμα καθώς σχετίζονται με την σωτηρία «Και τρείς είναι οι μαρτυρούντες εν τη γη, το Πνεύμα, και το ύδωρ, και το αίμα και οι τρείς ούτοι αναφέρονται εις το έν» (Α’ Ιωάν.ε:8). Αν στην πραγματικότητα το Ιωάν.γ:5 εξομοιώνει το νερό με το Πνεύμα, ο Ιωάννης δεν θα τα ξεχώριζε τόσο απότομα στο Α’ Ιωάν.ε:8, τη στιγμή μάλιστα που και τα δύο εδάφια ασχολούνται με το ίδιο θέμα, την σωτηρία.

 

3) Καθαρισμός δια του λόγου του Θεού

Αυτή η άποψη στηρίζεται κατά το πλείστον στο Εφεσ.ε:26 που λέει ότι η εκκλησία είναι αγιασμένη και καθαρισμένη «με το λουτρό του ύδατος δια του λόγου». Όμως, αυτό το εδάφιο, είναι δίκοπο μαχαίρι. Αν το Ιωάν.γ:5 αναφέρεται στο βάπτισμα, τότε το Εφεσ.ε:26 μπορεί να έχει την έννοια: «με το βάπτισμα στο νερό όπως γίνεται σύμφωνα με τον λόγο του Θεού». Εν πάση περιπτώσει, δεν υπάρχει απαραίτητα κάποια σύνδεση ανάμεσα στα δύο εδάφια, ότι δηλαδή το ένα μας βοηθά να ερμηνεύσουμε το άλλο.

Στο κριτικό κείμενο, τα παραπάνω λόγια είναι: «καθαρίσας τω λουτρώ του ύδατος εν ρήματι». Η λέξη «ρήμα», προφανώς εδώ δεν αναφέρεται στην Αγία Γραφή, αλλά στην ομολογία και την επίκληση που γίνεται από τον βαπτιζόμενο, όπως στα λόγια του Ανανία προς τον Παύλο «αναστάς βάπτισαι και απόλουσαι τας αμαρτίας σου επικαλεσάμενος το όνομα αυτού» (Πράξ.κβ:16).

Υπάρχουν αρκετές σοβαρές αντιρρήσεις στην άποψη ότι το νερό στο Ιωάν.γ:5 αναφέρεται στον λόγο του Θεού:

(1)  Αγνοεί την κυριολεκτική έννοια της λέξης ύδωρ και διαλέγει μια συμβολική έννοια χωρίς καμία υποστήριξη από τα συμφραζόμενα. Αυτό, με την σειρά του, δημιουργεί κι άλλα προβλήματα. Γιατί ο Ιησούς να διαλέξει ένα τέτοιο δυσνόητο σύμβολο καθώς εξηγεί ένα τόσο ζωτικό θέμα; Γιατί δεν ερμηνεύει το συμβολισμό στον Νικόδημο όταν αυτός συνεχίζει να ρωτάει; Γιατί δε μίλησε ανάλογα συμβολικά και για το Πνεύμα; Γιατί περιέγραψε τη μια πλευρά κυριολεκτικά και την άλλη συμβολικά;

(2) Αυτός ο συμβολισμός δεν βρίσκεται πουθενά στην Παλαιά Διαθήκη, ούτε στις διδασκαλίες του Ιησού, άρα πως περίμενε ο Κύριος να είχε καταλάβει ο Νικόδημος; Αφού ο λόγος του Θεού ποτέ δεν είχε συμβολιστεί με το νερό στις μέρες του Νικόδημου ή προγενέστερα, γιατί ο Ιησούς τον κατηγόρησε ότι δεν καταλαβαίνει;

(3) Δεν καταφεύγουμε σε συμβολικές ερμηνείες όταν τα συμφραζόμενα δεν φανερώνουν κάτι τέτοιο. Αυτό, είναι ιδιαίτερα εφαρμόσιμο εδώ, όπου τα συμφραζόμενα, η γραμματική και η τελευταία χρήση προσφέρουν μια καλή κατά λέξη ερμηνεία.

(4) Από θεολογική άποψη, είναι πιο σωστό να συσχετίσουμε τον λόγο του Θεού με την σύλληψη, παρά μ’ αυτό καθ’ αυτό το γεγονός της γέννησης. «Επειδή ανεγεννήθητε ουχί εκ φθαρτού σπέρματος, αλλά αφθάρτου, δια του λόγου του Θεού του ζώντος και μένοντος εις τον αιώνα» (Α’ Πέτρ.α:23). Δεν αναγεννηθήκατε από σπέρμα θνητού ανθρώπου, αλλά από κάποιον που είναι αθάνατος, τον ζωντανό και αιώνιο λόγο του Θεού.

Σε μια απ’ τις παραβολές του Ιησού, ένας γεωργός, έσπειρε τον σπόρο σε τέσσερις διαφορετικούς τύπους χωραφιού και μόνο ένας έφερε καρπό (Λουκ.η:4-15). Όταν ο Ιησούς ερμήνευσε την παραβολή, είπε, «ο σπόρος είναι ο λόγος του Θεού» (Λουκ.η:11). Τα τέσσερα είδη εδάφους, συμβολίζουν ανάλογους τύπους ανθρώπων. Αν και ο Θεός προσπάθησε να σπείρει τον λόγο Του και στους τέσσερις, οι τρεις είχαν κάποια αρχικά αποτελέσματα και μόνο ένας καρπό που έμεινε. Με άλλα λόγια, ο λόγος του Θεού είναι η καταγωγή της σωτηρίας, είναι ο σπόρος που θα δημιουργήσει την σύλληψη. Όμως, αυτή καθ’ αυτή η νέα γέννηση αποτελείται από το νερό και το Πνεύμα και συμβαίνει όταν πιστεύουμε, υπακούμε και εφαρμόζουμε τον λόγο του Θεού.

4) Βάπτισμα στο νερό

Εμείς, πιστεύουμε ότι αυτή, η τελευταία άποψη, είναι η σωστή και συγκεκριμένα ότι η γέννηση εξ ύδατος συμβαίνει όταν ο Θεός συγχωρεί τις αμαρτίες την ώρα του βαπτίσματος.

Πολλοί θεολόγοι, σ’ όλη την εκκλησιαστική ιστορία, έχουν υποστηρίξει αυτή την άποψη, ιδιαίτερα οι πατέρες που έζησαν την εποχή αμέσως μετά τους αποστόλους, καθώς και οι πρώτοι Λουθηρανοί. Υπάρχουν αρκετοί καλοί λόγοι που δεχόμαστε αυτή την άποψη.

(1) Αυτό βγαίνει από την τίμια, ειλικρινή, κατά λέξη ανάγνωση του κειμένου. Το βάπτισμα, είναι η μόνη σημαντική έννοια του νερού, στην εκκλησία της Καινής Διαθήκης, έτσι ώστε αν θέλουμε να ερμηνεύσουμε το ύδωρ κυριολεκτικά, να σημαίνει βάπτισμα στο νερό.

Η πρώτη εκκλησία χρησιμοποιούσε πολύ συχνά την λέξη ύδωρ με την έννοια βάπτισμα στο νερό. Για παράδειγμα, ο Πέτρος ρώτησε σχετικά με τον Κορνήλιο και την οικογένειά του: «Μήπως δύναται τις να εμποδίσει το ύδωρ, ώστε να βαπτισθώσιν ούτοι, οίτινες έλαβον το Πνεύμα το Άγιον καθώς και ημείς;» (Πράξ.ι:47).

Αργότερα, ο Ιωάννης, χρησιμοποίησε την λέξη ύδωρ με κυριολεκτική έννοια, όταν είπε ότι το Πνεύμα το νερό και το αίμα αναφέρονται στο μοναδικό σκοπό, τη σωτηρία (Α’ Ιωάν.ε:8). Αν το Πνεύμα και το αίμα ερμηνεύονται κυριολεκτικά, τότε και το ύδωρ απαιτεί κυριολεκτική ερμηνεία.

(2) Τα συμφραζόμενα του Ιωάν.γ:5 είναι ισχυρά επιχειρήματα ότι εννοεί το βάπτισμα στο νερό. Το Ιωάν.α:25-34 και το γ:23 μιλάνε για την διακονία βαπτίσματος του Ιωάννη του Βαπτιστή. Το Ιωάν.γ:22 και δ:1-2 περιγράφουν το βάπτισμα  που εφαρμόστηκε από τους μαθητές του Ιησού με τη δική Του εξουσία. Σ’ όλα αυτά, η πιο φυσική έννοια του ύδατος είναι το βάπτισμα στο νερό.

(3) Ο Ιησούς περίμενε από τον Νικόδημο να καταλάβει αυτή την σημασία. Σαν θρησκευτικός ηγέτης των Εβραίων, ο Νικόδημος ήταν εξοικειωμένος με διάφορους τελετουργικούς καθαρισμούς της Παλαιάς Διαθήκης, καθώς και με το βάπτισμα των προσήλυτων. Πολύ πιο σημαντικό είναι ότι ήξερε την ομολογία του Ιωάννη του Βαπτιστή, γιατί όλοι οι θρησκευτικοί ηγέτες εκείνων των ημερών ήξεραν το βάπτισμα του Ιωάννη (Λουκ.κ:1-7). Τόσο το βάπτισμα των προσήλυτων όσο και το βάπτισμα του Ιωάννη, ήταν μέρος της μεταστροφής και της μετάνοιας, ώστε ο Νικόδημος να μη μπερδευτεί όταν ο Ιησούς μίλησε για το νερό σαν μέρος μιας νέας αρχής με τον Θεό. Στην πραγματικότητα, εκείνο τον καιρό ο Ιησούς είχε εξουσιοδοτήσει τους μαθητές Του να βαπτίζουν, όπως αναφέρεται λίγα εδάφια παρακάτω (Ιωάν.γ:22, δ:1-2).

(4) Γέννηση εκ Πνεύματος σημαίνει το βάπτισμα του Αγίου Πνεύματος, γραμματικά λοιπόν, είναι σωστό γέννηση εξ ύδατος να σημαίνει το βάπτισμα στο νερό.

(5) Υπάρχει μόνο ένα βάπτισμα (Εφεσ.δ:5), όμως, η Βίβλος, πολύ καθαρά μας διδάσκει και το βάπτισμα στο νερό και το βάπτισμα στο Άγιο Πνεύμα. Μπορούμε να εναρμονίσουμε αυτή την φαινομενική αντίφαση, αναγνωρίζοντας ότι το βάπτισμα στο νερό και το βάπτισμα του Αγίου Πνεύματος είναι δύο μέρη ενός όλου, με τέτοιο τρόπο που κανένα να μην είναι πλήρες χωρίς το άλλο. Δογματικά μιλώντας, αν το ένα είναι μέρος της νέας γέννησης, πρέπει να είναι και το άλλο.

(6) Ο Θεός συγχωρεί τις αμαρτίες στο βάπτισμα στο νερό. Συνεπώς, το βάπτισμα πρέπει να είναι μέρος της αναγέννησης, γιατί πως αλλιώς μπορεί να υπάρξει μια νέα, πνευματική ζωή μέχρι να σβήσει ο παλιός αμαρτωλός τρόπος ζωής; Μέχρι να πλυθεί και να φύγει η αμαρτία και ο μισθός της πάνω από τον άνθρωπο, δεν μπορεί να υπάρξει αιώνια ζωή στην Βασιλεία του Θεού.

(7) Τίτ.γ:5 είναι σχετικό εδάφιο με το Ιωάν.γ:5 και φαινομενικά αναφέρεται στο βάπτισμα στο νερό. «Ουχί εξ έργων δικαιοσύνης, τα οποία επράξαμεν ημείς, αλλά κατά το έλεος αυτού έσωσεν ημάς, δια λουτρού παλιγγενεσίας, και ανακαινίσεως του Αγίου Πνεύματος». Παλιγγενεσία σημαίνει απλά νέα γέννηση, άρα, είναι άλλο ένα εδάφιο που συνδέει το νερό και το Πνεύμα με την αναγέννηση. Η έννοια των λέξεων «λουτρού παλιγγενεσίας» σ’ αυτό το εδάφιο, έχει να κάνει με το βάπτισμα στο νερό παρά με άλλες εναλλακτικές ερμηνείες. Περιγράφει το λουτρό σαν μια συγκεκριμένη πράξη, ξεχωριστή από το έργο του Αγίου Πνεύματος.

(8) Πολλά άλλα εδάφια συνδέουν το βάπτισμα στο νερό και το βάπτισμα με Πνεύμα, όσον αφορά στο μήνυμα της σωτηρίας και δίνουν έμφαση στο σημαντικό ρόλο του βαπτίσματος.

Αυτοί που αντιτίθενται σ’ αυτή την άποψη προβάλουν τον ισχυρισμό ότι έτσι η σωτηρία εξαρτάται από το βάπτισμα στο νερό και ως εκ τούτου καταργείται η σωτηρία με την χάρη και την πίστη μόνο.

Φυσικά, χωρίς μετάνοια από την αμαρτία και πίστη στην θυσία του Χριστού, το βάπτισμα στο νερό δεν έχει καμία αξία. Το νερό από μόνο του δεν έχει καμία δύναμη να σώζει, αλλά ούτε η τελετουργία της βάπτισης. Η γέννηση εξ ύδατος δεν είναι ανθρώπινη ενέργεια, αλλά η ενέργεια του Θεού που συγχωρεί τις αμαρτίες. Το βάπτισμα στο νερό σαν διαδικασία δεν είναι μια πράξη που σώζει αλλά η γέννηση εξ ύδατος εξαρτάται αποκλειστικά από την χάρη του Θεού.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της σωτηρίας, ο Θεός πάντοτε ζητούσε υπακοή στον λόγο Του σαν ένα μέρος πίστης, χωρίς αυτό να αντιφάσκει με το σχέδιο της σωτηρίας Του με τη χάρη και δια της πίστεως. Αναγνωρίζοντας την γέννηση εξ ύδατος σαν ένα έργο που ο Θεός κάνει κατά τη διάρκεια της βάπτισης, αυτό δεν μειώνει καθόλου την χάρη Του ή την θέση Του σαν ο μοναδικός Σωτήρας.

Μια δεύτερη αντίρρηση είναι ότι οι άγιοι της Παλαιάς Διαθήκης δεν ήταν βαπτισμένοι στο νερό όπως εμείς είμαστε σήμερα. Ωστόσο, αυτοί δεν είχαν ούτε το Πνεύμα όπως εμείς το έχουμε (Ιωάν.ζ:38-39). Οι άγιοι της Παλαιάς Διαθήκης δεν ήταν αναγεννημένοι με την έννοια που ο Ιησούς περιέγραψε και καθιέρωσε για την εκκλησία της Καινής Διαθήκης.