Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ (3)

 

Ο πρωταρχικός τύπος βαπτίσματος.

 

Οι πρώτοι μεταποστολικοί Χριστιανοί, βάπτιζαν στο νερό χρησιμοποιώντας το όνομα του Ιησού. Σύμφωνα με τον ιστορικό Heick, αρχικά το βάπτισμα γινόταν στο όνομα του Ιησού, αλλά προοδευτικά στο όνομα του τριαδικού Θεού: Πατέρα, Γιου και Αγίου Πνεύματος. Καταλήγει, χρησιμοποιώντας κάποια αναφορά από τα γραπτά του Ιουστίνου, ότι κατά την περίοδο 130-140 μ.Χ. ο τριαδικός τρόπος βαπτίσματος βαθμιαία έγινε αποδεκτός.

Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και των Ηθικών αρχών γράφει: Ο πρωταρχικός τρόπος βαπτίσματος, όπως περιγράφεται στο βιβλίο των Πράξεων, ήταν απλή κατάδυση σε νερό, χρησιμοποίηση του ονόματος του Κυρίου, και επίθεση των χειρών. Σ’ αυτά, προστίθεντο κατά καιρούς και σε διάφορα μέρη που δεν μπορούν να οριστούν με ακρίβεια (α) το τριαδικό όνομα (Ιουστίνος), (β) ένας ιερός όρκος (Ιουστίνος και ίσως ο Ερμάς, όπως στην Κ.Δ. στην Α’ Πέτρ), (γ) τριπλή κατάδυση (Ιουστίνος), (δ) μια ομολογία πίστης (Ειρηναίος ή ίσως ο Ιουστίνος), (ε) μύρο (Τερτυλλιανός), (ζ) νονός (Τερτυλλιανός), (η) Γάλα και μέλι (Τερτυλλιανός).

Και συνεχίζει με περισσότερες λεπτομέρειες: Σχετικά με το όνομα ….. δημιουργήθηκε πρόβλημα με τον τύπο του βαπτίσματος. Ο πιο παλιός γνωστός τύπος βαπτίσματος ήταν «στο όνομα του Κυρίου Ιησού», ή κάποια παρόμοια φράση, όπως βρίσκουμε στις Πράξεις και χρησιμοποιούταν ίσως μέχρι τον καιρό του Ερμά. Την εποχή όμως του Ιουστίνου Μάρτυρα, είχε γενικευτεί ο τριαδικός τρόπος. Είναι πιθανό, ο παλιός τρόπος να επιβίωσε σε απομονωμένες κοινότητες, αλλά δεν υπάρχει κατηγορηματική σύγχρονη μαρτυρία.

 

Πρώτος και δεύτερος αιώνας.

 

Το Λεξικό της Βίβλου του Hasting αναγνωρίζει ότι θα μπορούσε κανείς να κλείσει το θέμα από την πλευρά της ιστορικής μαρτυρίας ως εξής: Ο πρωταρχικός τρόπος, όσο αφορά στα λόγια που λεγόταν, ήταν «στο όνομα του Ιησού Χριστού» ή «του Κυρίου Ιησού». Βάπτισμα στο όνομα της Τριάδας ήταν μεταγενέστερη εξέλιξη. Μετά την αναφορά του Ματθ.κη:19 δεν το ξαναβρίσκουμε μέχρι την εποχή του Ιουστίνου Μάρτυρα, και ο τρόπος του Ιουστίνου δεν ήταν ίδιος με αυτόν που βλέπουμε στο Ευαγγέλιο.

Το λεξικό προτιμά μια απ΄ τις παρακάτω εξηγήσεις που μερικές φορές δίδονται από τους τριαδικούς σχετικά με τη χρήση του ονόματος του Ιησού, επειδή είναι πιο συνεπής με τον παραδοσιακό τρόπο:

(1)      Βάπτισμα στο όνομα του ενός προσώπου της τριάδας είναι βάπτισμα στο όνομα ολόκληρης της τριάδας κι έτσι είναι έγκυρο. (Αυτή η εξήγηση αναγνωρίζει ότι ο αρχικός τρόπος ήταν «στο όνομα του Ιησού»).

(2)      Η φράση «στο όνομα του Ιησού» δεν ορίζει τρόπο βαπτίσματος, απλά δηλώνει ότι ο βαπτιζόμενος αναγνωρίζει τον Ιησού σαν Κύριο και Χριστό. (Φυσικά, αυτή η λογική μπορεί να εφαρμοστεί κατά τον ίδιο τρόπο και στο Ματθ.κη:19, αφήνοντάς μας έτσι χωρίς τύπο για το χριστιανικό βάπτισμα).

Ο Ερμάς, στις αρχές του 2^ου αιώνα, έγραψε για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» και «στο όνομα του Γιου του Θεού». Δίδαξε ότι το βάπτισμα γίνεται αιτία να συμβεί μια βασική αλλαγή στη ζωή κάποιου, εξαιτίας της χρήσης του ονόματος, αλλά τόνισε ότι το όνομα δεν είναι μια μαγική λέξη κι ότι δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό να λείπουν οι χριστιανικές αρχές. Έγραψε: «Αν φέρεις το όνομά Του αλλά δεν κατέχεις τη δύναμή Του, μάταια φέρεις το όνομά Του».

Η Διδαχή, ένα άλλο χριστιανικό ντοκουμέντο του 2^ου αιώνα, μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» αλλά επίσης μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Κάποιοι καταλήγουν ότι η Διδαχή αναγνωρίζει και τους δύο τρόπους έγκυρους. Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε την πιθανότητα παρεμβολών, γιατί ενώ οι μελετητές έχουν χρονολογήσει με διάφορους τρόπους τη Διδαχή από το 120-200 μ.Χ., το μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο που έχουμε, είναι του 1056 μ.Χ. Επιπλέον, διδάσκει κι άλλες εξωβιβλικές πρακτικές σχετικά με το βάπτισμα, όπως το ραντισμό σαν εναλλακτική λύση της καταβύθισης, νηστεία πριν από το βάπτισμα και τριπλή κατάδυση.

Οι περισσότεροι μελετητές υποστηρίζουν ότι η Πρώτη Απολογία του Ιουστίνου Μάρτυρα, που γράφτηκε γύρω στο 150 μ.Χ., είναι η παλαιότερη ιστορική αναφορά τριαδικού τρόπου βάπτισης. Εδώ βρίσκεται η φράση κλειδί, που περιγράφει τα πρόσωπα της βάπτισης: «Γιατί, στο όνομα του Θεού, Πατέρα και Κυρίου του σύμπαντος και του σωτήρα μας Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, βαπτίζονται στο νερό». Θα πρέπει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι ο Ιουστίνος δεν παρέθεσε το μοντέρνο τριαδικό τρόπο αλλά σαφώς περιέλαβε το όνομα Ιησούς, προφανώς συμμορφούμενος με την παλαιότερη πρακτική.

Ο Ιουστίνος δίδαξε ότι ο Ιησούς ήταν υποδεέστερη, δεύτερη οντότητα, δημιουργημένη από τον Θεό Πατέρα, χωρίς να διακρίνει καθαρά το Άγιο Πνεύμα σαν τρίτο πρόσωπο. Συνεπώς, δεν είναι και μεγάλη ανακούφιση για τους τριαδικούς να βρίσκουν μαρτυρία για τον τρόπο που βαπτίζουν, στα γραπτά του.

Στην πραγματικότητα, η μοντέρνα θεωρία της τριάδας, δεν ήταν η επικρατέστερη μέχρι τη σύνοδο της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381). Επειδή ένας άνθρωπος το 150 μ.Χ. που δεν πίστευε στην πλήρη θεότητα του Ιησού Χριστού, αναφέρθηκε σε τρόπο βάπτισης που είναι παρόμοιος με το σημερινό τριαδικό, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ή οι περισσότεροι στις μέρες του είχαν εγκαταλείψει τον παλιότερο τρόπο που ήταν στο όνομα του Ιησού. Δεν υπάρχει κατηγορηματική μαρτυρία για γενική χρήση του μοντέρνου τριαδικού τρόπου εκείνο τον καιρό, όπως κάποιοι προσπαθούν να επιβάλλουν.

Η ιστορία καταγράφει μια πιθανή αναφορά βάπτισης στο όνομα του Ιησού, αμέσως μετά τον καιρό του Ιουστίνου. Ο Ειρηναίος, επίσκοπος της Λυών έγραψε: Τα μέσα με τα οποία καθαριζόμαστε είναι το άγιο νερό και η επίκληση του Κυρίου. Ωστόσο, στην τελευταία κύρια δουλειά του, περιγράφει βάπτισμα ακριβώς όπως ο Ιουστίνος.

Άμεσα συνδεδεμένο με τον τρόπο βαπτίσματος, είναι το θέμα της θεότητας. Οι πρώτοι μεταποστολικοί πατέρες όπως ο Ιγνάτιος, ο Κλήμεντας Ρώμης, ο Πολύκαρπος και ο Ερμάς, σίγουρα δεν ήταν τριαδικοί. Βασικά πίστευαν σε ένα Θεό και στον Ιησού σαν τη φανέρωση του Θεού εν σαρκί. Κάνει μεγάλη εντύπωση λοιπόν, που δεν βρίσκουμε στα γραπτά τους αναφορές του τριαδικού τρόπου βάπτισης.

Ο αιρετικός Μαρκίων αποχωρίστηκε από την εκκλησία εκείνο τον καιρό και οι ακόλουθοί του κράτησαν το παλιότερο βάπτισμα «στο όνομα του Ιησού Χριστού». Οι Πράξεις του Παύλου και της Θέκλας, γραμμένο από ένα Ασιάτη πρεσβύτερο το 2^ο αιώνα έχει μα αναφορά για βάπτισμα στο όνομα του Ιησού Χριστού.