Οι παγκόσμιοι ηγέτες συνειδητοποιούν ότι τα φάρμακα, τα
χρήματα, η έρευνα και η νομοθεσία δεν μπορούν από μόνα τους να κερδίσουν τη
μάχη κατά των ασθενειών.
Καθώς αντιμετωπίζουμε παγκόσμιες πληγές και θανατηφόρες νέες
ασθένειες, μπορούμε να βρούμε στη Βίβλο μια συνταγή για την πραγματική υγεία;
Η ιστορία της ανθρώπινης φυλής είναι η ιστορία ενός
ατελείωτου αγώνα κατά των ασθενειών. Κηρύσσουμε πόλεμο κατά του καρκίνου και
των καρδιακών παθήσεων – αλλά παραμένουν οι κύριες αιτίες θανάτου. Πολύ μεγάλες
προσπάθειες έγιναν για την εξάλειψη της ελονοσίας-μια ασθένεια που βοήθησε στην
ανατροπή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας-αλλά τελικά επιστρέφει εκδικητικά. Οι
πολίτες όλου του κόσμου καλούνται να καταπολεμήσουν το AIDS - αλλά αυτή
η ασθένεια καταστρέφει τα έθνη και καταστρέφει ζωές σε όλο τον κόσμο.
Δισεκατομμύρια χρημάτων δαπανώνται ετησίως στη μάχη κατά των ασθενειών, αλλά τα
προβλήματα συνεχίζουν να αυξάνονται. Υπάρχει κάτι που αποτύχαμε να δούμε;
Οι ηγέτες κυβερνήσεων και της ιατρικής κοινότητας αρχίζουν
να συνειδητοποιούν ότι τα φάρμακα, τα χρήματα, η έρευνα και η νομοθεσία από
μόνα τους δεν μπορούν να κερδίσουν τη μάχη κατά των ασθενειών. Η κατάσταση που
αντιμετωπίζουμε σε παγκόσμια κλίμακα είναι σοβαρή. Παλιές πληγές που κάποτε
πίστευαν ότι νικήθηκαν επανεμφανίζονται. Εμφανίζονται νέες θανατηφόρες
ασθένειες. Τα συστήματα υγείας σε πολλά έθνη επιδεινώνονται κάτω από την πίεση
των αυξανόμενων πληθυσμών και των περιορισμένων οικονομικών πόρων. Ενώ η κραυγή
«υγείας για όλους» φαίνεται ένας ευγενής και εφικτός στόχος, ο γενικός
διευθυντής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, αναγνώρισε ότι «παραμένει ασαφής» -
μια ψευδαίσθηση που συνεχίζει να γλιστρά πάνω από τον ορίζοντα.
Ίσως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: Γιατί αποτύχαμε να
κερδίσουμε τη μάχη κατά των ασθενειών; Έχουν αγνοηθεί πραγματικές λύσεις;
Μπορεί η θρησκεία να διαδραματίσει θεμελιώδη ρόλο σε αυτόν τον κρίσιμο αγώνα;
Μήπως ο Πανάγαθος και Πάνσοφος Δημιουργός έχει αποκαλύψει θεμελιώδεις έννοιες
που θα φέρουν επανάσταση στην προσέγγισή μας για την υγεία; Η Βίβλος περιέχει
πρακτικές αρχές που θα μπορούσαν να εξαλείψουν αποτελεσματικά το απίστευτο
βάρος της ασθένειας που μαστίζει τον κόσμο;
ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΡΑ
Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, οι μολυσματικές ασθένειες
ήταν οι κύριες αιτίες του πόνου και του θανάτου στην Αμερική και την Ευρώπη. Με
τη βελτιωμένη υγιεινή και την εισαγωγή αντιβιοτικών, αυτές οι πληγές μειώθηκαν
σημαντικά, αλλά έχουν προκύψει νέοι δολοφόνοι.
Έξω από τον ανεπτυγμένο κόσμο, βλέπουμε μια απογοητευτική
εικόνα, καθώς μολυσματικές ασθένειες καταστρέφουν απίστευτο αριθμό ανθρώπων.
Στην Αφρική, την Κεντρική και Νότια Αμερική, τη Μέση Ανατολή, τη Νοτιοανατολική
Ασία και τον Δυτικό Ειρηνικό, αποτρέψιμες και ιάσιμες ασθένειες όπως διάρροια,
αναπνευστικές παθήσεις, φυματίωση και ελονοσία σκοτώνουν περισσότερους από 13
εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο— με τα παιδιά να δέχονται τα πιο σκληρά χτυπήματα.
Ωστόσο, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν και πάσχουν από αυτές τις ασθένειες είναι
αφάνταστος!
Μεταξύ 300-500 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν την
ελονοσία κάθε χρόνο. Κάθε μέρα 3.000 παιδιά πεθαίνουν από ελονοσία – κυρίως
στην υποσαχάρια Αφρική.
Η φυματίωση (ενδημική σε μεγάλο μέρος της Αφρικής και της
Νοτιοανατολικής Ασίας) εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς στη Ρωσία και την
Ανατολική Ευρώπη. Στα επόμενα 20 χρόνια, η φυματίωση θα μολύνει ένα
δισεκατομμύρια νέους ανθρώπους και θα σκοτώσει 35 εκατομμύρια. Το AIDS καθίσταται ταχέως η
μεγαλύτερη απειλή για την υγεία, την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική
σταθερότητα σε πολλές αφρικανικές και ασιατικές χώρες.
Περισσότεροι από 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν από
τον δάγκειο πυρετό που μεταδίδεται με τα κουνούπια σε τροπικές και υποτροπικές χώρες.
Υπάρχουν 50 εκατομμύρια περιπτώσεις και 25.000 θάνατοι που σχετίζονται με
δάγκειο πυρετό κάθε χρόνο. Περισσότερα από 60 εκατομμύρια εκτίθενται σε
ασθένεια ύπνου και περίπου 500.000 αντιμετωπίζουν την νόσο κάθε χρόνο.
Πεντακόσια εκατομμύρια κινδυνεύουν για σχιστοσωμίαση (bilharzia, πυρετός σαλιγκαριού) και 200
εκατομμύρια πλήττονται. Οι εντερικές μολύνσεις σκουληκιών μολύνουν το μισό της
ανθρώπινης φυλής-- τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι. Περισσότερα από 146
εκατομμύρια υποφέρουν από βακτήρια - μεταδιδόμενο τράχωμα που έχει αφήσει έξι
εκατομμύρια τυφλούς. Περισσότεροι από 120 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε
κίνδυνο για ογκοκερκίαση (τύφλωση του ποταμού) και 18 εκατομμύρια μολύνονται
ετησίως. Η ιλαρά μολύνει 30 εκατομμύρια και σκοτώνει σχεδόν ένα εκατομμύριο
κάθε χρόνο. Η λέπρα εξακολουθεί να απενεργοποιεί μεταξύ ενός και δύο
εκατομμυρίων ανθρώπων (ενημερωτικά δελτία του ΠΟΥ www.who.int).
Δυστυχώς, το μεγαλύτερο βάρος των λοιμωδών νόσων πέφτει στις
φτωχότερες, λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Πολλές από αυτές τις χώρες
επιβαρύνονται επίσης με κατεστραμμένες οικονομίες, καταρρέουσες υποδομές και
αχαλίνωτη διαφθορά (βλ. World Press Review,
Οκτώβριος 2001, σ. 3–15), και απλά δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τέτοια
φρικτά προβλήματα. Έτσι οι άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν στο πλαίσιο της
παγκόσμια κατάρα της νόσου. Σε ορισμένες περιοχές της τροπικής Αφρικής, το
60-90% του πληθυσμού μεταφέρει παράσιτα. Για να εξαλείψουμε αυτό το αγωνιώδες
βάρος της ασθένειας, πρέπει να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις
πραγματικές αιτίες του προβλήματος.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Για πολλούς, η λύση στο πρόβλημα των λοιμωδών νόσων είναι η
εξεύρεση περισσότερων χρημάτων για την αγορά φαρμάκων και την ίδρυση κλινικών
για την παροχή θεραπειών. Αυτό ανακουφίζει από τον πόνο, με τη θεραπεία των
συμπτωμάτων, αλλά δεν αντιμετωπίζει τις υποκείμενες αιτίες του προβλήματος.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και τα Ηνωμένα
Έθνη έχουν επικεντρωθεί στο σπάσιμο του «φαύλου κύκλου της φτώχειας, της
άγνοιας και των ασθενειών». Οι περισσότερες μολυσματικές ασθένειες που
μαστίζουν τις αναπτυσσόμενες χώρες συνδέονται με τη φτώχεια— συνωστισμός,
ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης, έλλειψη καθαρού νερού, αδυναμία κατάλληλης
διάθεσης των ανθρώπινων αποβλήτων και απορριμμάτων, έλλειψη προστασίας από
έντομα που φέρουν ασθένειες (σήτες παραθύρων, κουνουπιέρες, απωθητικά και
εντομοκτόνα).
Η άγνοια διαδραματίζει επίσης κρίσιμο ρόλο. Οι άνθρωποι που
ζουν σε φτωχές αγροτικές περιοχές συχνά δεν γνωρίζουν ότι τα τσιμπήματα των
κουνουπιών και οι μύγες τσε-τσε μεταδίδουν ασθένειες. Αμέτρητα εκατομμύρια δεν
συνειδητοποιούν ότι η σεξουαλική δραστηριότητα και η ενέσιμη χρήση ναρκωτικών
στους δρόμους μπορούν να μεταδώσουν το AIDS. Πολλοί που δεν καταλαβαίνουν τη μετάδοση ασθενειών
χρησιμοποιούν το νερό από τα ρέματα, τις λίμνες και τους νερόλακκους που
μολύνονται από τα ανθρώπινα και ζωικά απόβλητα-επειδή είναι το μόνο διαθέσιμο
νερό. Η εν αγνοία κατανάλωση ζώων και άλλων οργανισμών που μεταδίδουν ασθένειες
είναι επίσης ένας παράγοντας για την προσβολή από σοβαρές ασθένειες. Η στενή
επαφή με τους άρρωστους ανθρώπους και τα προσωπικά τους αντικείμενα και τα
ταξίδια από και προς περιοχές που μαστίζονται από ασθένειες βοηθούν την
εξάπλωση της νόσου.
Τα κίνητρα είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για την προώθηση
της υγείας και την πρόληψη των ασθενειών. Πολλοί ξέρουν τι να κάνουν για να
αποφύγουν να αρρωστήσουν, αλλά δεν ενεργούν ανάλογα. Οι άνθρωποι καπνίζουν παρά
τις προειδοποιήσεις ότι το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο. Πολλοί τρώνε τροφές
πλούσιες σε λίπος και θερμίδες, παρά τις προειδοποιήσεις ότι τέτοιες δίαιτες
οδηγούν σε καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και διαβήτη. Πολλοί γνωρίζουν ότι τα
χέρια πρέπει να πλένονται προσεκτικά μετά την ούρηση ή την αφόδευση και πριν
από την προετοιμασία ή την κατανάλωση τροφίμων, αλλά απλά δεν το κάνουν. Η
αλλαγή της ατομικής συμπεριφοράς είναι μια σημαντική πρόκληση στη μάχη κατά των
ασθενειών. Αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν αρθεί το
βάρος της ασθένειας και να κερδηθεί η μάχη κατά των ασθενειών.
ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
Αλλά πώς διώχνουμε την άγνοια; Πώς αλλάζεις την ανθρώπινη
συμπεριφορά; Πώς παρακινείς τους ανθρώπους να σκέφτονται και να ενεργούν διαφορετικά;
Πώς μπορείτε να εξαλείψετε τις ασθένειες και τις συνέπειες της φτώχειας χωρίς
χρήματα;
Γενικά, αυτοί δεν είναι τομείς εμπειρογνωμοσύνης για τους
γιατρούς, τους σχεδιαστές φαρμάκων, υπουργούς της κυβέρνησης και οικονομολόγους
- αλλά η εξεύρεση απαντήσεων σε αυτούς τους τομείς είναι ζωτικής σημασίας για
την αποτροπή του βάρους της ασθένειας.
Η εκπαίδευση πρέπει προφανώς να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο
στην εξάλειψη της άγνοιας. Αυτό που πιστεύει ένα άτομο είναι σημαντικός παράγοντας
για την παροχή κινήτρων για την αλλαγή συμπεριφοράς. Η αντιμετώπιση των
συνεπειών της φτώχειας και η εξάλειψη των ασθενειών χωρίς χρήματα θα απαιτήσει
επανεξέταση του τρόπου αντιμετώπισης του προβλήματος. Πρέπει να βρούμε τρόπους
να επηρεάσουμε μεγάλο αριθμό ανθρώπων χωρίς να χτίζουμε περισσότερα σχολεία, να
προσλαμβάνουμε περισσότερους εκπαιδευτικούς ή να ξοδεύουμε περισσότερα χρήματα
για μισθοδοσίες. Πρέπει να ρωτήσουμε - υπάρχει κάποιος που είναι ικανός να
κάνει τη δουλειά;
Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο πρωταρχικός ρόλος της
θρησκείας είναι να παρηγορήσει τους αρρώστους και τους πενθούντες. Αν και αυτό
είναι χρήσιμο, παραβλέπει ένα ρόλο προβλεπόμενο από τον Θεό - για τους
θρησκευτικούς ηγέτες, που περιγράφεται σαφώς στη Βίβλο.
ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Η Βίβλος αναφέρει ότι «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (Παρ.α:7).
Όταν προσβλέπουμε στην Αγία Γραφή για οδηγίες σχετικά με την υγεία, είναι
αξιοσημείωτο αυτό που αποκάλυψε ο Δημιουργός μας. Ο Θεός είπε στο έθνος του
Ισραήλ ότι θα μπορούσε να αποφύγει την κατάρα της ασθένειας εάν υπάκουε στις
εντολές και τα διατάγματά Του (Έξοδ.ιε:26). Οι εντολές του Θεού που
καταγράφονται στη Βίβλο περιέχουν ισχυρά εργαλεία σχεδιασμένα για την πρόληψη
ασθενειών και την προώθηση της υγείας. Δυστυχώς, πολλοί θεολόγοι υποθέτουν ότι
αυτές οι οδηγίες δεν ισχύουν πλέον σήμερα – και τις αγνοούν. Λόγω αυτής της
λανθασμένης πεποίθησης, οι περισσότεροι άνθρωποι -συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής
κοινότητας- δεν γνωρίζουν την πιθανή συμβολή που θα μπορούσε να έχει η Γραφή
στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Οι βιβλικές νουθεσίες περιλαμβάνουν επίσης την αποφυγή της
επαφής με ζώα που έχουν πεθάνει ή με οτιδήποτε τους έχει αγγίξει (Λευιτ.ια:32-40).
Τα πορώδη πήλινα αγγεία που είχαν μολυνθεί, έπρεπε να καταστραφούν για να
αποφευχθεί η εξάπλωση ασθενειών. Αυτοί οι βιβλικοί κανονισμοί συνάδουν με τις
υγιείς μικροβιολογικές τεχνικές, και είναι θεμελιωδώς σημαντικοί στον αγώνα
κατά των μολυσματικών ασθενειών. Ήταν δουλειά των ιερέων να διδάξουν και να
εξηγήσουν αυτούς τους νόμους. Οι ιερείς έπρεπε να ορίσουν σαν ακάθαρτους
εκείνους που είχαν μεταδοτικές ασθένειες που χαρακτηρίζονταν από δερματικά
εξανθήματα, όπως λέπρα, ιλαρά, ευλογιά και οστρακιά. Τέτοια άτομα έπρεπε να
απομονωθούν από άλλα για να αποτρέψουν την εξάπλωση της νόσου (Λευιτ.ιγ). Αυτές
οι βιβλικές κατευθυντήριες γραμμές είναι η βάση των ιατρικά ορθών διαδικασιών
καραντίνας που έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες. Οι οδηγίες της Βίβλου
περιλαμβάνουν την αποφυγή της επαφής με προσωπικά αντικείμενα ασθενών που θα
μπορούσαν να μεταδώσουν μικρόβια (Λευιτ.ιγ:47–59). Τα μολυσμένα αντικείμενα
έπρεπε να πλένονται ή να καίγονται (για να καταστραφούν οι μικροοργανισμοί).
Βιβλικές οδηγίες υγείας που εφαρμόζονται ακόμη και στις κατοικίες-μούχλα ή μύκητες
έπρεπε να ξύνονται, ή το σπίτι να μπει σε καραντίνα ή να κατεδαφιστεί. Οι
ρωγμές, που φιλοξενούσαν τσιμπούρια ή άλλα ζωύφια που φέρνουν ασθένειες, έπρεπε
να σοβατίζονται (Λευιτ.ιδ:33-48). Ο ιερέας λειτούργησε τόσο σαν εκπαιδευτικός
δημόσιας υγείας όσο και σαν επιθεωρητής κτιρίων, για την διατήρηση της υγείας
και την πρόληψη ασθενειών.
Η Αγία Γραφή αναγνωρίζει ότι τα σωματικά υγρά μπορεί να
είναι ένα λόγος μετάδοσης ασθενειών (Λευιτ.ιε). Η επαφή με τα ανθρώπινα
απόβλητα, οι ρινικές απορρίψεις, τα δάκρυα, το σάλιο και άλλα υγρά, ή η επαφή
με τις λερωμένες πετσέτες ή το λινό, μπορούν να διαδώσουν τη μολυσματική
ασθένεια. Τράχωμα - μια κύρια αιτία τύφλωσης - μεταδίδεται με την επαφή με λερωμένες
πετσέτες χεριών και με μολυσματικές μύγες. Όσοι ερχόταν σε επαφή με υγρά
άρρωστου, έπρεπε να πλύνουν τα χέρια και τα ρούχα τους στο νερό, να κάνουν
μπάνιο και να παραμείνουν απομονωμένοι από άλλους ανθρώπους μέχρι το βράδυ για
προληπτικούς λόγους κατά της εξάπλωσης της νόσου (Λευιτ.ιε:11). Άνδρες και
γυναίκες έπρεπε να κάνουν μπάνιο μετά από σεξουαλικές σχέσεις (Λευιτ.ιε:18). Ο
σκοπός αυτών των υγειονομικών νόμων ήταν η διατήρηση της υγείας και η πρόληψη
των ασθενειών (Λευιτ.ιε:31). Δεν ήταν απλά τελετουργικές τελετές.
Μία από τις πιο πρακτικές και δυνατές βιβλικές νουθεσίες
αναφέρει ότι όταν οι άνθρωποι ζουν μαζί, τα ανθρώπινα απόβλητα πρέπει να
εναποτίθενται έξω από τον χώρο που ζούσαν και να θάβονται (Δευτερ.κγ:12–14).
Αυτό εμποδίζει τα απόβλητα να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους, μύγες και άλλους
οργανισμούς που μεταδίδουν ασθένειες. Αποτρέπει επίσης τη μόλυνση της παροχής
νερού. Πολλές ασθένειες, όπως διάρροια, δυσεντερία, αγκυλόστομα,
ασκαρίδες, χολέρα και τυφοειδής πυρετός, προκύπτουν από την επαφή με τα
ανθρώπινα απόβλητα.
Φορώντας παπούτσια και μη χρησιμοποιώντας τα ανθρώπινα απόβλητα
σαν λίπασμα, είναι επίσης σημαντικά προληπτικά μέτρα. Η υγειονομική διάθεση των
ανθρώπινων αποβλήτων, και η πρόσβαση σε καθαρό νερό, είναι δύο από τους
σημαντικότερους τρόπους αποφυγής ασθενειών. Ένας γιατρός είπε ότι αν αυτοί οι
δύο στόχοι θα μπορούσαν να επιτευχθούν, σχεδόν το 75% των ασθενειών της Αφρικής
θα εξαφανιστούν! Ο Θεός έδωσε εντολή στους θρησκευτικούς ηγέτες του Ισραήλ να
προωθήσουν αυτούς τους στόχους - για την προστασία της υγείας και να δώσει ένα
παράδειγμα για τους άλλους λαούς (Δευτ.δ:1-8). Δυστυχώς, οι σύγχρονοι
θρησκευτικοί ηγέτες έχουν αποτύχει να κατανοήσουν τη σημασία του θεόσταλτου
ρόλου τους στην προώθηση συμπεριφορών που νικούν την ασθένεια.
Η Αγία Γραφή αντιτίθεται σθεναρά στην μοιχεία, πορνεία,
ομοφυλοφιλία και άλλες ανθυγιεινές σεξουαλικές δραστηριότητες (Λευιτ.ιη). Το
σεξ εκτός γάμου χαρακτηρίζεται αμαρτία και σε πολλές περιπτώσεις τιμωρείται με
θάνατο στους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης (Λευιτ.κ:10-13). Σε έντονη αντίθεση
με τη σύγχρονη αντίληψη ότι η απεριόριστη σεξουαλική δραστηριότητα είναι
απελευθερωτική, η Αγία Γραφή δηλώνει με αιχμηρό τρόπο ότι «Όστις όμως
μοιχεύει με γυναίκα, είναι ενδεής φρενών» (Παρ.ς:32), και ότι οι σεξουαλικά
έκλυτοι άνθρωποι αμαρτάνουν ενάντια στο σώμα τους (Α' Κορ.ς:16–18).
Πολλές βιβλικές αρχές έχουν σκοπό να αποτραπούν τα
προβλήματα προτού να προκύψουν. Στις Παρ.κβ:3 αναφέρει ότι «Ο φρόνιμος
προβλέπει το κακόν και κρύπτεται· οι άφρονες όμως προχωρούσι και τιμωρούνται».
Από την άποψη της δημόσιας υγείας, πολλές ασθένειες μπορούν να προληφθούν
–εξοικονομώντας χρήματα και ζωές– λαμβάνοντας σοφές προφυλάξεις εκ των προτέρων.
Η ελονοσία μπορεί να προληφθεί με την εγκατάσταση σητών σε πόρτες και παράθυρα,
χρησιμοποιώντας κουνουπιέρες, εντομοαπωθητικά, φορώντας προστατευτική ενδυμασία
και εξαλείφοντας τόπους αναπαραγωγής για τα κουνούπια - στάσιμα νερά, παλιά
ελαστικά και χωματερές σκουπιδιών. Η υγειονομική διάθεση των ανθρώπινων και
ζωικών αποβλήτων εμποδίζει την επαφή με ανθρώπους, μύγες και άλλους οργανισμούς
που μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες. Σεξουαλικά μεταδιδόμενα
νοσήματα-συμπεριλαμβανομένου του AIDS-μπορεί να προληφθούν με την τήρηση βιβλικών οδηγιών. Αυτός
είναι ο λόγος για τον οποίο ο Θεός έδωσε εντολή στους θρησκευτικούς ηγέτες να
προωθήσουν αυτές τις συμπεριφορές.
