ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

«Και δεν υπάρχει δι’ ουδενός άλλου η σωτηρία, διότι ούτε όνομα άλλο είναι υπό τον ουρανόν δεδομένον μεταξύ των ανθρώπων, δια του οποίου πρέπει να σωθώμεν» (Πράξ.δ:12).

Παρόλο που ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως το Θεό, ο Θεός χρησιμοποίησε αρκετούς τρόπους για ν’ αποκαλύψει τον εαυτό Του στο ανθρώπινο γένος. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η χρησιμοποίηση των διαφόρων ονομάτων ή τίτλων προκειμένου να γνωστοποιήσει την ταυτότητά Του.

 

Η σημασία του ονόματος.

 

Η χρήση ονομάτων στους Βιβλικούς χρόνους, ιδιαίτερα την εποχή της Π. Διαθήκης, απηχούσε πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα απ’ ότι στις μέρες μας. Οι άνθρωποι συχνά μεταχειρίζονται ονόματα για να φανερώσουν κάτι από τον χαρακτήρα, την ιστορία ή τη φύση των ατόμων, πράγμα που έκανε και ο Θεός. Έτσι, άλλαξε το όνομα του Άβραμ (που σημαίνει υψηλός πατέρας, πατριάρχης) σε Αβραάμ (πατέρας πολλών εθνών) και το όνομα του Ιακώβ (υποσκελιστής, πτερνιστής) σε Ισραήλ (θα κυβερνήσει σαν θεός). Ακόμα, στην Κ. Διαθήκη, ο Ιησούς άλλαξε το όνομα του Σίμωνα (ακοή) σε Πέτρο (βράχος).

Σε σχόλια πάνω στην Α’ Βασ.η:43, το λεξικό της Γραφής Davis, τα σχόλια σ’ όλη τη Γραφή του Ellicott και το λεξικό Νew Bible, για να τονίσουν τη σπουδαιότητα του ονόματος του Θεού, γράφουν: «Το να γνωρίζει κανείς το όνομα του Θεού σημαίνει να είναι μάρτυρας της φανέρωσης αυτών των ιδιοτήτων και να αντιλαμβάνεται το χαρακτήρα που δηλώνει το όνομα...Το όνομα του Θεού, είναι η αποκάλυψη του εαυτού Του...Το όνομα εκφράζει την ενεργητική παρουσία του ατόμου με την πληρότητα του χαρακτήρα που φανερώνει.» Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Baylor, Flanders και Cresson δηλώνουν: «Για τους αρχαίους το όνομα είναι ένα κομμάτι του ατόμου, μια επέκταση της προσωπικότητας του».

Ο Θεός χρησιμοποίησε ονόματα σαν μέσα για την προοδευτική αποκάλυψη του εαυτού Του. Για παράδειγμα, στην Εξοδ.ς:3 ο Θεός είπε, «Και εφάνην εις τον Αβραάμ, εις τον Ισαάκ, και εις τον Ιακώβ, με το όνομα Θεός Παντοκράτωρ, δεν εγνωρίσθην όμως εις αυτούς με το όνομά μου ΙΕΟΒΑ.» Τα εδάφια 4 ως 8 καθιστούν σαφές ότι η σπουδαιότητα του ονόματος Γιάχβε για τον Ισραήλ ήταν ότι συνδεόταν με τη λύτρωση και τη σωτηρία. Ξέρουμε ότι ο Αβραάμ χρησιμοποίησε το όνομα Γιάχβε (Γεν.κβ:14), ωστόσο ο Θεός δεν του έκανε γνωστή την πλήρη σημασία του ονόματός Του σε σχέση με το έργο της απολύτρωσης. Έτσι, στην Εξ.ς:3 ο Θεός υποσχέθηκε να αποκαλυφθεί στο λαό Του με ένα καινούργιο τρόπο, δηλαδή άρχισε να συνδέεται το όνομά Του με ένα νέο τρόπο κατανόησης του χαρακτήρα και της παρουσίας Του.

Παράλληλα με τα ονόματα που χρησιμοποίησε για να φανερώσει το χαρακτήρα Του, ο Θεός χρησιμοποίησε το όνομά Του για να φανερώσει την παρουσία Του. Στην αφιέρωση του Ναού, ο Σολομών αναγνώρισε ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών και ότι δεν υπάρχει ναός που να μπορεί να Τον χωρέσει (Α’ Βασ.η:27). Εφόσον ο Θεός πληροί το σύμπαν, ο Σολομών αναρωτιόταν πώς ο ναός, ένα χειροποίητο οικοδόμημα, μπορούσε να χωρέσει το Θεό. Μετά απάντησε ο ίδιος στην απορία του, υπενθυμίζοντας στο Θεό την υπόσχεσή του «Το όνομά μου θέλει είσθαι εκεί» (Α’ Βασ.η:29). Παρόλο που η πανταχού παρουσία του Θεού δεν μπορούσε να περιοριστεί μέσα στο Ναό, ωστόσο η πληρότητα του χαρακτήρα Του, η οποία αποκαλύπτεται με το όνομά Του, μπορούσε να κατοικεί εκεί.

Ο Σολομών συνέχισε την προσευχή του «δια να γνωρίσωσιν πάντες οι λαοί της γης το όνομά σου» (Α’ Βασ.η:43). Για μια ακόμα φορά, συνδέεται το όνομα του Θεού με μια αποκάλυψη του χαρακτήρα Του. Ο ίδιος ο Θεός χρησιμοποίησε την έννοια του ονόματός Του για να εκφράσει την αποκάλυψη της φύσης Του και της εξουσίας Του. Είπε στον Φαραώ, «Και δια τούτο βεβαίως σε διετήρησα, δια να δείξω εν σοι την δύναμίν μου, και να κηρυχθή το όνομά μου εν πάσι τη γη» (Εξ.θ:16).

Το όνομα του Θεού απεικονίζει την εξουσία Του και τη δύναμή Του. Για παράδειγμα, έθεσε το όνομά Του στον άγγελο που οδήγησε τους Ισραηλίτες (Εξ.κγ:21). Αυτή, ίσως, ήταν μια φανέρωση του Θεού αφού το κείμενο εκφράζει την ιδέα ότι ο άγγελος ενέργησε με όλη την εξουσία του ίδιου του Θεού.

Το όνομα του Θεού εκφράζει τα παρακάτω: 1) Την παρουσία του Θεού, 2) Την αποκάλυψη του χαρακτήρα Του, 3) Τη δύναμή Του και 4) Την εξουσία Του.

Πιο κάτω παραθέτουμε μερικά άλλα σημεία που φανερώνουν τη σημασία την οποία δίνει ο Θεός στο όνομά Του:

1.   Ο Θεός ζητά το φόβο (ευλάβεια, σεβασμό) για το όνομά Του (Δευτ.κη:58-59). Δίνει εντολή στον άνθρωπο να μην παίρνει το όνομά Του μάταια (Εξ.κ:7).

2.   Ο Θεός προειδοποιεί το λαό Του να μην ξεχάσει το όνομά Του (Ψαλμ.μδ: 20-21, Ιερ. κγ:25-27).

3.   Ο Θεός υπόσχεται ευλογία για όσους γνωρίζουν το όνομά Του (Ψαλμ.91:14-16). Υπάρχει ευλογία για αυτούς που μελετούν το όνομά Του (Μαλ.γ.16).

Έχοντας στο νου μας τη σπουδαιότητα του ονόματος, ας εξετάσουμε μερικά ονόματα του Θεού στην Π. Διαθήκη.

 

Ονόματα ή Τίτλοι του Θεού στην Π. Διαθήκη

 

Ακολουθεί ένας κατάλογος των βασικών λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν για να ονομαστεί ο Θεός στην Π. Διαθήκη.

 

Ελληνικά	Εβραϊκά	Εδάφια της Γραφής
Θεός	Ελοχίμ	Γεν.α:1
Θεός	Ελ	Γεν.ιδ:18
Θεός	Ελόα	Νεεμ. θ:17
Θεός	Ελά (Αραμαϊκά)	Δαν.β:18
ΘΕΟΣ	Γιάχβε	Γεν.ιε:2
ΚΥΡΙΟΣ	Γιάχβε ή Γιάχ	Γέν.β:4
ΙΕΩΒΑ	Γιάχβε	Εξ.ς:3
ΓΙΑΧ	Γιάχ	Ψάλμ.ξη:4
Κύριος	Αδόν	Ιησ. γ:11
Κύριος	Αδονάϊ	Γεν.ιε:2
ΕΓΩ ΕΙΜΙ Ο ΩΝ	Εχγιέ ασέρ εχγιέ	Εξ.γ:14
ΕΓΩ ΕΙΜΙ	Εχγιέ	Εξ. γ:14
Ο Ύψιστος Θεός	Ελ-Ελιόν	Γεν. ιδ:18
Ο Θεός ο βλέπων	Ελ-Ροί	Γεν. ις:13
Ο Παντοκράτωρ Θεός	Ελ-Σαντάϊ	Γεν. ιζ:1
Ο Αιώνιος Θεός	Ελ-Ολάμ	Γεν. κα:33

 

                                               

Ελ σημαίνει δύναμη, ισχυρός, παντοδύναμος ή, κατ’ επέκταση, θεότητα. Το Ελόα πιθανά προέρχεται από το Ελ και αναφέρεται πάντοτε στη θεότητα. Το Ελά είναι ο Αραμαϊκός (Χαλδαϊκός) τύπος του Ελόα. Το Ελοχίμ είναι ο πληθυντικός του Ελόα και αυτή η λέξη χρησιμοποιείται στην Π. Διαθήκη με την έννοια Θεός περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο πληθυντικός στα Εβραϊκά είναι ένας εμφατικός τύπος που δηλώνει το μεγαλείο, τη μεγαλοπρέπεια και τις πολλαπλές ιδιότητες του Θεού. (Δες κεφ.7). Η Γραφή χρησιμοποιεί επίσης τη λέξη Ελοχίμ όταν αναφέρεται σε ψεύτικους θεούς (Κριτ.η:33), πνευματικά όντα (Α’ Σαμ.κη:13) και ανθρώπους κυβερνήτες ή κριτές (Ψαλμ.πβ.) Σ’ αυτές τις περιπτώσεις μεταφράζεται θεός ή θεοί. Το Αδόν σημαίνει κυβερνήτης, κυρίαρχος ή κύριος είτε πρόκειται για άνθρωπο, άγγελο ή το Θεό. Το Αδονάϊ είναι ο εμφατικός τύπος του Αδόν και ειδικότερα αναφέρεται στον Κύριο (Θεό).

Γιάχβε, είναι το όνομα του Θεού που σημαίνει την απολύτρωση στην Π. Διαθήκη (Εξ.ς:3-8) και το μοναδικό όνομα με το οποίο ο ένας, αληθινός Θεός ξεχώριζε τον εαυτό Του στην Π. Διαθήκη από όλους τους άλλους θεούς (Ησ.μβ:8).

Οι Flanders  και Cresson εξηγούν ότι το Γιάχβε είναι το τρίτο πρόσωπο του ρήματος «ειμί». Γιάχβε σημαίνει «Αυτός είναι». Όταν χρησιμοποιείται από τον Θεό το ρήμα βρίσκεται στο πρώτο πρόσωπο, ή «Εγώ Ειμί».

Με άλλα λόγια, το Γιάχβε και το «Εγώ Ειμί» είναι διαφορετικοί τύποι του ίδιου ρήματος. Επίσης και τα δύο δηλώνουν μια ενεργητική (πιθανά αιτιολογική ή δημιουργική) ύπαρξη κυρίως παρά απλώς μια παθητική ύπαρξη. H λέξη «Γιάχ» είναι συντομογραφία της λέξης Γιάχβε.

Σύμφωνα με μια αρχαία Εβραϊκή παράδοση, όταν αντέγραφαν ή διάβαζαν τις Γραφές, αντικαθιστούσαν τη λέξη Γιάχβε (hvhy) με τη λέξη Αδονάϊ (ygv;a). Αυτή η συνήθεια δημιουργήθηκε επειδή οι Εβραίοι ήθελαν να διαφυλάξουν τους εαυτούς τους από το να παίρνουν το όνομα του Θεού μάταια, πράγμα το οποίο παραβίαζε την τρίτη Εντολή (Εξ.κ:7). Πίστευαν ότι η συνεχής επανάληψη του αγίου ονόματος του Θεού μπορούσε να οδηγήσει σε αδιάφορη και επιπόλαια μεταχείρισή Του. Το όνομα του Θεού ήταν τόσο άγιο και ιερό που δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους άξιους ούτε να το αναφέρουν.

Ο Ιησούς και οι απόστολοι επίσης κράτησαν αυτή τη συνήθεια. Η Κ. Διαθήκη χρησιμοποιεί τη λέξη Κύριος όπου αναφέρονται εδάφια της Π. Διαθήκης τα οποία περιέχουν το Γιάχβε (Ματθ.γ:3, δ:7, κ.λ.π.).

Επειδή οι αρχαίοι Εβραίοι δεν έγραφαν με φωνήεντα και επειδή έπαψαν να προφέρουν το άγιο όνομα, κανείς δεν γνωρίζει ποια ήταν η αρχική προφορά Του. Το μόνο που έχουμε είναι τα τέσσερα Εβραϊκά γράμματα (το τετραγράμματο όπως ονομάζεται), τα οποία συνήθως μεταγράφονται ως ΓΧΒ ή ΓΧ και προφέρονται Γιάχβε και Γιάχ αντίστοιχα (Εβραϊκά).

 

Σύνθετα ονόματα του Γιάχβε

 

Παράλληλα με τα παραπάνω ονόματα για το Θεό, στην Π. Διαθήκη υπάρχει ένας αριθμός σύνθετων ονομάτων με πρώτο συνθετικό το Γιάχβε με σκοπό την περιγραφή και την πληρέστερη αποκάλυψη του Θεού, τα οποία παραθέτουμε πιο κάτω. Τα 1, 3 και 5 συναντώνται κυρίως στις περισσότερες Αγγλικές μεταφράσεις, ενώ τα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται στα Εβραϊκά αλλά μεταφράζονται και στα Αγγλικά. Επιπλέον, στην Κ. Διαθήκη υπάρχει το «Κύριος Σαβαώθ» δυο φορές (Ρωμ. θ:29, Ιακ. ε:4).

 

 

ΣΥΝΘΕΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΙΑΧΒΕ

 

ΟΝΟΜΑ	ΕΔΑΦΙΟ	ΣΗΜΑΣΙΑ
Γιάχβε-ιρά	Γέν.κβ:14	Ο ΚΥΡΙΟΣ θα προβλέψει (θα προμηθεύσει)
Γιάχβε-ραφά	Εξ.ιε:26	Ο ΚΥΡΙΟΣ ο θεραπεύων
Γιάχβε-νισσί	Εξ.ιζ:15	Ο ΚΥΡΙΟΣ σημαία μας (νίκη μας)
Γιάχβε-μ-καντός	Εξ.λα:13	Ο ΚΥΡΙΟΣ ο αγιάζων
Γιάχβε-σαλόμ	Κρ. ς:24	Ο ΚΥΡΙΟΣ ειρήνη μας
Γιάχβε-Σαβαώθ	Α Σαμ.α:3	Ο ΚΥΡΙΟΣ των δυνάμεων (παντοδύναμος)
Γιάχβε-Ελιόν	Ψαλμ.ζ:17	Ο ΚΥΡΙΟΣ ο Ύψιστος
Γιάχβε-ραάχ	Ψαλμ.κγ:1	Ο ΚΥΡΙΟΣ ποιμήν μου
Γιάχβε-χοσενού	Ψαλμ.95:6	Ο ΚΥΡΙΟΣ πλάστης μου
Γιάχβε-τσιντκενού	Ιερ.κγ:6	Ο ΚΥΡΙΟΣ δικαιοσύνη μας
Γιάχβε-σαμάχ	Ιεζ.μη:35	Ο ΚΥΡΙΟΣ είναι παρών

  

Προοδευτική αποκάλυψη του ονόματος

 

Βλέπουμε στην Π. Διαθήκη ότι ο Θεός προοδευτικά αποκάλυπτε περισσότερα για τον εαυτό Του, καθώς διαφορετικές ανάγκες παρουσιάζονταν στη ζωή του ανθρώπου και χρησιμοποιούσε ονόματα για να εκφράσει αυτήν την αποκάλυψη του εαυτού Του.

Όταν ο Αβραάμ χρειάστηκε ένα αρνί για θυσία, ο Θεός φανερώθηκε σαν Γιάχβε-ιράχ, ο ΚΥΡΙΟΣ ο προμηθεύων. Όταν ο Ισραήλ είχε ανάγκη την απελευθέρωση, ο Θεός φανέρωσε ότι το όνομά Του Γιάχβε είχε μια άγνωστη, ως τότε, σημασία σχετικά με την απελευθέρωση και τη σωτηρία (Εξ.ς:3-8). Όταν ο Ισραήλ χρειαζόταν προστασία από ασθένεια και αρρώστια, ο Θεός φανέρωσε τον εαυτό Του σαν Γιάχβε-ραφά, ο ΚΥΡΙΟΣ ο θεραπεύων. Όταν ο Ισραήλ είχε ανάγκη τη νίκη ενάντια στους εχθρούς του, ο Θεός φανερώθηκε σαν Γιάχβε-νισσί, ο ΚΥΡΙΟΣ σημαία μας, δηλ., η νίκη. Έτσι, τα ονόματα και οι τίτλοι που αναφέρθηκαν πιο πάνω, όλα αποκαλύπτουν σημαντικές πλευρές του χαρακτήρα του Θεού.

Ωστόσο, κανένα από αυτά δεν αντιπροσωπεύει την πλήρη αποκάλυψη της φύσης του Θεού. Πολλοί άνθρωποι στην Π. Διαθήκη το γνώριζαν αυτό και επειδή ήθελαν να μάθουν περισσότερα για το Θεό, εξέφραζαν την επιθυμία τους ρωτώντας το όνομά Του. Όταν ο Ιακώβ πάλεψε με τον άνδρα στο Φανουήλ (μια φανέρωση του Θεού) του είπε, «Φανέρωσόν μοι, παρακαλώ, το όνομά σου». Ο Θεός δεν αποκάλυψε το όνομά Του, αλλά τον ευλόγησε (Γεν.λβ:29). Ο Μανωέ, ο πατέρας του Σαμψών, ρώτησε τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ ποιο ήταν το όνομά του και έλαβε την απάντηση: «Δια τι ερωτάς περί του ονόματός μου; διότι είναι θαυμαστόν» (Κρ.ιγ:18). Ο προφήτης Αγούρ αναρωτιέται για το Θεό, «Τι το όνομα αυτού; και τι το όνομα του υιού αυτού, εάν εξεύρης;» (Παροιμ.λ:4). Έβλεπε στο μέλλον και προσπαθούσε να εννοήσει το όνομα με το οποίο ο Θεός θα φανέρωνε τον εαυτό Του όταν θα εμφανιζόταν σαν ο Υιός. Ο Ζαχαρίας προφήτευσε ότι θα ερχόταν κάποια ημέρα που ο ΚΥΡΙΟΣ θα ήταν βασιλιάς πάνω σε όλη τη γη και «εν τη ημέρα εκείνη θέλει είσθαι ΚΥΡΙΟΣ εις, και το όνομα αυτού εν» (Ζαχ.ιδ:9).