«Ιδόντες δε τον αστέρα εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα» (Ματθ.β:10)

Μία από τις πιο δημοφιλείς σκηνές που βλέπει κανείς κατά την περίοδο των Χριστουγέννων είναι αυτή των τριών μάγων που προσφέρουν δώρα στον Ιησού, ενώ είναι στη φάτνη. Κάποιοι έχουν προτείνει ότι αυτοί οι άντρες ήταν μάγοι με την κακή έννοια, ή ίσως αστρολόγοι. Ωστόσο, αυτό απλά δεν είναι αλήθεια.

Οι πιο απροσδόκητοι και μυστηριώδεις χαρακτήρες του ιστορικού της γέννησης του Ιησού, όπως μας το εξιστορεί ο ευαγγελιστής Ματθαίος, δε θα είχαμε κανένα δισταγμό να πούμε πως είναι οι μάγοι από την ανατολή.

Ενώ για όλα τα άλλα πρόσωπα του ιστορικού, έχουμε πληροφορίες στα ευαγγέλια και στην περίπτωση του Ηρώδη, εξωβιβλικές πληροφορίες από τον ιστορικό Ιώσηπο, για την ταυτότητα των σοφών μάγων, ποιοι ήταν, πόσοι ήταν, δεν γνωρίζουμε τίποτε περισσότερο εκτός από τα λίγα που αναφέρει εδώ ο ευαγγελιστής.

Όμως, παρά την πενιχρότητα των πληροφοριών υπάρχουν επαρκή στοιχεία στην εξιστόρηση για να δημιουργήσουμε κάποια γνώμη και να διδαχτούμε ορισμένα πολύτιμα μαθήματα από τη στάση τους απέναντι στον Ιησού.

Πρώτα από όλα θα πρέπει να πούμε πως δεν είναι μυθικοί-φανταστικοί χαρακτήρες που κοσμούν την όλη εξιστόρηση του γεγονότος της γέννησης του Ιησού, παρότι όπως ήδη αναφέραμε δεν γνωρίζουμε το ελάχιστο για την ταυτότητα τους. Ποιος ήταν ο τόπος της καταγωγής τους; Ο ευαγγελιστής περιορίζεται στο να δηλώσει πως ήταν η ανατολή και η ανατολή πάντοτε κρύβει μυστήρια!

Οι μάγοι αυτοί, ήρθαν από τη Βαβυλώνα ή και πέρα από τη Βαβυλώνα, από τη γη που κατοίκησε για πρώτη φορά ο άνθρωπος, τη γη του Αβραάμ και της αιχμαλωσίας του λαού Ισραήλ, όπου ζούσαν ακόμη πολλοί Ιουδαίοι.

Ανήκαν στην τάξη των μορφωμένων, των βασιλικών συμβούλων. Ίσως να είχαν μελετήσει τις Ιουδαϊκές Γραφές και να είχαν γνώση της προσδοκίας του ερχομού του Μεσσιανικού Βασιλιά. Ήταν η χώρα τους η χώρα του Δανιήλ, και χωρίς αμφιβολία ήξεραν την προφητεία των 70 εβδομάδων του Δανιήλ, όπως επίσης και την προφητεία του Βαλαάμ: «Θέλει ανατείλει άστρον εξ Ιακώβ» (Αριθ.κδ:17).

Θα πρέπει να ταξίδεψαν από πολύ μακριά, ακολουθούντες το άστρο που τους οδήγησε τελικά στην Βηθλεέμ, και μάλιστα κάτω από τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή. Πιθανόν το ταξίδι τους να κράτησε μήνες ίσως και περισσότερο και θα πρέπει να ήταν πολύ κοπιαστικό.

Ήταν προφανώς άνθρωποι κύρους και γι’ αυτό έκαναν εντύπωση στον Ηρώδη. Αναφέρονται πολύ συχνά σαν οι «Τρεις Μάγοι». Αλλά ή Γραφή δεν μας λέει, πόσοι ήταν. Αυτή η άποψη προφανώς υπάρχει από τον αριθμό των δώρων (χρυσό, λιβάνι και σμύρνα) που αναφέρονται στη Γραφή.

Ωστόσο, τα Ευαγγέλια δεν κάνουν καμία αναφορά για συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών. Θα ήταν κατά πάσα πιθανότητα περισσότεροι, ή τουλάχιστον θα συνοδεύονταν και από πολλούς άλλους, γιατί δεν θα ήταν ασφαλές για μια μικρή ομάδα να ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα από έρημους τόπους, που λυμαίνονταν ληστές. Αρκούσε η άφιξή τους στην Ιερουσαλήμ, για να προκαλέσει το γενικό ενδιαφέρον και «να ταράξει πάσαν την πόλιν».

Επίσης, το πιθανότερο είναι πως οι άνθρωποι αυτοί ήταν εθνικοί και όχι Ισραηλίτες, αν και θα πρέπει να είχαν κάποια πρόσβαση και γνώση, ίσως δε αρκετά βαθιά γνώση των ιερών βιβλίων των Εβραίων και δεν θα πρέπει να ήταν ειδωλολάτρες, αλλά άνθρωποι που πίστευαν στον ένα και αληθινό Θεό.

Ήταν οι μορφωμένοι και σοφοί άνθρωποι της εποχής τους που παρατηρούσαν τα στοιχεία της φύσης και τα ουράνια σώματα. Ακόμα, δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε την πιθανότητα να είχαν μιαν εσωτερική πληροφορία που ξεπερνούσε τα όρια της γνώσης, ''Πολυμερώς και πολυτρόπως πάλαι ο Θεός λαλήσας''

Ο σκοπός της επίσκεψης των μάγων ήταν τετραπλός. Ήταν συμβολικός της υποταγής της σοφίας και των μακρινών χωρών, στον νεογέννητο Βασιλιά.

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ήταν οι πρώτοι εθνικοί που προσκύνησαν τον Μεσσία. Ο δεύτερος λόγος ήταν να προσελκύσουν την προσοχής της Ιερουσαλήμ στην άφιξη του Μεσσία.

Ο τρίτος λόγος, που και οι ίδιοι δεν τον ήξεραν, ήταν να εφοδιάσουν το βρέφος με χρήματα, που θα του χρειάζονταν για τη φυγή στην Αίγυπτο. Οι γονείς του παιδιού ήταν φτωχοί, και χωρίς το χρυσάφι των μάγων η φυγή από τη μανία του Ηρώδη ίσως να μην ήταν δυνατή. Και ο τέταρτος λόγος είναι, ότι αυτοί οι σοφοί μπορεί έτσι να έθεσαν τις βάσεις στη χώρα τους για το μελλοντικό κήρυγμα του Ευαγγελίου.

Είναι επίσης σημαντικό να κατανοήσουμε ότι σε αντίθεση με τις περισσότερες σκηνές της γέννησης του Χριστού που δείχνουν τους μάγους να επισκέπτονται τον Χριστό στη φάτνη, στην πραγματικότητα Τον επισκέφθηκαν σε ένα σπίτι. Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου το αποδεικνύει αδιαμφησβήτητα.

Ματθ.β:11 και ελθόντες εις την οικίαν εύρον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτό, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσέφεραν εις αυτό δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν·

Επιπλέον, αυτή η επίσκεψη ενδέχεται να μην έγινε μέχρι ο Ιησούς να ήταν μερικών μηνών. Σύμφωνα με τις Γραφές, οι μάγοι πρώτα επισκέφθηκαν τον Ηρώδη και του εξήγησαν τον λόγο της επίσκεψής τους (Ματθ.β:2,3). Όταν ο Ηρώδης άκουσε ότι οι μάγοι είχαν έρθει για να επισκεφθούν τον Βασιλιά των Εβραίων, τους έδωσε εντολή να επιστρέψουν και να τον ενημερώσουν για το που μπορεί να βρεθεί αυτός ο βασιλιάς (Ματθ.β:8). Αυτό έγινε γιατί ο Ηρώδης φοβόταν ένα τέτοιο βασιλιά και ήθελε να τον βγάλει από τη μέση.

Φτάνουν λοιπόν στα Ιεροσόλυμα και ρωτούν, «Που είναι ο νεογέννητος βασιλιάς των Ιουδαίων; Επειδή είδαμε να ανατέλλει το άστρο του κι ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε».

Πού αλλού θα πήγαινε κάποιος για να βρει τον βασιλιά των Ιουδαίων, παρά στην πρωτεύουσα, στην ιερή πόλη, στην καρδιά του έθνους; Πόσο λογικός ο συλλογισμός τους και όμως παρότι έτσι θα περίμενε κάποιος να συμβεί, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Και εδώ έχουμε μια από τις εντονότερες αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα του Μεσσία, αυτό το ''σημείον αντιλεγόμενον'', που θα συνεχιστεί σε όλη την πορεία της επίγειας ζωής του Ιησού και που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας και θα συνεχιστεί μέχρι τη συντέλεια του κόσμου, ''εκ Ναζαρέτ δύναται τι αγαθόν είναι;'', ''ουχ ούτως εστίν ο του τέκτονος υιός;''

Η είδηση που φέρνουν για τη γέννηση του βασιλιά προκαλεί κάποια αναστάτωση και ταραχή στους κατοίκους της Ιερουσαλήμ, που εκ πρώτης όψεως μας φαίνεται αντιφατική η οποία όμως δεν είναι, αν ληφθεί υπόψη ο αιμοβόρος χαρακτήρας του Ηρώδη όπως φαίνεται στη συνέχεια, και τα νέα φτάνουν σύντομα στον ηγεμόνα που με τη σειρά του αναστατώνεται και ο ίδιος, πάρα πολύ μάλιστα. Δεν είναι καθόλου αδικαιολόγητη η αναστάτωση του.

Ο Ηρώδης ο Μέγας, μισός Εβραίος, μισός εθνικός, κάθε άλλο παρά περιφρονεί το θρόνο του. Το τι αυτός, καθώς και τα προηγούμενα από αυτόν μέλη της οικογένειας του έχουν διαπράξει για να διατηρηθεί ο θρόνος αυτός είναι μια πολύ σκοτεινή υπόθεση γεμάτη από δολοπλοκίες, δολοφονίες, ακόμη και ενδοοικογενειακές, δωροδοκίες και τα παρόμοια.

Είναι κοινός τόπος το να πούμε πως χαρακτηριστικό και συνεπακόλουθο της εξουσίας, οποιασδήποτε εξουσίας, πολιτικής, κοινωνικής, ακαδημαϊκής, ακόμη και εκκλησιαστικής, είναι το ότι όποιος την κατέχει δεν ανέχεται με κανένα τρόπο άλλους διεκδικητές κι αντίπαλους, γαντζώνεται σ’ αυτήν.

Επιστρατεύονται οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι από τον Ηρώδη που δηλώνουν πως, βάσει των προφητειών, ο τόπος της γέννησης του Μεσσία, θα πρέπει να είναι η Βηθλεέμ. Ο Ηρώδης καλεί τους μάγους, ερευνά το πότε ακριβώς φάνηκε το άστρο και τους στέλνει στη Βηθλεέμ για να ψάξουν και να βρουν το παιδί και μετά να τον ειδοποιήσουν, προσθέτοντας μάλιστα πως και ο ίδιος θα ήθελε να πάει να το προσκυνήσει.

Το μέγεθος της υποκρισίας που κρύβει αυτό το τελευταίο είναι πράγματι εντυπωσιακό. Ο Ηρώδης έχει ήδη καταστρώσει το σχέδιο της εξόντωσης του Ιησού και το επενδύει με το μανδύα της ευσέβειας. Τρομερά αποκρουστικό πράγμα, ανθρώπινα πάθη τόσο φρικιαστικά, να επενδύονται με το μανδύα της ευσέβειας και της πνευματικότητας.

Όταν λοιπόν οι μάγοι δεν επέστρεψαν για να ενημερώσουν τον Ηρώδη που βρισκόταν ο Μεσσίας, αυτός ο κακός άνθρωπος εξοργίστηκε. Στη συνέχεια διέταξε τη δολοφονία όλων των αρσενικών παιδιών «από δύο ετών και κατωτέρω» «εν Βηθλεέμ και εν πάσι τοις ορίοις αυτής» (Ματθ.β:16).

Ο Ηρώδης, προφανώς κατέληξε σ’ αυτό τον προσδιορισμό, με βάση τη συζήτηση που είχε με τους μάγους, ότι είχαν περάσει κάποιοι μήνες από τη γέννηση του Ιησού. Έτσι, συντηρητικά έβγαλε το συμπέρασμα ότι ο Ιησούς θα ήταν μικρότερος των δύο ετών. Έτσι δόθηκε η εντολή.

Τα όσα έχουμε υποθέσει για την επίσκεψη των μάγων πρώτα στην Ιερουσαλήμ, συμπληρώνονται και από μιαν άλλη λεπτομέρεια. Όπως φαίνεται από την αφήγηση, το άστρο που οδηγούσε τους μάγους δεν ήτανε πάντοτε ορατό. Όταν έφτασαν στη Βηθλεέμ ξαναφάνηκε και τους οδήγησε με ασφάλεια στον προορισμό τους και στάθηκε επάνω στο κατάλυμα όπου πλέον έμενε η άγια οικογένεια.

Όταν το ξαναείδαν χάρηκαν πάρα πολύ. Επιτέλους, μετά από όλα όσα πέρασαν και υπέφεραν αντικρίζουν το θείο βρέφος, ο σκοπός τους πραγματοποιείται. Και τι κάνουν τώρα; Πολλοί έχουν σταθεί στα δώρα που πρόσφεραν, χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τη σημασία και το συμβολισμό τους. Όσο ενδιαφέρον και αν είναι αυτό, υπάρχει στην αφήγηση κάτι πολύ πιο σημαντικό και ουσιαστικό για τη στάση των μάγων που δεν θα πρέπει να μας διαφύγει, ''πεσόντες προσεκύνησαν αυτό''.

Εδώ υπάρχει κάτι μεγαλειώδες. Και η έμφαση δεν είναι μόνο στην προσκύνηση και στη λατρεία αλλά και στον τρόπο που αυτή εκδηλώθηκε, ''πεσόντες''.

Δεν υποκλίθηκαν απλά, έπεσαν επάνω στο πρόσωπο της γης, όπως αρμόζει ενώπιον ενός, πανάγιου και παντοδύναμου Θεού. Εδώ έχουμε μια άλλη αντίθεση του ιστορικού της γέννησης του Ιησού. Οι σοφοί και επιφανείς εθνικοί πέφτουν μπροστά σε ένα πάμφτωχο άκρως ταπεινό κι αδύναμο βρέφος. Οποία αντίθεση!

Τι φανερώνει αυτή η τόσο χαρακτηριστική εκδήλωση των σοφών ανδρών από την ανατολή; Εκδηλώνει την πίστη και τη λατρεία τους, επειδή κανένας, κάτω από τις συνθήκες και τις αντιθέσεις αυτές δεν προσκυνά και δεν λατρεύει αν δεν πιστεύει πραγματικά και αισθάνεται αυτό το μέγεθος της χαράς, ''εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα''.

Αλλά και κάτι ακόμη, η βαρύτητα της σημασίας του οποίου είναι ανυπολόγιστη. Εκδηλώνεται με τον πιο δραματικό τρόπο ο χαρακτήρας της νέας οικονομίας του Θεού, δηλαδή το άνοιγμα της θύρας της χάρης και σωτηρίας προς τα έθνη δίχως καμιά διάκριση, όπως με τόση κατάνυξη και χάρη το εκφράζει ο γηραιός ιερέας Συμεών κατά την τελετή της αφιέρωσης του βρέφους Ιησού:

''Νυν απολύεις τον δούλον σου δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριον σου, ο ητοίμασες κατά πρόσωπον πάντων των λαών, φως εις αποκάλυψην εθνών και δόξαν λαού σου Ισραήλ'' (Λουκ.β:29).

Με την προσκύνηση των εθνικών μάγων υπάρχει ένα προοίμιο θα λέγαμε αυτών των νέων ευνοϊκών συνθηκών που ισχύουν πλέον μεταξύ Θεού και ανθρώπων.

Αυτά τα λίγα έχουμε για τους μάγους, και όμως είναι υπέρ αρκετά για να τους θαυμάσουμε και να τους μακαρίσουμε και γιατί όχι να τους μιμηθούμε, στην υπομονή τους, στην επιμονή τους, στην υποταγή τους, στην πίστη και τη λατρεία τους προς το Σωτήρα Χριστό.