ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ Π. ΔΙΑΘΗΚΗ (1)

Στα προηγούμενα κεφάλαια παρουσιάσαμε τις βασικές Βιβλικές αλήθειες για το Θεό. Επιβεβαιώσαμε ότι είναι Ένας κι ότι η πληρότητα του Θεού κατοικεί μέσα στον Ιησού. Σ’ αυτό το κεφάλαιο θα συζητήσουμε κάποια εδάφια από την Παλαιά Διαθήκη τα οποία χρησιμοποιούν οι τριαδικοί στην προσπάθειά τους να αντικρούσουν αυτές τις βασικές αλήθειες. Θα εξετάσουμε αυτές τις αναφορές για να δείξουμε ότι όχι μόνο δεν τις αντικρούουν αλλά, αντίθετα, εναρμονίζονται με την υπόλοιπη Γραφή. Τα κεφάλαια 8 και 9 ασχολούνται με το ίδιο θέμα αλλά με εδάφια από την Καινή Διαθήκη.

 

Ελοχίμ

 

Η πιο συνηθισμένη Εβραϊκή λέξη για το Θεό είναι το Ελοχίμ. Αυτή είναι η πρωτότυπη (γνήσια) λέξη σε όλα σχεδόν τα εδάφια της Π. Διαθήκης, όπου βλέπουμε τη λέξη Θεός. Είναι ο πληθυντικός της Εβραϊκής λέξης Ελώα, η οποία σημαίνει Θεός ή θεότητα.

Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι η χρήση του πληθυντικού Ελοχίμ φανερώνει το μεγαλείο του Θεού ή τις πολλαπλές ιδιότητές Του και δεν υπονοεί πολλά πρόσωπα ή προσωπικότητες. Οι Εβραίοι φυσικά δεν θεωρούσαν ότι αυτός ο πληθυντικός ερχόταν σε κάποια αντίθεση με την πίστη τους στον απόλυτο μονοθεϊσμό. Η χρήση του πληθυντικού στα Εβραϊκά δεν δηλώνει μόνο πολλαπλότητα. Οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν τον πληθυντικό των ουσιαστικών για να δηλώσουν το μεγαλείο και την μεγαλοπρέπεια.

Η ίδια η Βίβλος αποκαλύπτει ότι ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε τον πληθυντικό του Ελοχίμ είναι κατανοώντας ότι εκφράζει τη μεγαλειότητα του Θεού και όχι τα - υποτιθέμενα - πολλά πρόσωπα της θεότητας. Θα πρέπει ακόμα να έχουμε στο νου μας ότι η Βίβλος επιμένει ότι υπάρχει μόνο ένας Θεός και βλέπουμε ότι η λέξη Ελοχίμ χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που φανερώνεται ή δηλώνεται ένα πρόσωπο. Για παράδειγμα, το Ελοχίμ χρησιμοποιείται στη φανέρωση του Θεού με ανθρώπινη μορφή στον Ιακώβ (Γέν.λβ:30).

Οι Ισραηλίτες μεταχειρίζονταν την ίδια λέξη για το χρυσό μοσχάρι που έφτιαξαν μέσα στην έρημο (Εξ.λβ:1, 4, 8, 23, 31), ωστόσο η Βίβλος μας λέει καθαρά ότι υπήρχε μόνο ένα χρυσό μοσχάρι (Εξ.λβ:4, 5, 8, 19-20, 24, 35). Η Π. Διαθήκη χρησιμοποιεί συχνά τη λέξη Ελοχίμ για τους ξεχωριστούς ειδωλολατρικούς θεούς όπως ο Βάαλ - βερίθ (Κρ.η:33), ο Χεμώς (Κρ.ια:24), ο Δαγών (Κρ.ις:23), ο Βεελζεβούλ (Β΄Βασ.α:2-3) και ο Νισρώχ (Β΄Βασ.ιθ:37).

Η Βίβλος χρησιμοποιεί ακόμα το Ελοχίμ για τον Ιησού Χριστό (Ψαλμ.με:6, Ζαχ.ιβ:8-10, ιδ:5) και κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι υπάρχουν πολλά πρόσωπα στον Ιησού Χριστό. Έτσι η λέξη Ελοχίμ δεν φανερώνει τρία πρόσωπα στη Θεότητα. Μόνο μία παρουσία αναφέρεται ότι πάλεψε με τον Ιακώβ, μόνο ένα χρυσό μοσχάρι ονομάζεται Ελοχίμ και μόνο ένας Κύριος Ιησούς Χριστός είναι ο Θεός που φανερώθηκε εν σαρκί.

 

Γένεση α:26

 

«Και είπεν ο Θεός, Ας κάμωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημών»

 

Γιατί σ’ αυτό το εδάφιο χρησιμοποιείται ο πληθυντικός για το Θεό; Πριν απαντήσουμε, ας δούμε πρώτα ότι η Βίβλος εκατοντάδες φορές χρησιμοποιεί αντωνυμίες ενικού όταν αναφέρεται στο Θεό.

Το αμέσως επόμενο εδάφιο χρησιμοποιεί ενικό για να δείξει πώς ο Θεός εκπλήρωσε το εδάφιο 26: «Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ’ εικόναν εαυτού» (Γέν.α:27). Το Γεν.β:7 λέει «και εποίησε ΚΥΡΙΟΣ ο Θεός τον άνθρωπο». Θα πρέπει επομένως να ταιριάσουμε τον πληθυντικό στο α:26 με τον ενικό στο α:27 και το β:7.

Θα πρέπει επίσης να δούμε το δημιούργημα του Θεού που έγινε κατά την εικόνα Του, το οποίο είναι ο άνθρωπος. Ανεξάρτητα από το πώς ορίζουμε τα διάφορα στοιχεία που αποτελούν τον άνθρωπο, ο άνθρωπος έχει μόνο μια προσωπικότητα και θέληση. Είναι, από κάθε άποψη, ένα και μοναδικό άτομο. Αυτό σημαίνει ότι ο Δημιουργός κατά του οποίου την εικόνα έγινε ο άνθρωπος είναι κι Αυτός ένα μόνο Ον με προσωπικότητα και θέληση.

Μία ερμηνεία του Γέν.α:26 η οποία επιτρέπει την ύπαρξη περισσότερων από ένα προσώπων του Θεού υπόκειται σε πολλές και σοβαρές δυσκολίες. Το Ησ.μδ:24 λέει ότι ο ΚΥΡΙΟΣ μόνος Του δημιούργησε τους ουρανούς κι έπλασε τη γη Αυτός και μόνο. Υπήρξε μόνο ένας Δημιουργός σύμφωνα με τον Μαλ.β:10. Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, αν ο πληθυντικός στο Γέν.α:26 αναφέρεται στον Υιό του Θεού, πώς μπορούμε αυτό να το συνδυάσουμε με τη Γραφική αναφορά ότι ο Υιός δεν γεννήθηκε παρά - τουλάχιστον τέσσερις χιλιάδες χρόνια αργότερα στη Βηθλεέμ; Ο Υιός γεννήθηκε από γυναίκα (Γαλ.δ:4) κι αν ήταν παρών από την αρχή, τότε ποια ήταν η μητέρα Του; Αν ο Υιός ήταν εκεί σαν Πνεύμα, τότε ποιο ήταν το πνεύμα - μητέρα Του;

Εφόσον το Γέν.α:26 δεν μπορεί να σημαίνει δύο ή τρία πρόσωπα στη Θεότητα, τότε τι σημαίνει; Οι Εβραίοι από παράδοση το ερμήνευαν με τη σημασία ότι ο Θεός μιλούσε στους αγγέλους κατά τη δημιουργία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άγγελοι πήραν ενεργό μέρος στην δημιουργία αλλά ότι ο Θεός τους πληροφόρησε για τα σχέδιά Του και ζήτησε τη γνώμη τους από εκτίμηση και ευγένεια.

Σε μια τουλάχιστον ακόμα περίπτωση ο Θεός μίλησε στους αγγέλους και ζήτησε τη γνώμη τους στη διαμόρφωση των σχεδίων Του (Α΄Βασ.κα:19-22). Ξέρουμε ότι οι άγγελοι ήταν παρόντες στη δημιουργία (Ιώβ λη:4-7).

Άλλοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι το Γέν.α:26 περιγράφει απλά το Θεό καθώς συμβουλεύεται την ίδια Του τη θέληση. Το Εφεσ.α:11 υποστηρίζει αυτή την άποψη, λέγοντας ότι ο Θεός έφτιαξε τα πάντα «κατά την ευδοκίαν του θελήματος αυτού». Αναλογικά, αυτό μοιάζει με έναν άνθρωπο που λέει «ας δούμε, ας κάνουμε» ακόμα κι όταν κάνει μόνος του σχέδια.

Άλλοι εξηγούν αυτό το σημείο σαν πληθυντικό μεγαλειότητας ή σαν λογοτεχνικό σχήμα. Αυτό σημαίνει ότι σε επίσημες περιπτώσεις όταν γράφει ή μιλάει κανείς αναφερόμενος στον εαυτό του, το κάνει συχνά στον πληθυντικό, ιδιαίτερα αν ο ομιλητής είναι επίσημο πρόσωπο (βασιλιάς). Βιβλικά παραδείγματα αυτού του πληθυντικού μεγαλειότητας μπορούν να παρατεθούν για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή την άποψη.

Για παράδειγμα, ο Δανιήλ είπε στο βασιλιά Ναβουχοδονόσορα «Θα πούμε την ερμηνεία μπροστά στο βασιλιά», παρόλο που ήταν μόνο αυτός που θα την έδινε (Δαν.β:36).

Ο βασιλιάς Αρταξέρξης αναφερόταν στον εαυτό του στον ενικό και τον πληθυντικό στην αλληλογραφία του. Κάποια φορά έγραψε «Η επιστολή την οποίαν εστείλατε προς ημάς....» (Έσδρα δ:18).

Σ’ ένα σημείο ενός γράμματος ο Αρταξέρξης ονόμασε τον εαυτό του «Εγώ» (Εσ.ζ:13) αλλά «εμείς» σ’ ένα άλλο (ζ:24).

Η χρήση του πληθυντικού στο Γέν.α:26 μπορεί να είναι παρόμοια με τον πληθυντικό Ελοχίμ στη δήλωση της μεγαλειότητας και της υπεροχής του Θεού ή στη φανέρωση των πολλαπλών ιδιοτήτων Του. Με άλλα λόγια, η αντωνυμία στον πληθυντικό απλά συμφωνεί και αντικαθιστά το ουσιαστικό Ελοχίμ στον πληθυντικό.

Μία ακόμα εξήγηση είναι ότι αυτό το σημείο περιγράφει την πρόγνωση του Θεού για την μελλοντική γέννηση του Υιού, όπως μας αναφέρουν και πολλά προφητικά εδάφια στους Ψαλμούς. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο Θεός είναι έξω από το χρόνο. Τα σχέδιά Του είναι πραγματικά γι’ Αυτόν ακόμα κι αν έχουν να κάνουν με το πολύ μακρινό μέλλον. Καλεί τα μη όντα σε όντα (Ρωμ.δ:17).

Μία ημέρα είναι χίλια χρόνια γι’ Αυτόν και χίλια χρόνια σαν μία ημέρα (Β΄ Πέτρ.γ:8). Το σχέδιό Του - ο Λόγος - υπήρχε προ καταβολής μέσα στο νου Του (Ιωάν.α:1). Απ’ τη μεριά του Θεού, ο Αμνός είχε σφαγεί προ καταβολής κόσμου (Α΄ Πετρ.α:19-20, Αποκ.ιγ:8). Δεν είναι κάτι που πρέπει να μας εκπλήσσει ότι ο Θεός κοίταξε μέσα στο χρόνο και απεύθυνε μία προφητική ρήση στον Υιό. Το Ρωμ.ε:14 λέει ότι ο Αδάμ ήταν τύπος Αυτού που ήταν να έρθει, δηλαδή του Ιησού Χριστού. Όταν ο Θεός έπλασε τον Αδάμ είχε ήδη στο νου Του την ενσάρκωση και τον έπλασε μ’ αυτό το σχέδιο στο νου Του.

Προχωρώντας αυτή την ιδέα ένα βήμα πιο πέρα το Εβρ.α:1-2 λέει ότι ο Θεός δημιούργησε τους αιώνες δια του Υιού. Πώς μπορεί να έγινε αυτό, ξέροντας ότι ο Υιός δεν υπήρξε παρά πολύ αργότερα στη δημιουργία; (Εβρ.α:5-6). (δες κεφ.5). Ο Θεός εξάρτησε και συνέδεσε το καθετί με την μελλοντική γέννηση του Χριστού. Παρόλο που δεν πήρε την ανθρώπινη φύση παρά μόνο όταν έφτασε η κατάλληλη στιγμή, ήταν το σχέδιο Του από την αρχή και ενέργησε με βάση αυτό. Έφτιαξε τον άνθρωπο με την εικόνα του μελλοντικού Υιού του Θεού και τον δημιούργησε ξέροντας ότι αυτός θα αμάρτανε κι ότι η μελλοντική υική σχέση θα προμήθευε τον τρόπο σωτηρίας.

Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο στην αρχή με σκοπό ο τελευταίος να Τον αγαπάει και να Τον λατρεύει (Ησ.μγ:7, Αποκ.δ:11). Ωστόσο, προγνώριζε ότι θα αμάρτανε, κι αυτό θα μπορούσε να Τον αποτρέψει από τη δημιουργία του ανθρώπου, αν δεν υπήρχε κάτι άλλο μπροστά Του. Είχε στο νου Του το σχέδιο της σωτηρίας μέσω της εξιλαστήριας θυσίας του Χριστού. Γι’ αυτό, αν και γνώριζε για την αμαρτία, ήξερε ακόμα ότι ο Υιός θα αποκαθιστούσε τον άνθρωπο στην αρχική του θέση ώστε να μπορέσει να εκπληρώσει τον αρχικό του σκοπό. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο έχοντας στο νου Του την γέννηση του Υιού. Μ’ αυτή την έννοια ο Θεός δημιούργησε τους αιώνες δια του Υιού ή μέσω του Υιού, γιατί χωρίς Αυτόν, ολόκληρο το σχέδιο του Θεού θα είχε αποτύχει.

Συνοψίζοντας, το Γέν.α:26 δεν μπορεί να σημαίνει πολλά πρόσωπα στη Θεότητα, γιατί αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με όλη τη Γραφή. Παραθέσαμε ήδη πολλές ικανοποιητικές εξηγήσεις. (1) Οι Εβραίοι και πολλοί Χριστιανοί το βλέπουν σαν μία αναφορά στους αγγέλους. (2) Πολλοί άλλοι Χριστιανοί το βλέπουν σαν μία περιγραφή του Θεού που σκέπτεται μόνος Του, (3) σαν ένα λογοτεχνικό πληθυντικό ή μεγαλειότητας, (4) μία αντωνυμία που απλά είναι έτσι για να ταιριάζει με τον πληθυντικό Ελοχίμ , ή (5) μία προφητική αναφορά στην μελλοντική φανέρωση του Υιού του Θεού.

 

Άλλες αντωνυμίες πληθυντικού αριθμού

 

Υπάρχουν ακόμα μερικές περιπτώσεις χρήσης αντωνυμιών πληθυντικού αριθμού στην Π. Διαθήκη. Για παράδειγμα, Γεν.γ:22,  ια:7 και Ησ.ς:8. Η ανάγνωση αυτών των εδαφίων φανερώνει ότι μπορεί πολύ απλά να αναφέρονται στο Θεό και τους αγγέλους Του, ή στο Θεό και τον δίκαιο (Ησαία)στο Ησ.ς:8.

 

Η σημασία του ΕΙΣ

(Εβραϊκά [אֶחָֽד] ΕΧΑΔ)

 

Χωρίς αμφιταλαντεύσεις, η Βίβλος απερίφραστα δηλώνει ότι ο Θεός είναι ΕΙΣ (Δευτ.ς:4). Μερικοί τριαδικοί υποθέτουν ότι το ΕΙΣ σε σχέση με το Θεό σημαίνει ενωτική μονάδα παρά την απόλυτη αριθμητική αξία. Για να υποστηρίξουν αυτή τη θεωρία, προσφεύγουν στην Εβραϊκή λέξη Εχάδ, την οποία η Βίβλος χρησιμοποιεί για να εκφράσει την έννοια του ενός Θεού. Η λέξη καθώς φαίνεται μπορεί να σημαίνει και τα δύο, ενωτική μονάδα και απόλυτο αριθμητικό, γιατί ο Strong το προσδιορίζει σαν «ενωμένος, ένας, πρώτος». Βιβλικά παραδείγματα χρήσης της λέξης με την έννοια της απόλυτης αριθμητικής μονάδας, είναι διαφωτιστικά: σ’ ένα κατάλογο από Χαναναίους βασιλιάδες, ο καθένας ορίζεται με τη λέξη εχάδ (Ι.Ναυή ιβ:9-24), ο προφήτης Μιχαίας (Α’ Βασ.κβ:8), ο Αβραάμ (Ιεζ.λγ:24), ένας κατάλογος από πύλες, που η κάθε μία ορίζεται με το εχάδ (Ιεζ.μη:31-34) και ο άγγελος Μιχαήλ (Δαν.ι:13). Ασφαλώς, σε καθεμιά απ’ τις παραπάνω περιπτώσεις, το εχάδ σημαίνει ένας ή μία με αριθμητική αξία. Έχοντας υπόψη μας και τα τόσα πολλά εδάφια της Παλαιάς Διαθήκης που περιγράφουν με κατηγορηματικό τρόπο την απόλυτη μονότητα του Θεού (δες κεφάλαιο 1, ιδιαίτερα τις Γραφικές αναφορές απ’ τον Ησαΐα), είναι ολοφάνερο ότι το εχάδ όταν χρησιμοποιείται για το Θεό, εννοεί την αριθμητική απόλυτη μονότητα της ύπαρξής Του. Ακόμα κι αν το εχάδ έχει την έννοια της ενότητας, υποδηλώνει ενότητα των πολλών ιδιοτήτων του Θεού κι όχι μια συνεργασία ξεχωριστών προσώπων.

Αν το εχάδ δεν σημαίνει ΕΙΣ (απόλυτο αριθμητικό), τότε δεν έχουμε άμυνα κατά του πολυθεϊσμού, γιατί τρεις ή περισσότεροι ξεχωριστοί θεοί μπορούν να είναι ένας σε ενότητα σκέψης και σκοπού. Ωστόσο, είναι καθαρή η πρόθεση της Παλαιάς Διαθήκης ν’ απαρνηθεί τον πολυθεϊσμό και γι’ αυτό χρησιμοποιεί το εχάδ με την έννοια του απόλυτου αριθμητικού. Άλλωστε, ο Ιησούς όταν αναφέρθηκε ακριβώς σ’ αυτό το εδάφιο της Παλαιάς Διαθήκης (Δευτ.ς:4), χρησιμοποίησε το Ελληνικό απόλυτο αριθμητικό ΕΙΣ (Μάρκ.ιβ:29).

Για περισσότερες πληροφορίες:

https://epistoligr.blogspot.com/2012/11/blog-post_2913.html

https://epistoligr.blogspot.com/2014/11/blog-post_30.html

https://epistoligr.blogspot.com/2012/11/blog-post_15.html

 

 Θεοφάνειες

 

Θεοφάνεια σημαίνει, ορατή φανέρωση του Θεού (δες κεφ. 2) Αφού ο Θεός είναι πανταχού παρών, μπορεί να φανερώνεται σε διαφορετικούς ανθρώπους και σε διαφορετικούς τόπους την ίδια στιγμή. Για να εξηγηθεί οποιαδήποτε απ’ τις θεοφάνειες μας αρκεί η αλήθεια ότι ο Θεός είναι Ένας κι ότι μπορεί να φανερώνεται με οποιαδήποτε μορφή, οποτεδήποτε κι οπουδήποτε.

Ας μελετήσουμε αναλυτικά κάποιες συγκεκριμένες θεοφάνειες ή υποτιθέμενες θεοφάνειες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν το δόγμα της πολυπρόσωπης Θεότητας.

 

Εμφάνιση στον Αβραάμ

 

Στη Γένεση ιη:1 λέει ότι ο Γιάχβε εμφανίστηκε στον Αβραάμ εις τας δρυς Μαμβρή. Στο εδάφιο 2 λέει ότι ο Αβραάμ «υψώσας τους οφθαλμούς αυτού, είδε» τρεις άνδρες. Κάποιοι επιχειρούν ν’ αποδείξουν την τριαδικότητα του Θεού χρησιμοποιώντας αυτούς τους τρεις «άνδρες». Ωστόσο, το εδάφιο 22 αποκαλύπτει ότι δύο από τους «άνδρες» άφησαν τον Αβραάμ και πήγαν στα Σόδομα, αλλά ο Γιάχβε έμεινε για να μιλήσει περισσότερο μαζί του. Ποιοι ήταν οι άλλοι δύο άνδρες; Στη Γένεση ιθ:1 λέει ότι δύο άγγελοι είχαν έρθει στα Σόδομα εκείνο το σούρουπο. Είναι φανερό ότι οι τρεις φανερώσεις με ανθρώπινη μορφή που εμφανίστηκαν στον Αβραάμ ήταν ο Γιάχβε και δύο από τους αγγέλους Του.

Κάποιοι ερμηνεύοντας το Γένεση ιθ:24 βλέπουν δύο πρόσωπα: «Και έβρεξεν ο ΚΥΡΙΟΣ επί τα Σόδομα και τα Γόμορρα θείον και πυρ παρά ΚΥΡΙΟΥ εκ του ουρανού». Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι ο ΚΥΡΙΟΣ στη γη ζήτησε από άλλον ΚΥΡΙΟ στον ουρανό να βρέξει φωτιά, ακριβώς επειδή υπάρχει μόνο ένας ΚΥΡΙΟΣ (Δευτ.ς:4.)

Απλά, το παραπάνω είναι μία περίπτωση επανάληψης. Πολλά εδάφια στην Παλαιά Διαθήκη εκφράζουν μία ιδέα με δύο διαφορετικούς τρόπους, με λογοτεχνικό σχήμα ή με εμφατικό τρόπο. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι μετά την παροδική Του φανέρωση στον Αβραάμ, ο Θεός παρέμενε στην περιοχή και πήγε μέχρι τα Σόδομα για να ελέγξει την καταστροφή τους. Η Βίβλος λέει ότι μόνο οι δύο άγγελοι πήγαν στα Σόδομα.

 

Ο Άγγελος του Κυρίου

 

Έχουμε μελετήσει αυτό το θέμα στο κεφάλαιο 2. Πολλά εδάφια που περιγράφουν μία επίσκεψη απ’ τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ φανερώνουν επίσης ότι ο άγγελος αυτός, στην πραγματικότητα, ήταν μία φανέρωση του ίδιου του Γιάχβε. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα σ’ αυτό, γιατί είναι αρκετά εύκολο στον ένα Θεό να φανερώνεται με τη μορφή αγγέλου.

Μερικά εδάφια μιλούν για τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ σαν κάτι ξεχωριστό από τον ΚΥΡΙΟ. Αυτά τα εδάφια πρέπει να αναφέρονται σε έναν υπαρκτό άγγελο, που μπορεί να είναι «ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ» σε άλλα εδάφια. Στην πραγματικότητα μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τα περισσότερα εδάφια που αναφέρουν τη φράση «άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ» ότι σημαίνουν έναν άγγελο κυριολεκτικά κι όχι μια φανέρωση του Θεού. Έτσι, τα εδάφια που αποδίδουν ενέργειες του ΚΥΡΙΟΥ στον άγγελο δεν σημαίνουν ότι ο άγγελος είναι ο ΚΥΡΙΟΣ, αλλά ότι ο ΚΥΡΙΟΣ πραγματοποίησε αυτές τις πράξεις αναθέτοντάς τις σ’ έναν άγγελο. Για παράδειγμα, ο ΚΥΡΙΟΣ μίλησε ή ο ΚΥΡΙΟΣ φανερώθηκε στέλνοντας έναν άγγελο να μιλήσει ή να φανερωθεί.

Έτσι, υπάρχουν δύο τρόποι να εξηγηθούν τα εδάφια με τη φράση «άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ» χωρίς να αντιφάσκουν με την αλήθεια για τον ένα Θεό. Αρχικά, μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ο ΚΥΡΙΟΣ είναι φανέρωση του Θεού σε κάποια εδάφια, αλλά μόνο ένας άγγελος στα εδάφια όπου περιγράφονται καθαρά δύο όντα. Ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ δεν περιγράφει μία κυριολεκτική φανέρωση του Θεού αλλά μόνο έναν άγγελο, ο οποίος ενεργεί σαν απεσταλμένος κι αγγελιοφόρος του Θεού. Η Εβραϊκή κι η Ελληνική λέξη για τον άγγελο σημαίνουν απλά τον αγγελιοφόρο.

Υπάρχει ένα ενδιαφέρον πρόβλημα σχετικά με τη φανέρωση του αγγέλου του ΚΥΡΙΟΥ στο Δαβίδ στο αλώνι του Ορνά (Α΄ Σαμ.κδ:16-17, Α΄ Χρον.κα:15-30, Β΄ Χρον.γ:1). Το Β΄ Σαμουήλ περιγράφει καθαρά τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ σαν ένα ξεχωριστό όν από τον ΚΥΡΙΟ, όμως στο Β΄ Χρονικών αναφέρεται ότι στην ίδια περίσταση ο ΚΥΡΙΟΣ φανερώθηκε στο Δαβίδ. Υπάρχουν τρεις τρόποι να λυθεί αυτό.

Κατ’ αρχήν, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το «ο ΚΥΡΙΟΣ» είναι γραμμένο με μικρά γράμματα στο Β΄ Χρον.γ:1. Αυτό σημαίνει ότι ο μεταφραστής πρόσθεσε μία λέξη που δεν υπήρχε στο πρωτότυπο, αλλά υπονοείται, ακριβώς επειδή είναι απαραίτητη σε μία κανονική πρόταση. Θα μπορούσε η έννοια της πρότασης να είναι «ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ» αντί για το «ο ΚΥΡΙΟΣ».

Κατά δεύτερο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μία παρόμοια εξήγηση μ’ αυτή που προηγήθηκε στο κεφάλαιο 2. Μπορούμε, δηλαδή, να πούμε ότι ο ΚΥΡΙΟΣ εμφανίστηκε στο Δαβίδ όταν του έστειλε τον άγγελό Του, ακριβώς όπως είναι σωστό να πούμε ότι ο ΚΥΡΙΟΣ μιλάει σε κάποιον όταν χρησιμοποιεί έναν άγγελο, μία φωνή που ακούγεται ή μία εντύπωση μέσα στο νου παρά μία άμεση συνομιλία με μία ορατή φανέρωση του Θεού. Αυτό είναι παρόμοιο με τις προφητείες, κατά τις οποίες ο γράφων ή ο ομιλητής χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο («Εγώ») ακόμα κι όταν η πηγή είναι, χωρίς αμφιβολία, ο Θεός.

Κατά τρίτο, μπορεί κάποιος να πει ότι και ο άγγελος και ο ΚΥΡΙΟΣ εμφανίστηκαν στο Δαβίδ κι ότι το Α΄ Χρονικών περιγράφει το πρώτο και το Β΄ Χρονικών περιγράφει το δεύτερο. Σ’ όλες τις περιπτώσεις, όμως, αυτά τα εδάφια δεν φανερώνουν παρά έναν μόνο ΚΥΡΙΟ.

Το πιο πολύπλοκο κομμάτι που αναφέρεται στον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ βρίσκεται στο Ζαχαρία. Το Ζαχ.α:7-17 περιγράφει μία όραση που είδε ο προφήτης. Σ’ αυτή, είδε έναν άνδρα πάνω σ’ ένα κόκκινο άλογο να στέκεται ανάμεσα σε μυρτιές. Τότε, ένας άγγελος άρχισε να μιλάει στο Ζαχαρία. Ο άνδρας ανάμεσα στις μυρτιές ταυτίζεται με τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ. Θεωρούμε ως δεδομένο ότι αυτός ήταν ο άγγελος που μιλούσε στο Ζαχαρία, αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι ήταν παρόντες δύο άγγελοι.

Ό,τι κι αν συνέβη, ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ μίλησε στον ΚΥΡΙΟ και ο ΚΥΡΙΟΣ του απάντησε (εδάφια 12-13), πράγμα το οποίο αποδεικνύει ότι ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ δεν είναι ο ΚΥΡΙΟΣ, τουλάχιστον σ΄ αυτό το σημείο. Ύστερα, ο άγγελος που μιλούσε στο Ζαχαρία ανάγγελλε τί ο ΚΥΡΙΟΣ είπε (εδάφια 14-17). Αυτό σημαίνει ότι ο άγγελος δεν ήταν ο ΚΥΡΙΟΣ, αλλά ότι απλά ενεργούσε σαν αγγελιοφόρος κι επαναλάμβανε ό,τι ο ΚΥΡΙΟΣ είχε πει.

Ο Ζαχαρίας ονόμασε τον άγγελο κύριο (εδάφιο 9, Εβραϊκά αδών, το οποίο σημαίνει κύριος ή αφέντης, διοικητής), αλλά δεν τον αποκάλεσε Κύριο (Αδωνάι) ή ΚΥΡΙΟ (Γιάχβε). Φυσικά, το κύριος δεν είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται μόνο για το Θεό, όπως είναι το Κύριος και το ΚΥΡΙΟΣ , γιατί κανονικά το κύριος είναι ένας τίτλος που μπορεί να απευθύνει κανείς και σε άνθρωπο ακόμα (Γέν.κδ:18).

Το Ζαχ.α:18-21 περιγράφει δύο άλλες οράσεις. Στην όραση με τα τέσσερα κέρατα, ο Ζαχαρίας ρώτησε κάτι, ο άγγελος του απάντησε και ο ΚΥΡΙΟΣ έδωσε μία όραση με τέσσερις ξυλουργούς (εδάφια 18-20). Μετά ο Ζαχαρίας έκανε μία δεύτερη ερώτηση και «αυτός» απάντησε (εδ.21).

Το «αυτός» του εδ.21 ήταν ο ίδιος άγγελος που μιλούσε από την αρχή - το ίδιο «αυτός» του εδ.19. Αν το «αυτός» στο εδ.21 ήταν πραγματικά ο ΚΥΡΙΟΣ, τότε ο ΚΥΡΙΟΣ ήταν που μιλούσε σε εκείνο το εδάφιο χρησιμοποιώντας τον άγγελο. Έτσι, σ’ αυτό το σημείο, ο ΚΥΡΙΟΣ έδωσε τις οράσεις κι ο άγγελος ήταν που έδωσε τις εξηγήσεις που χρειάζονταν. Αυτό δεν απαιτεί ώστε ο άγγελος να πρέπει να είναι Θεός.

Στο Ζαχ.β:1-13 βρίσκουμε ένα δεύτερο άγγελο, ο οποίος ανάγγειλε το λόγο του ΚΥΡΙΟΥ, αφού ο Ζαχαρίας άκουσε τον πρώτο άγγελο. Πάλι, αυτό δεν σημαίνει ότι ο δεύτερος άγγελος ήταν ο Θεός αλλά μόνο ότι αυτός μετέφερε το μήνυμά Του. Αυτό δείχνει ότι σίγουρα ο πρώτος άγγελος δεν ήταν ο Θεός , διαφορετικά θα γνώριζε ήδη ποιο ήταν το μήνυμα του Θεού.

Το Ζαχ.γ:1-10 παρουσιάζει μια νέα κατάσταση. Κατ’ αρχάς, ο Ιησούς ο αρχιερέας στάθηκε μπροστά στον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ και το Σατανά (εδ.1, 2). Ο ευκολότερος τρόπος να εξηγηθεί αυτό είναι λέγοντας ότι ο προφήτης έγραψε «ο ΚΥΡΙΟΣ είπε» εννοώντας ότι ο ΚΥΡΙΟΣ το είπε μέσω του αγγέλου. Αυτό δικαιολογεί και για ποιο λόγο τα λόγια που ειπώθηκαν ήταν «ο ΚΥΡΙΟΣ να σε επιτιμήσει» αντί του «Εγώ σε επιτιμώ».

Στη συνέχεια, ο άγγελος άρχισε να μιλάει στον Ιησού σα να ήταν ο Θεός (εδ.3-4). Ίσως η ευκολότερη εξήγηση να είναι ότι ο άγγελος ήταν ο αγγελιοφόρος του Θεού, ο οποίος μετέφερε το λόγο του Θεού. Τελικά, το κομμάτι αυτό φανερώνει με μεγάλη σαφήνεια τον άγγελο σαν αγγελιοφόρο του Θεού κι όχι σαν τον ίδιο το Θεό, επειδή ο άγγελος άρχισε να μεταχειρίζεται τη φράση «είπε ο Κύριος» (εδ.6-10).

Η πιο λογική εξήγηση για τους αγγέλους στο Ζαχαρία μπορεί να συνοψιστεί ως εξής. Μέσα σ’ όλο το βιβλίο του Ζαχαρία, ο άγγελος του ΚΥΡΙΟΥ δεν ήταν ο ΚΥΡΙΟΣ αλλά ένας αγγελιοφόρος του ΚΥΡΙΟΥ. Μερικές φορές αυτό είναι φανερό από τη χρήση του αγγέλου σε φράσεις όπως «ούτω λέγει Κύριος», ενώ άλλα εδάφια παραλείπουν αυτή την επεξηγηματική φράση.

Ο ΚΥΡΙΟΣ μίλησε σ’ όλα αυτά τα εδάφια χρησιμοποιώντας τον άγγελό Του. Υπάρχουν κι άλλες πιθανές εξηγήσεις, όπως οι παρακάτω τρεις: Ο άγγελος δεν ήταν ο ΚΥΡΙΟΣ αλλά είχε το όνομα του ΚΥΡΙΟΥ επάνω του.

Ο άγγελος δεν ήταν ο ΚΥΡΙΟΣ στα κεφάλαια 1 και 2 αλλά ήταν ο ΚΥΡΙΟΣ στο κεφάλαιο 3 ή, τέλος, ο ΚΥΡΙΟΣ μίλησε κατευθείαν στο Ζαχ.γ:2 και γ:4 ενώ ο άγγελος στεκόταν σιωπηλός. Ανακεφαλαιώνοντας, δεν χρειάζεται να δεχτούμε τα δύο πρόσωπα του Θεού για να εξηγήσουμε τα εδάφια με «τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ». Φυσικά, οι Εβραίοι δεν είχαν κάποιο πρόβλημα να ταιριάσουν τον άγγελο του ΚΥΡΙΟΥ με την πίστη τους στον απόλυτο μονοθεϊσμό.