(Πώς μπορούν και τα
δύο εδάφια να είναι σωστά;)
Παρ.κς:4 Μη αποκρίνου εις τον άφρονα κατά την
αφροσύνην αυτού, διά να μη γείνης και συ όμοιος αυτού.
Παρ.κς:5 Αποκρίνου εις τον άφρονα κατά την
αφροσύνην αυτού, διά να μη ήναι σοφός εις τους οφθαλμούς αυτού.
Οι Παροιμίες έχουν πολλά να πουν για τους ανόητους.
Περιφρονούν τη σοφία (Παρ.α:7, 22, ι:21, κγ:9), αυτοδικαιώνονται (Παρ.ιβ:15), πλανώνται
(Παρ.ιδ:8) ανοηταίνουν (Παρ.ι:23, ιδ:9).
Οι Παροιμίες δίνουν συμβουλές στους σοφούς, πως να φερθούν
στους ανόητους. Η διδασκαλία ενός ανόητου είναι άσκοπη επειδή τα λόγια του
είναι γεμάτα ανοησία (Παρ.ιε:2,14), δεν θέλει τη σοφία, ούτε θέλει να καταλάβει
(Παρ.ιη:2).
Η ματαιότητα της προσπάθειας να μεταδώσεις σοφία σε έναν
ανόητο είναι η βάση των εδαφίων Παρ.κς:4-5, που μας λένε πώς να απαντήσουμε σε
έναν ανόητο.
Αυτά τα φαινομενικά αντιφατικά εδάφια είναι στην
πραγματικότητα μια συχνή μορφή παραλληλισμού που βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκη,
όπου η μία ιδέα βασίζεται σε μια άλλη.
Το εδ.4 μας προειδοποιεί: «μη αποκρίνου εις τον άφρονα
κατά την αφροσύνην αυτού, διά να μη γείνης και συ όμοιος αυτού». Επειδή
περιφρονεί τη σοφία και τη διόρθωση, ο ανόητος δεν θα ακούσει το σοφό λόγο και
θα προσπαθήσει να μας παρασύρει στους τρόπους του είτε εξαπατώντας, είτε
χλευάζοντας τη σοφία μας, είτε νευριάζοντας και βρίζοντας. Αν του επιτρέψουμε
να μας παρασύρει σ’ αυτό το είδος του λόγου, του απαντάμε «κατά την
αφροσύνην αυτού», με την έννοια ότι γινόμαστε σαν αυτόν.
Από την άλλη πλευρά, η φράση «κατά την αφροσύνην αυτού»,
στο εδ.5, μας λέει ότι υπάρχουν φορές που ένας ανόητος πρέπει να αντιμετωπιστεί
έτσι, ώστε η ανοησία του να μην είναι χωρίς αντίρρηση. Υπό αυτή την έννοια,
απαντώντας σε αυτόν σύμφωνα με την αφροσύνη του, σημαίνει να φανερώσουμε την
ανοησία των λόγων του, να τον επιπλήξουμε με βάση την αφροσύνη του, έτσι ώστε
να δει την ανοησία των λόγων και της συλλογιστικής του. Η «απάντησή» μας σ’
αυτή την περίπτωση είναι με την μορφή επίπληξης, δείχνοντάς του την αλήθεια,
ώστε να μπορεί να δει την ανοησία των λόγων του υπό το πρίσμα της λογικής.
Ακόμα κι αν πιθανότατα θα περιφρονήσει και θα απορρίψει τη
σοφία που του προσφέρεται, πρέπει να προσπαθήσουμε, τόσο για χάρη της αλήθειας
που πρέπει πάντα να λέγεται, όσο και για χάρη εκείνων που ακούν, ώστε να μπορέσουν
να δουν τη διαφορά μεταξύ σοφίας και αφροσύνης και να διδαχτούν.
Είτε χρησιμοποιούμε την αρχή του εδ.4 και αγνοούμε τον
ανόητο, ή υπακούμε στο εδ.5 και τον επιπλήττουμε, ανάλογα με την περίπτωση. Σε
ασήμαντα θέματα, είναι καλύτερα να τον αγνοήσουμε. Σε πιο σημαντικούς τομείς,
όπως όταν ένας ανόητος αρνείται την ύπαρξη του Θεού (Ψαλμ.ιδ:1), το εδ.5 μας
λέει να ανταποκριθούμε στην ανοησία του με επίπληξη και διδασκαλία. Το να
αφήνεις έναν ανόητο να λέει ανοησίες χωρίς επίπληξη, τον ενθαρρύνεις να νομίζει
ότι είναι σοφός στα μάτια του και ενδεχομένως να φαίνεται σοφός με την ανοησία
του στα μάτια των άλλων.
Με λίγα λόγια, σε αμελητέα ζητήματα θα πρέπει απλώς να
αγνοούμε τους ανόητους, αλλά σε θέματα που είναι σημαντικά, πρέπει να
αντιμετωπιστούν έτσι ώστε να μην δοθεί αξία σ’ αυτά που λένε.
Το επόμενο ερώτημα τότε είναι «Ποιος είναι ανόητος;». Δεν
υπάρχει ενιαία απάντηση γι' αυτό. Αλλά όσο περισσότερο μελετάτε τις Παροιμίες,
τόσο πιο εύκολο θα είναι για σας να τον αναγνωρίσετε. Στη συνέχεια, όταν τον
εντοπίσετε, από εδώ ξεκινά η προσπάθεια για να τον αποφύγετε.
