Πολύς ο λόγος για τις λεγόμενες μεταστροφές των ανθρώπων προς τον Χριστό και
την Εκκλησία Του. Κυρίως όμως για το πώς και πότε συμβαίνει αυτό.
Χιλιάδες φυλλάδια διασκορπίζονται κάθε χρόνο στα πλάτη και μήκη της γης, αντίτυπα της Καινής Διαθήκης και αποσπάσματα των Αγίων Γραφών προσφέρονται, εκστρατείες και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές διοργανώνονται, με την ελπίδα ότι κάποιος θα μεταστραφεί. [Οι Διαμαρτυρόμενοι χρησιμοποιούν λανθασμένα τον όρο "θα αναγεννηθεί"].
Επίσης τεράστια ποσά δαπανώνται σ' αυτές τις προσπάθειες και αμέτρητες
ανθρωποώρες διατίθενται, είτε από εθελοντές είτε από επαγγελματίες
ιεραποστόλους.
Εξετάζουμε με μεγάλη επιφύλαξη τη χρησιμότητα και,
κυρίως, την αποτελεσματικότητα όλων αυτών των μεθόδων "μαζικού
ευαγγελισμού".
Οι πληροφορίες από την Ελλάδα όπως και από το εξωτερικό, αφήνουν περιθώρια
για πολλά σχόλια, όμως δεν θα το κάνουμε εδώ, αφενός λόγω του περιορισμένου
χώρου και αφετέρου λόγω του κινδύνου να μην καλύψουμε πλήρως όλα τα ζητήματα
που προκύπτουν από ανορθόδοξα φαινόμενα και μεθόδους.
Αναρωτιόμαστε επίσης αν όλα αυτά που γίνονται, είναι
σύμφωνα με το αποστολικό παράδειγμα, επειδή πουθενά στη Βίβλο δεν συναντούμε
τέτοια πρότυπα.
Ολόκληρη η Καινή Διαθήκη, είναι γεμάτη από περιστατικά προσωπικού ευαγγελισμού με κατήχηση
και διδαχή των ενδιαφερομένων ατόμων.
Μοναδικές εξαιρέσεις αποτελούν (α) το γεγονός της ημέρας της Πεντηκοστής,
όπου οι απόστολοι απευθύνθηκαν στο πλήθος που συγκεντρώθηκε κάτω από το ανώγειο
της Ιερουσαλήμ και εκείνη την ημέρα βαπτίστηκαν έως 3.000 ψυχές (Πράξ.β:41),
και (β) ίσως μια ακόμη περίπτωση στο δ:4.
Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν; Δεν πρέπει η Εκκλησία να
διακηρύττει τα «καλά νέα» στους ανθρώπους;
Είναι πολύ κατατοπιστικό εν προκειμένω το παρακάτω άρθρο του καθηγητή της
Ιεραποστολικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ηλία Βουλγαράκη (1927-1999). (Από το
περιοδικό «Πάντα τα έθνη» (τεύχ. 33, σελ. 9).
ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ
Προϋποθέσεις και
Προπαρασκευή
Ο όρος Μεταστροφή είναι άμεσα συνδεδεμένος με την
ιεραποστολή, γιατί σκοπός και έργο της ιεραποστολής είναι η επανόρθωση του
ανθρώπου στην αρχέγονη κατάστασή του, που στερήθηκε με το προπατορικό αμάρτημα,
και επιπλέον η επαναφορά του στον Θεό.
Η επαναφορά του ανθρώπου στον Θεό είναι μια επιστροφή, η οποία, σαν λέξη,
αποτελεί δόκιμο όρο, ομόλογο προς εκείνο της «Μεταστροφής», ο οποίος
χρησιμοποιήθηκε ήδη από την εποχή της Κ. Διαθήκης: «... εκδιηγούμενοι την
επιστροφήν των εθνών...» (Πράξ.ιε:3. Βλ. και το ρήμα «επιστρέφω» Πράξ.θ:35,42 ια:21, ιδ:15, ιε:19, ιη:8, κς:20).
Η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομόλογων όρων «Επιστροφή» και «Μεταστροφή»
έγκειται στο γεγονός ότι ο πρώτος, και αρχαιότερος, αφορά το τέλος της
ενέργειας του υποκειμένου, ενώ ο δεύτερος το είδος αυτής. Με άλλα λόγια ο όρος
«Επιστροφή» δηλώνει την επανάκαμψη του ανθρώπου στον Θεό, ενώ ο όρος
«Μεταστροφή» δηλώνει την αλλαγή πορείας ζωής που συντελείται μέσα στον άνθρωπο.
Προϋποθέσεις της μεταστροφής
Κάνοντας λόγο για προϋποθέσεις αναφερόμαστε σε δύο
βασικές κατηγορίες τους, όπου η πρώτη μπορεί να ονομαστεί δυνητική και η
δεύτερη ενεργητική. Λέγοντας δυνητική προϋπόθεση νοούμε τη δυνατότητα που
παρέχεται στον άνθρωπο για να μεταστραφεί. Ο Θεός ενέθεσε σύμφυτα στους
ανθρώπους το μεταφυσικό αίτημα, δηλαδή την ικανότητα και τη δυνατότητα σε κάθε
άνθρωπο να αναζητά τον Θεό. Χωρίς τη δυνητική αυτή προϋπόθεση ο άνθρωπος θα
έμενε μεταφυσικά ανυποψίαστος και ανίκανος να μεταστραφεί.
Η δυνητική αυτή προϋπόθεση, δεν εξαλείφθηκε από τον άνθρωπο με το
προπατορικό αμάρτημα. Ο άνθρωπος σαν εικόνα του Θεού δεν καταστράφηκε, άλλα
«αμαυρώθηκε». Η έμφυτη γνώση του Θεού από μέρους των ανθρώπων εξακολούθησε να
παραμένει.
Εκτός όμως από τη δυνατότητα του ανθρώπου να γνωρίζει τον Θεό, ο ίδιος ο
Δημιουργός του ενέθεσε και τη δυνατότητα να Τον αγαπά. Τούτο είναι πολύ
σημαντικό γιατί προσφέρει στον άνθρωπο την προϋπόθεση για μια συνολική
μεταστροφή του στον Θεό και όχι αποσπασματική, αν αυτή, για παράδειγμα,
συντελείτο μόνο στο χώρο της γνώσεως ή μόνο στο χώρο του συναισθήματος.
Μέσα στο πλαίσιο των προϋποθέσεων της μεταστροφής που ανήκουν, σύμφωνα με
την κατάταξη που κάναμε πιο πάνω, στη δυνητική κατηγορία, πρέπει να εντάξουμε
και την πίστη ή, για να ακριβολογούμε, τη δυνατότητα της πίστεως.
Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να πιστέψουν. Η θέση αυτή στηρίζεται στην αλήθεια
ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι που να είναι από τη φύση τους καλοί ή κακοί. Όπως ο
Αδάμ που δημιουργήθηκε από τον Θεό «καλός λίαν» είχε τη δυνατότητα να
αμαρτήσει, έτσι και ο κάθε κακός μπορεί να μεταστραφεί.
Το να έχει όμως ο άνθρωπος, ως δυνητική προϋπόθεση, τη δυνατότητα να
γνωρίζει, να αγαπά και να πιστεύει τον Θεό, δεν σημαίνει ότι μεταστρέφεται στον
Θεό. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα πρέπει να συντρέχει η δεύτερη κατηγορία
των προϋποθέσεων, την οποία στην αρχή της παραγράφου ονομάσαμε «ενεργητική».
Με τη χρήση του όρου «ενεργητική προϋπόθεση» για τη μεταστροφή είναι φανερό
ότι μεταφερόμαστε από την περιοχή του Θεού στην περιοχή του ανθρώπου. Το ότι η
«ενεργητική προϋπόθεση» αφορά τον άνθρωπο και όχι τον Θεό συνάγεται από τον
απλό συλλογισμό, ότι αν ο Θεός ενεργούσε τη μεταστροφή, σαν παντοδύναμος που
είναι, θα μετέστρεφε όλο τον κόσμο, πράγμα που σημαίνει ότι συγχρόνως θα
μετέστρεφε την ελευθερία του ανθρώπου.
Η εξαγορά όμως της μεταστροφής και της σωτηρίας με τίμημα την άρση της
ελευθερίας αποτελεί έκδηλη αντίφαση, γιατί αίρει την έννοια της σωτηρίας, που
λειτουργεί μόνο με προϋπόθεση την ελευθερία.
Ο άνθρωπος δίχως ελευθερία, δηλαδή δίχως δυνατότητα όχι τόσο επιλογής όσο
και κυρίως αποφάσεως, δεν μπορεί να προχωρήσει σε αξιολογήσεις και συνεπώς
αδυνατεί να απολαύσει οτιδήποτε του προσφέρεται, έστω κι αν αυτό είναι η
«σωτηρία».
Αν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, δεν θα είχε κανένα νόημα η επιλογή από
μέρους του Θεού ενός διαιώνιου σχεδίου για τη σωτηρία του ανθρώπου, που θα
κορυφωνόταν στη σταύρωση του Υιού Του.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την ενεργητική κατηγορία των προϋποθέσεων της
μεταστροφής, ο άνθρωπος είναι καταρχήν αυτεξούσιος, ανεξάρτητα αν η
αυτεξουσιότητα αυτή είναι κατά ένα μικρό ή μεγάλο ποσοστό δεσμευμένη από τη
θητεία του στην αμαρτία.
Για τη θεραπεία της τραυματισμένης αυτής ελευθερίας του ανθρώπου συχνά
επεμβαίνει ο Θεός με κάθε πρόσφορο μέσο, κάποτε και επίπονο.
Η παρέμβαση όμως αυτή του Θεού δεν συγκρούεται με την ελευθερία του
ανθρώπου, γιατί αποβλέπει στην αποκατάστασή της. Απόδειξη τούτου είναι το
γεγονός ότι τέτοιες παρεμβάσεις του Θεού δεν οδηγούν νομοτελειακά σε
μεταστροφές. Σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι μένουν αδιάφοροι και σε άλλες
εναντιώνονται στον Θεό.
Προπαρασκευή της μεταστροφής
Αν θα ήθελε κανείς να είναι συνεπής με τον τίτλο της
παραγράφου αυτής θα έπρεπε καταρχήν να μιλήσει για το σχέδιο της οικονομίας του
Θεού, με σκοπό τη σωτηρία του ανθρώπου.
Επειδή όμως εδώ προσεγγίζουμε το θέμα της μεταστροφής από τη σκοπιά του
ανθρώπου, θα περιοριστούμε στις απαιτήσεις της προδιαγραφής μας.
Κλείνοντας την προηγούμενη παράγραφο και μιλώντας για το αυτεξούσιο του
ανθρώπου, κάναμε λόγο για τις παρεμβάσεις του Θεού στον άνθρωπο, με σκοπό την
αποκατάσταση της ελευθερίας του.
Οι παρεμβάσεις αυτές του Θεού αποτελούν ουσιαστική προπαρασκευή των
ανθρώπων για τη μεταστροφή τους, εφόσον συντελούν στην αναστολή της κακής
επιβαρύνσεως που ασκεί η αμαρτία πάνω στην ελευθερία του ανθρώπου, με το να τη
δουλώνει άλλοτε λίγο κι άλλοτε πολύ (Ιωάν.η:34).
Αν θέλει κανείς να γνωρίσει τις παρεμβάσεις αυτές του Θεού θα ανακαλύψει
ότι είναι αναρίθμητες και ποικίλες, ανάλογες με τις καταστάσεις των ανθρώπων.
Τις παρεμβάσεις αυτές μπορεί να τις διακρίνει κανείς σε δύο κατηγορίες
αυτές που είναι γενικότερου χαρακτήρα και αυτές που είναι ατομικές.
Στην κατηγορία των πρώτων ανήκει το φυσικό κακό, όπως σεισμοί, θεομηνίες,
λοιμοί, κ.ά. Ανάλογη επίδραση ασκεί μια σειρά κακών που προκαλούνται από
ανθρώπους, όπως οι πόλεμοι, οι επαναστάσεις, οι πυρκαγιές κ.ά. Αλλά υπάρχει και
μια τρίτη σειρά κακών, που συντελούνται με την ανοχή του Θεού. Πρόκειται για τα
αποτελέσματα που προξενούν στους ανθρώπους τα πνεύματα της πονηρίας. Ο φόβος
του διαβόλου, η αίσθηση υποταγής του στην ειμαρμένη, ο κίνδυνος της μαγείας, ο
πνευματισμός κ.λπ., φέρνουν κάποτε τον άνθρωπο, ακόμη κι αυτόν που συνδέεται με
τέτοιες πρακτικές, σε στιγμές αυτογνωσίας που τον παρακινούν να ζητήσει διαφυγή
από τα αδιέξοδά του.
Τέλος, θα μνημονεύσουμε θρησκείες και μορφές αιρέσεων που κρατούν τους
οπαδούς τους δέσμιους καταπιεστικών νόμων και που τους οδηγούν σε μια
αλλοτρίωση της προσωπικότητας, η οποία οδηγεί στην καλύτερη περίπτωση σε
αγχώσεις και στη χειρότερη σε έκνομες πράξεις.
Κάτω από την πίεση αυτή δημιουργούνται ρωγμές στην καταπιεσμένη συνείδηση
των οπαδών, που λειτουργούν ως αναπνοές ελευθερίας, για να πάρουν νέες
αποφάσεις στη ζωή τους.
Αν έρθουμε τώρα στην κατηγορία των εξατομικευμένων παρεμβάσεων του Θεού για
την απελευθέρωση της συνειδήσεως καθενός από τους ανθρώπους, ώστε να αποκτήσει
τη δυνατότητα για μια ελεύθερη κρίση, θα βρούμε ένα πλήθος από αυτές.
Οι περισσότερες πάντως ανάγονται σε περιστατικά που αναστέλλουν, ταράζουν ή
διαλύουν το ρυθμό της ζωής του ανθρώπου με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν υπαρξιακά
ερωτήματα πάνω στο μέχρι τότε νόημα της ζωής του.
Παρόλα όμως τα
παραπάνω ο δρόμος για τη μεταστροφή δεν έχει ακόμη ανοίξει. Η ανθρώπινη θέληση
δεν επαρκεί για τη σωτηρία. Μαζί με αυτή χρειάζεται η χάρη του Θεού που κάνει
το πρώτο βήμα και που δίνει την πρώτη ώθηση για να ξεκινήσει ο άνθρωπος μια
καινούργια πορεία ζωής. Τη ζωή εκείνη που μέχρι πρότινος αρνιόταν ενώ σήμερα την
βλέπει ως τη μόνη διέξοδο στα αδιέξοδά του.
