"Διαρρήξατε την καρδίαν σας"

«Διαρρήξατε την καρδίαν σας και μη τα ιμάτιά σας και επιστρέψατε προς Κύριον τον Θεόν σας διότι είναι ελεήμων και οικτίρμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και μεταμελούμενος διά το κακόν» (Ιωήλ β:13)

Ένα πανάρχαιο έθιμο

Μια πράξη που αναφέρεται αρκετά συχνά στις Άγιες Γραφές, είναι αυτή της διάρρηξης ή σχισίματος των ρούχων. Για πρώτη φορά τη συναντούμε στη Γέν.λζ:29, τότε που τα αδέλφια του είχαν πουλήσει τον Ιωσήφ στους Μαδιανήτες εμπόρους, ενώ ο Ρουβήν ήταν απών. Όταν ο Ρουβήν επέστρεψε στο λάκκο που τον είχαν φυλακίσει προσωρινά και είδε ότι ο Ιωσήφ δεν ήταν εκεί «διέσχισε τα ιμάτια αυτού» δείχνοντας με τον τρόπο αυτό τη θλίψη και την απελπισία του γι’ αυτό που συνέβηκε στον αδελφό του.

Το ίδιο έκανε και ο Ιακώβ, στη συνέχεια, όταν του είπαν ότι κάποιο θηρίο είχε φάει δήθεν τον Ιωσήφ, οπότε «διέσχισεν τα ιμάτια αυτού και έβαλε σάκκον εις την οσφύν αυτού και επένθησε τον υιόν αυτού ημέρας πολλάς» (Γεν.λζ:34).

Ενδεικτικό πένθους

Είναι φανερό ότι αυτή η λαϊκή συνήθεια κυρίως εφαρμοζόταν ως εκδήλωση πένθους. 

Έτσι βλέπουμε π.χ.:

·       Τον Ιώβ να πενθεί για την απώλεια των παιδιών του (Ιώβ α:20), όπως το ίδιο έκαναν και οι φίλοι του για το κατάντημά του (β:12).

·       Τον Ιεφθάε να θρηνεί για την κόρη του, την οποία είχε υποσχεθεί να θυσιάσει στον Κύριο (Κριτ.ια:35).

·       Τον Δαβίδ να θρηνεί όταν ψευδώς του είπαν ότι όλοι οι γιοι του σκοτώθηκαν από τον Αβεσαλώμ (Β’ Σαμ.ιγ:31).

Ενδεικτικό φόβου, απελπισίας και μετάνοιας

Αργότερα όμως εφαρμόστηκε και σε κάθε άλλη σοβαρή περίπτωση που οι άνθρωποι ένιωθαν μεγάλη θλίψη, απογοήτευση, φόβο ενώπιον καταστροφής και επίσης στο άκουσμα κάθε βλασφημίας ενάντια στο Θεό τους. Έτσι παρακολουθούμε ανθρώπους που εκφράστηκαν παρόμοια, όπως:

·          Ο Ιησούς του Ναυή και ο Χάλεβ διέσχισαν τα ιμάτιά τους όταν ο λαός άκουσε τους άλλους κατασκόπους και αρνήθηκε να προχωρήσει σε κατάληψη της Χαναάν (Αριθ.ιδ:2).

·       Ο βασιλιάς Ιωράμ, γιος του Αχαάβ, εκφράζει τη μεγάλη δυσφορία του όταν ήρθε ο Νεεμάν και του ζήτησε θεραπεία από τη λέπρα του, επειδή δεν υπολόγιζε τον Θεό (Β’ Βασ.ε:7-8).

·       Ο βασιλιάς Εζεκίας μόλις διάβασε την επιστολή του Ραβ-Σάκη που απειλούσε για πόλεμο (Β’ Βασ.ιθ:1).

·       Ο βασιλιάς Ιωσίας όταν βρέθηκε το βιβλίο του Νόμου που ήταν χαμένο μέσα στα σκουπίδια του Ναού (Β΄ Βασ.κβ:11).

·       Ο Έσδρας όταν διαπίστωσε ότι οι Ισραηλίτες στην αιχμαλωσία παντρεύτηκαν γυναίκες από τους εθνικούς, γράφει: «διέσχισα το ιμάτιόν μου και το επένδυμά μου, και ανέσπασα τας τρίχας της κεφαλής μου και του πώγωνός μου, και εκαθήμην εκστατικός» (Έσδρ.θ:3).

·  Ο Μαροδοχαίος μόλις έμαθε για το διάταγμα του Ασσουήρη που θα εξολόθρευε τους Ιουδαίους στα Σούσα (Εσθήρ δ:1).

Με το πέρασμα του χρόνου, το σχίσιμο των ρούχων έγινε συνώνυμο με την μετάνοια. Για το λόγο αυτό ακούμε το Θεό να μιλάει στον Ιωσία και να του λέει: «Επειδή η καρδία σου ηπαλύνθη, και εταπεινώθης ενώπιον του Κυρίου, ότε ήκουσας όσα ελάλησα εναντίον του τόπου τούτου και εναντίον των κατοίκων αυτού, ότι θέλουσι κατασταθή ερήμωσις και κατάρα, και διέσχισας τα ιμάτιά σου και έκλαυσας ενώπιόν μου διά τούτο και εγώ επήκουσα, λέγει Κύριος» (Β’ Βασ.κβ:19).

Ο Θεός αποδεχόταν αυτό το είδος έκφρασης μετάνοιας, κι αυτό ήταν που περίμενε από τον ασεβή βασιλιά Ιωακείμ, όταν μέσω του προφήτη Ιερεμία και του υπηρέτη του Βαρούχ, έστειλε μήνυμα με το οποίο τον καλούσε να επιστρέψει από τον κακό του δρόμο. Ας διαβάσουμε πώς το περιγράφει ο προφήτης:

«Και απέστειλεν ο βασιλεύς τον Ιουδεί να λάβη τον τόμον και έλαβεν εκ του δωματίου Ελισαμά του γραμματέως. Και ανέγνωσεν αυτόν ο Ιουδεί εις τα ώτα του βασιλέως και εις τα ώτα πάντων των αρχόντων των παρεστώτων περί τον βασιλέα. Ο δε βασιλεύς εκάθητο εν τω οίκω τω χειμερινώ, εν τω εννάτω μηνί, και ήτο έμπροσθεν αυτού εστία καίουσα. Και καθώς ο Ιουδεί ανεγίνωσκε τρεις και τέσσαρας σελίδας, εκείνος έκοπτεν αυτό διά του μαχαιριδίου του γραμματέως και έρριπτεν εις το πυρ το επί της εστίας, εωσού κατηναλώθη άπας ο τόμος εν τω πυρί τω επί της εστίας. Και δεν ετρόμαξαν ουδέ διέσχισαν τα ιμάτια αυτών ο βασιλεύς και πάντες οι δούλοι αυτού οι ακούσαντες πάντας τους λόγους τούτους» (Ιερ.λς:21-24).

Ο Θεός χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να μας βοηθήσει να επιστρέψουμε στο σωστό δρόμο, στο θέλημά Του, όμως εμείς δεν είμαστε πρόθυμοι. Εδώ ο βασιλιάς Ιωακείμ ακούει τα μηνύματα του Θεού και αντί να τρομάξει και να σχίσει τα ρούχα του δείχνοντας μετάνοια, αντίθετα ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΕΙ με όσα ακούει, επειδή τα θεωρεί φαντασίες είτε σαν πράγματα που δεν επρόκειτο να επαληθευτούν σε βάρος του.

Πόσο επιπόλαια χρησιμοποιούμε κι εμείς κάποτε τους θείους λόγους, και πόσο άσοφα και άπρεπα αντιμετωπίζουμε τα μηνύματα του Θεού, όταν απομακρυνόμαστε από το θέλημά Του και η ζωή μας ταυτίζεται με το κοσμικό φρόνημα...

Τύπος χωρίς νόημα

Οι άνθρωποι σήμερα λένε την παροιμία ότι "ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΒΓΗΚΕ ΤΟ ΣΥΓΝΩΜΗ ΧΑΘΗΚΕ ΤΟ ΦΙΛΟΤΙΜΟ". Το ίδιο έγινε και με τους αρχαίους Ιουδαίους.

Τις περισσότερες φορές δεν επρόκειτο για πραγματικό σχίσιμο των ρούχων τους – γεγονός που εκείνη την εποχή ήταν πολύ δαπανηρό και δεν ήταν εύκολο να αλλάζει κανείς ρούχα - αλλά μάλλον είχε μείνει να σημαίνει μια μεγάλη λύπη καρδιάς και έκφραση απελπισίας ή απογοήτευσης ή πένθους ή θυμού, με άλλα λόγια μια μεγάλη ψυχολογική αναστάτωση που θα μπορούσε να εκφραστεί με παρόμοιο τρόπο και επικράτησε να λένε αυτή την φράση, — όπως περίπου εμείς λέμε ότι κάποιος "τραβάει τα μαλλιά του".

Κάποιες ιουδαϊκές πηγές, βεβαιώνουν πως είχαν φτάσει στο σημείο να έχουν πάνω στο ρούχο τους κάποιο ξεχωριστό πανί το οποίο "έσχιζαν", ώστε να μην βλάψουν το κανονικό τους ρούχο ή φρόντιζαν να ξηλώνουν το ρούχο στις ραφές και όχι στο καθαυτό ύφασμα του ρούχου - που θα το έβλαπτε ανεπανόρθωτα—, για να μπορούν στη συνέχεια να το ράψουν πάλι...

Έγινε, λοιπόν, μια φράση της "μόδας" που στην πραγματικότητα δεν είχε σοβαρό αντίκρισμα αλλά ήταν μόνο λόγια, όπως κι εμείς συχνά συνηθίζουμε να λέμε κάποια "παχιά λόγια" χωρίς όμως να παίρνουμε στα σοβαρά το περιεχόμενό τους.

Ο Θεός ζητάει το γνήσιο

Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, ο Θεός αναγκάστηκε να καλέσει τους Ισραηλίτες να σταματήσουν αυτό το "θέατρο" και να κάνουν κάτι πιο σοβαρό και ουσιαστικό, που θα αφορούσε όχι τόσο τα εξωτερικά φαινόμενα αλλά την ουσία των πραγμάτων και τον εσωτερικό τους άνθρωπο. Έτσι ακούμε να λέει μέσω του προφήτη Ιωήλ: «Διαρρήξατε την καρδίαν σας και μη τα ιμάτιά σας και επιστρέψατε προς Κύριον τον Θεόν σας διότι είναι ελεήμων και οικτίρμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και μεταμελούμενος διά το κακόν» (Ιωήλ β:13).

Αυτό δείχνει ότι ο Θεός δεν συγκινείται από εξωτερικές εκφράσεις θρησκευτικότητας, μετάνοιας και τυπικής λατρείας, αλλά θέλει την ουσιαστική αλλαγή που θα επηρεάσει τον χαρακτήρα μας και θα εκδηλωθεί έμπρακτα στη ζωή μας και τις καθημερινές μας σχέσεις. Επιτέλους, και αν ακόμη μπορούμε κάποιες φορές να ξεγελάσουμε το συνάνθρωπό μας, δεν πρόκειται ποτέ να ξεγελάσουμε το Θεό που εξετάζει «καρδίας και νεφρούς» (Ψαλμ.ζ:9).

Τα εξωτερικά σημάδια είναι χωρίς αξία

Το παιχνίδι που έπαιζαν οι Ισραηλίτες μπροστά στο Θεό δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα και ο Κύριος τους επαναφέρει στην τάξη.

Χρειάζεστε αληθινή μετάνοια, τους λέει, δεν περνάνε τα κόλπα σας και οι θεατρινισμοί σας. Γι’ αυτό αν πρόκειται να κάνετε κάτι, αυτό ας είναι αληθινό και ουσιαστικό. Δεν ενδιαφέρομαι για τα εξωτερικά σύμβολα, ακόμη ούτε για τα σύμβολα που εγώ ο Ίδιος σας έχω διατάξει, όπως π.χ. η περιτομή. «Η περιτομή είναι ουδέν, και η ακροβυστία είναι ουδέν, αλλ’ η τήρησις των εντολών του Θεού» (Α’ Κορ.ζ:19) και «Ιουδαίος δεν είναι ο εν τω φανερώ Ιουδαίος, ουδέ περιτομή η εν τω φανερώ η γινομένη εν σαρκί, αλλ’ Ιουδαίος είναι ο εν τω κρυπτώ Ιουδαίος, και περιτομή η της καρδίας κατά πνεύμα, ουχί κατά γράμμα, του οποίου ο έπαινος είναι ουχί εξ ανθρώπων, αλλ’ εκ του Θεού» (Ρωμ.β:28-29).

Πώς όμως εφαρμόστηκε αυτή η εντολή στο χώρο της Καινής Διαθήκης; Ξεχωρίζουμε δύο σχετικές σκηνές, που πολλά έχουν να πουν στον προσεκτικό αναγνώστη. Το αξιοσημείωτο είναι πως και οι δύο έρχονται σαν ανταπόκριση στο μήνυμα ότι ο Ιησούς είναι ο Θεός.

Ι. Στη δίκη του Χριστού

Η πρώτη αφορά μια στιγμή από τη ΔΙΚΗ του Χριστού ενώπιον του Συνεδρίου, πριν καταδικαστεί να σταυρωθεί. Η διατύπωση της αλήθειας, ότι ο Ιησούς ήταν ο Χριστός, δηλαδή ο Μεσσίας, ο βασιλιάς του Ισραήλ, ακούγεται πρώτα από τον αρχιερέα και επαληθεύεται από τον Ιησού.

«Aποκριθείς ο αρχιερεύς είπε προς αυτόν Σε ορκίζω εις τον Θεόν τον ζώντα να είπης προς ημάς αν συ ήσαι ο Χριστός ο Υιός του Θεού. Λέγει προς αυτόν ο Ιησούς Συ είπας πλην σας λέγω, Εις το εξής θέλετε ιδεί τον Υιόν του ανθρώπου καθήμενον εκ δεξιών της δυνάμεως και ερχόμενον επί των νεφελών του ουρανού. Τότε ο αρχιερεύς διέσχισε τα ιμάτια αυτού, λέγων ότι εβλασφήμησε τι χρείαν έχομεν πλέον μαρτύρων; ιδού, τώρα ηκούσατε την βλασφημίαν αυτού τι σας φαίνεται; Και εκείνοι αποκριθέντες είπον Ένοχος θανάτου είναι» (Ματθ.κς:63-66, Μάρκ.ιδ:61-64).

Στη σκηνή αυτή ο Αρχιερέας ρωτάει τον Ιησού αν όντως είναι ο Χριστός ο Υιός του Ευλογητού, και Εκείνος χωρίς περισπασμούς απαντά: «Εγώ είμαι».

Στ’ αυτιά εκείνων των ανθρώπων αυτή η φράση ακούστηκε ως μεγάλη βλασφημία. Δεν ήταν ποτέ δυνατόν αυτός για τον οποίο οι Αρχιερείς είχαν τόσο κακή γνώμη, να ισχυρίζεται ότι είναι ο ΕΓΩ ΕΙΜΙ, ο ΓΙΑΧΒΕ. Εξάλλου γνώριζε εκείνος καλύτερα από τους Αρχιερείς; Ήταν ποτέ δυνατό να έχουν κάνει τέτοιο μεγάλο λάθος; Αποκλείεται!

Σαν αποτέλεσμα, στο άκουσμα αυτής της "φοβερής βλασφημίας" ο Αρχιερέας αντέδρασε με τον χειρότερο τρόπο και διέσχισε τα ιμάτιά του και όλοι μαζί έβγαλαν την απόφαση: «ότι είναι ένοχος θανάτου», με αποτέλεσμα στη συνέχεια να Τον παραδώσουν όλοι μαζί στον Πιλάτο και τον σταυρό.

ΙΙ. Την ημέρα της Πεντηκοστής

Όμως τα πράγματα ήταν διαφορετικά στη σκηνή της Πεντηκοστής, όταν ο Πέτρος εμπνευσμένος από το Άγιο Πνεύμα θα διακηρύξει στους Ιουδαίους που βρέθηκαν κάτω από εκείνο το ανώγειο: «Βεβαίως λοιπόν ας εξεύρη πας ο οίκος του Ισραήλ ότι ο Θεός Κύριον και Χριστόν έκαμεν αυτόν τούτον τον Ιησούν, τον οποίον σεις εσταυρώσατε».

Τότε, «αφού ήκουσαν ταύτα, ήλθεν εις κατάνυξιν η καρδία αυτών, και είπον προς τον Πέτρον και τους λοιπούς αποστόλους Τι πρέπει να κάμωμεν, άνδρες αδελφοί; Και ο Πέτρος είπε προς αυτούς Μετανοήσατε, και ας βαπτισθή έκαστος υμών εις το όνομα του Ιησού Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών, και θέλετε λάβει την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος. Διότι προς εσάς είναι η επαγγελία και προς τα τέκνα σας και προς πάντας τους εις μακράν, όσους αν προσκαλέση Κύριος ο Θεός ημών» (Πράξ.β:36-39).

Στη δεύτερη αυτή σκηνή, της Πεντηκοστής, βλέπουμε ότι στο άκουσμα της διακήρυξης από τον Πέτρο ότι «ο Θεός Κύριον και Χριστόν έκαμεν αυτόν τούτον τον Ιησούν» οι Ιουδαίοι, ή τουλάχιστον ένας μεγάλος αριθμός από τους παριστάμενους, «αφού ήκουσαν ταύτα, ήλθεν εις κατάνυξιν η καρδία αυτών». Στο αρχαίο κείμενο η φράση αυτή αποδίδεται: «κατενύγησαν την καρδίαν» που θέλει να πει ότι η καρδιά τους μαχαιρώθηκε (από το νύσω=μαχαιρώνω, κόβω με νυστέρι), και σημαίνει ότι άρχισε να τους ελέγχει η συνείδησή τους, καθώς η κατηγορία ήταν συγκεκριμένη γι’ αυτούς και τους άρχοντές τους: «Τον Ιησούν, σεις εσταυρώσατε». Είτε είχαν άμεση συμμετοχή στην πράξη είτε όχι, οι Ιουδαίοι πάντα συνταυτίζονταν με τις πράξεις των ηγετών τους και για τούτο η κρίση ή η ευλογία απλωνόταν σε όλο το λαό. Σαν αποτέλεσμα, θεώρησαν τους εαυτούς τους συνυπεύθυνους για τη θανάτωση του Ιησού.

Όσοι από αυτούς, λοιπόν, ήταν άνθρωποι καλής θέλησης και δίκαιης διάθεσης, έφεραν προφανώς στο νου την αρχαία πρόσκληση: «Διαρρήξατε την καρδίαν σας και μη τα ιμάτιά σας και δεν έσπευσαν να σχίσουν θεατρινίστικα τα ρούχα τους, μα ένιωσαν βαθιά στην καρδιά τους τον έλεγχο αλλά και την πρόσκληση του Θεού.

Δεν μπορούσαν να αρνηθούν το έγκλημα που έγινε σε βάρος του Ιησού, μπορούσαν όμως να καταφύγουν στον ΕΛΕΗΜΟΝΑ, ΟΙΚΤΙΡΜΟΝΑ, ΜΑΚΡΟΘΥΜΟ και ΠΟΛΥΕΛΕΟ Κύριο και Θεό, για να ζητήσουν συγνώμη και έλεος. Κι αυτό έκαναν!

Δεν προβάλλουν δικαιολογίες. Δεν προσπαθούν να ρίξουν τις ευθύνες σε άλλους. Αντίθετα ενδιαφέρονται άμεσα και σοβαρά να λύσουν ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ. Η απορία τους είναι συγκεκριμένη: «Τι πρέπει να κάμωμεν, άνδρες αδελφοί;»

Και σε μια τέτοια στάση ο Θεός ανταποκρίνεται σύμφωνα με τον αιώνιο χαρακτήρα Του: «Μετανοήσατε, και ας βαπτισθή έκαστος υμών εις το όνομα του Ιησού Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών, και θέλετε λάβει την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος. Διότι προς εσάς είναι η επαγγελία και προς τα τέκνα σας και προς πάντας τους εις μακράν, όσους αν προσκαλέση Κύριος ο Θεός ημών» (Πράξ.β:37-38).

Τι κάνουμε σήμερα;

Τούτη η πρόσκληση δεν ήταν μόνο για τους Ιουδαίους την ημέρα της Πεντηκοστής. Ο Πέτρος τονίζει «προς εσάς είναι η επαγγελία και προς τα τέκνα σας και προς πάντας τους εις μακράν, όσους αν προσκαλέση Κύριος ο Θεός ημών». Σήμερα ο Θεός καλεί και άλλους που μπορεί να θεωρούν τον εαυτό του ότι ανήκει στους «εις μακράν». Όμως η διατύπωση είναι τόσο σαφής! Η πρόσκληση είναι ΚΑΙ προς αυτούς!

Όποιος κι αν είσαι, Ο ΘΕΟΣ ΣΕ ΚΑΛΕΙ. Ο Χριστός είναι ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ. Ποια θα είναι η δική σου στάση; Θα σχίσεις τα ρούχα σου ή θα σχίσεις την καρδιά σου; Μακάρι να κάνεις το δεύτερο και τότε, σύμφωνα με την υπόσχεση του Θεού, όπως έγινε εκείνη την ιστορική γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας, όταν οι άνθρωποι που δέχτηκαν «τον λόγον αυτού εβαπτίσθησαν, και προσετέθησαν εν εκείνη τη ημέρα έως τρεις χιλιάδες ψυχαί» (εδ.41), το ίδιο μπορεί να γίνει και μ’ εσένα.