Ιωάννης α:18 - θεός ή υιός;

Ιωάν.α:18 Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε· μονογενὴς θεὸς ὁ ὢν είς τὸν κόλπον τοῦ πατρὸς ἐκεῖνος ἐξηγήσατο.

Η αντιπαράθεση του «μονογενής θεός» με το «ο μονογενής υἱός» είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Και είναι ένα μόνο γράμμα που κάνει τη διαφορά αφού στα πρωτότυπα είναι γραμμένο σαν ΘC (θεός) ή ΥC (υιός).

Εξωτερικά, υπάρχουν διάφορες παραλλαγές, που όμως θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν βασικά σε δύο: θεός ή υιός;

Ποιο είναι το σωστό; «μονογενής υιός» ή «μονογενής θεός»; Υπάρχει διαφορά στα ελληνικά χειρόγραφα, αφού άλλα γράφουν «υιός» και άλλα «θεός».

Το παλαιότερα γνωστά Ελληνικά χειρόγραφα, P66 και P75, γράφουν «μονογενής θεός». Ωστόσο, αυτά τα χειρόγραφα προέρχονται από την Αλεξανδρινή γραμμή και έχουν ίχνη του αρχαίου Γνωστικισμού.

Ο Γνωστικισμός δίδασκε ότι ο Χριστός ήταν ένας κατώτερος γεννημένος θεός, που δημιουργήθηκε από το Θεό Πατέρα, τον οποίο ονόμαζαν ο Αυθύπαρκτος Θεός.

Όταν αυτοί που είχαν διαφθαρεί από το Γνωστικισμό αναφερόταν στο Ιωάν.α:18, το διάβαζαν σαν «μονογενής θεός».

Αυτό έκανε ο Τατιανός (2^ος αιών.), ο Βαλεντίνος (2^ος αιών.), ο Κλήμης της Αλεξάνδρειας (215 μ.Χ.) και ο Άρειος (336 μ.Χ.).

Από την άλλη πλευρά, βρίσκουμε πολλούς Ορθόδοξους πατέρες που αντιτάχθηκαν στο Γνωστικισμό, να αναφέρονται στο Ιωάν.α:18 σαν «μονογενής υιός» (Ειρηναίος, Τερτυλλιανός, Κλήμεντας, Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός και ο Χρυσόστομος). [1]

Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ο Τερτυλλιανός είναι αυτός που ανέπτυξε την έννοια «ένας Θεός σε τρία πρόσωπα».

Αν ο Τερτυλλιανός είχε ένα κείμενο που έλεγε «μονογενής θεός», σίγουρα θα το χρησιμοποιούσε, αντίθετα αναφερόταν πάντα στο εδάφιο με τη λέξη «υιός».

Είναι δύσκολο να φανταστούμε τι θα σήμαινε «μονογενής θεός» στην Εβραϊκή κουλτούρα. Δεν υπάρχει καμία ανάλογη  χρήση της φράσης οπουδήποτε αλλού μέσα στην Αγία Γραφή.

Δευτ.ιθ:15 «…επί στόματος δύο μαρτύρων ή επί στόματος τριών μαρτύρων θέλει βεβαιούσθαι πας λόγος».

Στην περίπτωσή μας υπάρχει μόνο μία «μαρτυρία», οπότε…..

Ιωάν.η:17 Και εν τω νόμω δε υμών είναι γεγραμμένον ότι δύο ανθρώπων η μαρτυρία είναι αληθινή.

Ματθ.ιη:16 εάν όμως δεν ακούση, παράλαβε μετά σου έτι ένα ή δύο, διά να βεβαιωθή πας λόγος επί στόματος δύο μαρτύρων ή τριών.

Β’ Κορ.ιγ:1 Τρίτην ταύτην φοράν έρχομαι προς εσάς· επί στόματος δύο μαρτύρων και τριών θέλει βεβαιούσθαι πας λόγος.

Αντίθετα, η φράση «μονογενής υιός» χρησιμοποιείται άλλες τρεις φορές από τον Ιωάννη:

Ιωάν.γ:16 Διότι τόσον ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε έδωκε τον Υιόν αυτού τον μονογενή, διά να μη απολεσθή πας ο πιστεύων εις αυτόν, αλλά να έχη ζωήν αιώνιον.

Ιωάν.γ:18 Όστις πιστεύει εις αυτόν δεν κρίνεται, όστις όμως δεν πιστεύει είναι ήδη κεκριμένος, διότι δεν επίστευσεν εις το όνομα του μονογενούς Υιού του Θεού.

Α’ Ιωάν.δ:9 Εν τούτω εφανερώθη η αγάπη του Θεού προς ημάς, ότι τον Υιόν αυτού τον μονογενή απέστειλεν ο Θεός εις τον κόσμον, διά να ζήσωμεν δι' αυτού.

Σ’ έναν Εβραίο, οποιαδήποτε αναφορά στη μοναδικότητα του Θεού φωτογράφιζε τον Πατέρα. Αν και οι Εβραίοι τον καιρό του Ιωάννη θα είχαν πρόβλημα με τον όρο «μονογενής θεός», οι Χριστιανοί μετά το δεύτερο αιώνα, με όλη την παράδοξη κατανόηση της Χριστολογίας και της φύσης του Θεού, θα ήταν πολύ πιο εύκολα να δεχτούν τέτοια διδασκαλία.

Ο λόγος που το κείμενο άλλαξε από «υιός» σε «θεός», ήταν για να δώσει «επιπλέον αποδεικτικά στοιχεία» για την ύπαρξη της Τριάδας.

Από το δεύτερο αιώνα, ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, σχετικά με το αν ο Ιησούς ήταν ο Θεός ή όχι, τόπος απ’ όπου προέρχονται όλα τα κείμενα που γράφουν «θεός».

Οι αξιώσεις ήταν πολύ μεγάλες σ’ αυτές τις συζητήσεις, και ο αφορισμός, η εξορία ή και ακόμα χειρότερη ήταν η ποινή του «χαμένου».

Η αλλαγή ενός ή δύο εδαφίων για να «βοηθηθεί» η συζήτηση, ήταν μια τακτική που έχει αποδειχτεί ότι συνέβαινε.

Η εξέταση όλων των αποδεικτικών στοιχείων δείχνει ότι είναι προφανές ότι το «μονογενής υιός» είναι η αρχική μορφή του Ιωάν.α:18.

Για μια πολύ πιο αναλυτική ανάλυση, γιατί η λέξη «υιός» πρέπει να είναι σε πλεονεκτική θέση απέναντι στη λέξη «θεός», δείτε το «The Orthodox Corruption of Scripture, by Bart Ehrman (Oxford University Press, New York, 1993, pp. 78-82)».

Ακόμα, μερικοί που υπηρέτησαν στην επιτροπή κριτικού κειμένου UBS-4 αναγνώρισαν ότι η σωστή ανάγνωση του Ιωάν.α:18 είναι «μονογενής υιός».

Ο Dr. Allen Wilkgren, ο οποίος υπηρέτησε στην Επιτροπή, γράφει: «είναι αμφίβολο ότι ο συγγραφέας (δηλαδή ο Ιωάννης) θα είχε γράψει «μονογενής θεός», το οποίο θα ήταν ένα πρωτόγονο, μεταγραφικό σφάλμα στην Αλεξανδρινή παράδοση. " [2]

Ο Bart Ehrman καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill σημειώνει ότι πιστεύει ότι το αρχικό κείμενο είναι «μονογενής υιός» και όχι «μονογενής θεός». [3]

Αν και ο καθηγητής Ehrman δεν υπηρέτησε στην επιτροπή του κριτικού κειμένου UBS-4, είναι ένας αναγνωρισμένος λόγιος στον τομέα της κριτική των βιβλικών κειμένων.

Η πλειοψηφία των πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας υποστηρίζουν το «μονογενής υιός», όπως και τα περισσότερα ελληνικά χειρόγραφα συνεχούς γραφής (Uncials).

Η μορφή που βρίσκουμε στους περισσότερους UNCIAL κώδικες (όπως A, C3, K, W, Q, Y, D, P, X και 063), στην αρχαία Λατινική μετάφραση, Λατινική Βουλγάτα, και στην παλιά Συριακή μετάφραση είναι «μονογενής υιός».

Δεδομένου ότι η λέξη «μονογενής» έχει να κάνει με τη σχέση γονέα/παιδιού, και ότι ο Θεός ποτέ δεν ονομάζεται «μονογενής» (αποδεκτό για το Χριστό στη σχέση του με τον Πατέρα), είναι σαφές ότι το «μονογενής υιός» είναι το σωστό.

Το θέμα είναι ότι οι πολλές παραλλαγές των κειμένων προκλήθηκαν από διαφθορά κατά την αντιγραφή. Ωστόσο, αυτό δεν έγινε από Ορθόδοξους αντιγραφείς που επιδίωκαν να εδραιώσουν την Ορθοδοξία, αλλά από αιρετικούς αντιγραφείς που επεδίωκαν να διαφθείρουν τη Γραφή προκειμένου να υποστηρίζει τις ψευδοδιδασκαλίες τους.

Από τη στιγμή που θα δεχτούμε ότι το σωστό είναι «μονογενής θεός», είναι σαν να δεχόμαστε την αιρετική Γνωστική διδασκαλία που υποστήριζε αυτό.

Συμπέρασμα: Βασική ιδιότητα του Θεού είναι ότι είναι άναρχος. Αντίθετα, η γέννηση σηματοδοτεί μια αρχή. Η έκφραση «μονογενής θεός» αντιφάσκει με όλη τη Γραφή που διακηρύττει ότι ο Θεός δεν έχει αρχή.

Ης.μγ:10 «Σεις είσθε μάρτυρές μου, λέγει Κύριος, και ο δούλός μου, τον οποίον εξέλεξα, διά να μάθητε και να πιστεύσητε εις εμέ και να εννοήσητε ότι εγώ αυτός είμαι· προ εμού άλλος Θεός δεν υπήρξεν ουδέ θέλει υπάρχει μετ' εμέ».

Ης.μδ:6 «Ούτω λέγει Κύριος ο Βασιλεύς του Ισραήλ και ο Λυτρωτής αυτού, ο Κύριος των δυνάμεων· Εγώ είμαι ο πρώτος και εγώ ο έσχατος· και εκτός εμού δεν υπάρχει Θεός».

Ησ.μα:4 Τις ενήργησε και έκαμε τούτο, καλών τας γενεάς απ' αρχής; Εγώ ο Κύριος, ο πρώτος και ο μετά των εσχάτων· εγώ αυτός.

Ης.μη:12 Ακουσόν μου, Ιακώβ, και Ισραήλ τον οποίον εγώ εκάλεσα εγώ αυτός είμαι εγώ ο πρώτος, εγώ και ο έσχατος.

Γι’ αυτό το λόγο δεν υπάρχει πουθενά αλλού τέτοια αναφορά. Αν τώρα ένας θεός, γεννά ένα άλλο θεό, τότε έχουμε μεγάλο πρόβλημα πολυθεϊσμού και ειδωλολατρίας.

Α΄ Κορ.η:6 αλλ' εις ημάς είναι εις Θεός ο Πατήρ…..

Αυτός ο Θεός, ο Πατέρας, γέννησε δια μέσου της παρθένου Μαρίας τον άνθρωπο Ιησού Χριστό, (Γαλ.δ:4 ότε όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιόν αυτού, όστις εγεννήθη εκ γυναικός και υπετάγη εις τον νόμον), όχι κάποιο υποδεέστερο θεό.

Μέσα στον άνθρωπο Ιησού Χριστό, κατοικεί όλο το πλήρωμα της θεότητας σωματικά (Κολ.β:9).

Ο Ιησούς δεν είναι κάποιος «γεννημένος θεός» αλλά  «ο ων επί πάντων Θεός ευλογητός εις τους αιώνας· αμήν» (Ρωμ.θ:5).

Σπούδασον να παραστήσης σεαυτόν δόκιμον εις τον Θεόν, εργάτην ανεπαίσχυντον, ορθοτομούντα τον λόγον της αληθείας (Β' Τιμ.β:15).

 

[1] Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η μετάφραση νέου κόσμου των Μαρτύρων του Ιεχωβά, χρησιμοποιεί επίσης τη φράση «μονογενής Θεός». Αυτό είναι, φυσικά, σύμφωνα με τη διδασκαλία τους ότι ο Χριστός είναι ένα δημιούργημα. Από τη στιγμή που θα δεχτούμε τη μορφή «μονογενής θεός», ανοίγουμε την πόρτα να ερμηνευτούν ανάλογα όλα τα άλλα εδάφια σχετικά με τη θεότητα του Ιησού Χριστού.

[2] Bruce Metzger, A Textual Commentary on The Greek New Testament (New York: United Bible Societies, 2nd ed.), 170.

[3] Bart D. Ehrman, The Orthodox Corruption of Scripture (New York: Oxford University Press, 1993), 78-82.