Ανεύθυνο γράψιμο και ανάγνωση

(Πράξεις η)

Θα σχολιάσουμε τον τρόπο που πολλοί σήμερα μιλούν ή γράφουν, χρησιμοποιώντας κάποιες φράσεις που εν γένει ονομάζονται «αμφιλογίες», για τον απλούστατο λόγο ότι μπορούν να έχουν διφορούμενες έννοιες και δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις στον ακροατή ή αναγνώστη.

Παραδείγματα από τέτοιες εκφράσεις ή λέξεις, είναι τα εξής: «Εικάζεται», «Μερικοί λένε...», «Σε αντίθεση με πολλούς...», «Η έρευνα έχει δείξει...», «Φέρεται ότι...», «... Εκτιμάται ότι...», «Πιστεύεται ότι...», «Λέγεται ότι...», «Κάποιοι θεωρούν ότι...», «Οι κριτικοί» ή «οι εμπειρογνώμονες λένε...», Υποστηρίζεται...», «Έχει αναφερθεί...», «Γενικά θεωρείται...» κ.ο.κ.

Επίσης ανθρωπομορφισμοί όπως: «Η επιστήμη λέει...» ή «Η Ιατρική πιστεύει...».

Ερμηνευτικά (3)

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΙ ΑΡΧΕΣ ΒΙΒΛΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

1.   Τοποθέτησε τον εαυτό σου στην εποχή και τον τόπο του συγγραφέα και εξέτασε τις καταστάσεις και το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο.

2.    Μελέτησε το κείμενο καλά ώστε να καταλάβεις τον αρχικό σκοπό του.

3.   Πρόσεχε να ξεχωρίζεις τον πεζό απ’ τον μεταφορικό λόγο, ιδιαίτερα όταν οδηγείσαι σε “παράξενα” συμπεράσματα.

4. Προσπάθησε να είσαι προσεχτικός και να απομακρύνεσαι από μυστηριώδεις κι υποθετικές ερμηνείες. Μην προσπαθείς να πνευματικοποιείς το καθετί.

Ερμηνευτικά - 14

ΠΕΜΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Παραλληλισμοί μεταφορικού λόγου

Ορισμένες φορές είναι ανάγκη να καταφεύγουμε σε παραλληλισμούς για να καταλάβουμε αν ένα κείμενο πρέπει να το πάρουμε με την πεζή ή την μεταφορική του έννοια.

Για παράδειγμα, μερικές φορές, βλέπουμε το Θεό να παρουσιάζεται απ’ τους προφήτες σαν κάποιος που κρατάει ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, από το οποίο θέλει να δώσει να πιουν αυτοί που σκοπεύει να τιμωρήσει, ώστε να πέσουν κάτω μεθυσμένοι και ζαλισμένοι (Ναούμ γ:11, Αββ.β:16, Ψαλμ.οε:8). Αυτή η εικόνα του Θεού την οποία συναντάμε περιληπτικά και χωρίς πολλές εξηγήσεις σε ορισμένα κείμενα, σκιαγραφείται με σαφήνεια στις παράλληλες Γραφές, στον Ησ.να:17, 22, 23 όπου βλέπουμε ότι το ποτήρι είναι η οργή, ο θυμός κι η δίκαιη αγανάκτηση του Κυρίου. Εκεί βλέπουμε ακόμη ότι η μέθη κι η ζάλη συμβολίζουν την καταστροφή και την αβάσταχτη τιμωρία. 

Ερμηνευτικά - 13

ΠΕΜΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Παραλληλισμοί γενικών διδασκαλιών

Για την κατανόηση και τη σωστή ερμηνεία ορισμένων κειμένων, όπου δεν αρκούν οι παραλληλισμοί λέξεων και ιδεών, είναι αναγκαίο να ανατρέξουμε στο γενικό πνεύμα ή τη γενική διδασκαλία των Γραφών. Ο ερμηνευτής του λόγου του Θεού πρέπει πάντοτε να είναι σίγουρος ότι δεν παραβαίνει τον γενικό ειρμό, το πνεύμα της διδασκαλίας της Γραφής.

Παραδείγματα

Η Γραφή λέει: “ο άνθρωπος δικαιούται δια πίστεως χωρίς τα έργα του Νόμου”.  Αν, τώρα, κάποιος διαβάζοντάς το καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος που πιστεύει είναι ελεύθερος απ’ την υποχρέωση που έχει απέναντι στον άγιο νόμο του Θεού να ζει μία  ζωή σύμφωνη μ’ αυτόν και να εκτελεί τις εντολές, τότε ο άνθρωπος αυτός διδάσκει μία τραγική πλάνη, έστω κι αν καταφεύγει σε ορισμένους παραλληλισμούς του κειμένου.

Ερμηνευτικά - 12

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Παραλληλισμοί ιδεών.

Η απόκτηση ολοκληρωμένων και συγκεκριμένων γνώσεων μέσα από ένα κείμενο ή απ’ τις διηγήσεις και τα γεγονότα που  αυτό περιλαμβάνει καθώς κι από επεξηγηματικά μέρη της Γραφής, τα οποία συγγενεύουν με το αμφίβολο ή σκοτεινό κείμενο που μας ενδιαφέρει, λέγεται “παραλληλισμός ιδεών”.

Παραδείγματα:

·     Κατά το δείπνο του Κυρίου, ο Ιησούς έδωσε το ποτήρι στους μαθητές του και είπε: “Πίετε εξ’ αυτού πάντες”. Στην αγγλική μετάφραση αυτής της Γραφής λέει: “Drink ye all of it”  το οποίο όμως δεν εννοεί “Drink all the wine”!  Σήμερα η καθολική εκκλησία στηρίζεται ακριβώς εδώ για να δικαιολογήσει τη συμμετοχή των κληρικών στο κρασί, ενώ οι λαϊκοί παίρνουν μόνο ψωμί. Εφαρμόζοντας όμως τους παραλληλισμούς ιδεών βλέπουμε ότι στην Α’ Κορ.ια:22-29  είναι πολύ καθαρό ότι ο οίνος κι ο άρτος είναι για όλους τους πιστούς.

Ερμηνευτικά - 11

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Συμβουλέψου άλλα παράλληλα κείμενα, συγκρίνοντας τα πνευματικά προς τα πνευματικά (Α’ Κορ.γ:13).

Δύο κείμενα θεωρούνται παράλληλα όταν ασχολούνται με το ίδιο θέμα και συμφωνούν το ένα με το άλλο. Το να ανατρέξουμε σε τέτοια κείμενα δεν είναι αναγκαίο μόνο για να ξεδιαλύνουμε κάποιες δυσκολίες που έχουμε, αλλά και για ν’ αποκτήσουμε την ακριβή Βιβλική γνώση πάνω στο θέμα που μελετάμε. Δεν μπορούμε να δεχτούμε μια διδασκαλία σαν Βιβλική πριν συγκεντρώσουμε με προσοχή και πιστότητα όλα τα στοιχεία τα οποία μας δίνει η  Βίβλος για το θέμα που μας ενδιαφέρει. Σ’ αυτή την μελέτη για τα παράλληλα κείμενα, θ’ αναφερθούμε σε παραλληλισμούς λέξεων, ιδεών και γενικής διδασκαλίας.

Παραλληλισμοί λέξεων

Όταν τα συμφραζόμενα δεν μας βοηθούν αρκετά ώστε να καταλάβουμε την έννοια μιας λέξης, μπορούμε να συμβουλευτούμε άλλα κείμενα μέσα στα οποία τη συναντάμε.

Ερμηνευτικά - 10

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είναι αναγκαίο να μελετήσουμε το θέμα και το σχέδιο του βιβλίου ή του κειμένου μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ασαφείς λέξεις ή εκφράσεις που θέλουμε να ερμηνεύσουμε.

Όταν δεν μπορούν να μας βοηθήσουν ούτε τα συμφραζόμενα στην ερμηνεία, μ’ αυτό τον κανόνα κάνουμε άλλο ένα βήμα. Το θέμα και το σχέδιο ενός βιβλίου ή κειμένου μπορεί να βρεθεί όταν αναζητήσουμε την αιτία για την οποία γράφτηκε και τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, αρχικά, αυτό το κείμενο.

Καμιά φορά ο σκοπός ή το σχέδιο ενός βιβλίου περιέχεται μέσα στο ίδιο το βιβλίο. Ο σκοπός ολόκληρης της Γραφής βρίσκεται στα εδάφια Ρωμ.ιε:4 & Β’ Τιμ.γ:16-17. 

Ο σκοπός που γράφτηκαν τα Ευαγγέλια είναι γραμμένος στο Ιωαν.κ:31 κι οι Παροιμίες στο Παρ.α:1-4.

Ερμηνευτικά - 09

ΤΡΙΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είναι αναγκαίο να παίρνουμε τις λέξεις με την έννοια που υποδεικνύουν τα συμφραζόμενα, δηλαδή τα εδάφια που προηγούνται ή ακολουθούν το εδάφιο που εξετάζουμε.

Πολλές φορές η σύνδεση της φράσης δεν είναι αρκετή για ν’ αποφασίσουμε με ακρίβεια ποιο είναι το νόημα κάποιων λέξεων. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει ν’ αρχίσουμε να διαβάζουμε τα παραπάνω αλλά και τα παρακάτω εδάφια απ’ αυτό που μας ενδιαφέρει κι έτσι, τις περισσότερες φορές, θα βρούμε αυτό που ζητάμε.

Ερμηνευτικά - 08

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Στη Βιβλική γλώσσα, όπως και σε κάθε άλλη, υπάρχουν λέξεις των οποίων το νόημα διαφοροποιείται ανάλογα με την έννοια της φράσης ή του επιχειρήματος μέσα στο οποίο βρίσκονται. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, πάντοτε να εξετάζουμε και να καθορίζουμε την συγκεκριμένη ιδέα που ο συγγραφέας θέλει να εκφράσει. Έχοντας  σαν οδηγό αυτό τον κανόνα, μπορούμε να καθορίσουμε την έννοια της λέξης που μας ενδιαφέρει.

Ο δεύτερος κανόνας, λοιπόν, μας λέει ότι:

·    Είναι αναγκαίο να παίρνουμε τις λέξεις με το νόημα, το οποίο υποδεικνύεται απ’ το πλαίσιο της πρότασης.

Ερμηνευτικά - 07

ΕΝΑΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είδαμε μέχρι τώρα ότι είναι σωστό και λογικό, όταν υπάρχει κάποιο δύσκολο σημείο, ν’ αφήνουμε το ίδιο το κείμενο να ερμηνεύει τον εαυτό του, όποια κι αν είναι η σπουδαιότητα και το ενδιαφέρον του. Όταν πρόκειται για τη Βίβλο, αυτή η διαδικασία δεν είναι μόνο σωστή αλλά κι απόλυτα αναγκαία.

Σ’ όλες τις εποχές κι ιδιαίτερα στις μέρες μας ψευδοδιδάσκαλοι, συνειδητά ή ασυνείδητα, εξαπατούν πολλούς ανθρώπους με τις πλάνες που διδάσκουν.

Είναι πολύ λογικό  να πάρουμε ένα νομικό έγγραφο που δεν καταλαβαίνουμε και να πάμε σ’ ένα δικηγόρο να μας το εξηγήσει.  Το ίδιο ισχύει για την Αγία Γραφή, μόνο που εδώ “δικηγόρος” είναι κάποιος αναγνωρισμένος ερμηνευτής της Γραφής. 

Ερμηνευτικά - 06

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Όπως είδαμε μέχρι τώρα, η Βίβλος διακηρύττει ότι είναι θεόπνευστη (Β’  Τιμ.γ:16,17).

Ακόμα και στα πιο απλά μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου και για πράγματα που έχουν να κάνουν μ’ αυτή τη γη, μπορεί να βρεθούν λέξεις ή νοήματα, τα οποία να μη μπορούν να γίνουν κατανοητά από κάποιον που είναι άσχετος με το θέμα που εξετάζεται. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο, όταν συναντάμε δυσκολίες σε λέξεις και νοήματα της Αγίας Γραφής, η οποία είναι γραμμένη σε ανθρώπινη γλώσσα, ασχολείται, όμως,  με πράγματα ουράνια κι αιώνια.

Ερμηνευτικά - 05

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΦΕΛΙΜΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΓΡΑΦΩΝ

Όπως για να εκτιμήσει κανείς την ποίηση πρέπει να έχει μια ιδιαίτερη αίσθηση  κι αντίληψη του ωραίου, έτσι κι αυτός που θέλει να ωφεληθεί απ’ τη μελέτη της Γραφής πρέπει να έχει μία ιδιαίτερη σχέση με το λόγο του Θεού. Ο ασεβής, ο επιπόλαιος, ο ανυπόμονος δεν μπορεί να μελετήσει ένα τέτοιο βιβλίο όπως είναι η Αγία Γραφή. Θα είναι σαν έναν τυφλό που προσπαθεί να καταλάβει τη διαφορά των χρωμάτων.  Αυτό που χρειάζεται πρώτα απ’ όλα  για τη μελέτη της Βίβλου, είναι πνεύμα ταπείνωσης, αγάπη για την αλήθεια, υπομονή και σύνεση.

Η Αγία Γραφή είναι η αποκάλυψη του Παντοδύναμου Θεού, είναι ο θείος κώδικας με τον οποίο θα κριθούμε την έσχατη ημέρα, είναι η διαθήκη που σφραγίστηκε με το πολύτιμο αίμα του Ιησού Χριστού. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πώς πρέπει να στεκόμαστε απέναντι σ’ αυτό το βιβλίο! Η επιπολαιότητα δεν έχει καμία θέση εδώ. 

Ερμηνευτικά - 04

Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Μία απ’ τις πρώτες επιστήμες που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ένας σπουδαστής της Βίβλου είναι τα ερμηνευτικά.   

Πρέπει να ξέρει πώς να μελετά σωστά, να συσχετίζει και να αναλύει το λόγο του Θεού. 

Αυτό δεν μπορεί να γίνει εύκολα αν δεν είναι γνώστης ορισμένων στοιχείων (ιστορικών, αρχαιολογικών, κ.λ.π), όπως αναφέραμε κι αν δεν ακολουθεί ένα λογικό, αναλυτικό σύστημα κατανόησης των αρχαίων κειμένων.

Ερμηνευτικά - 03

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΒΙΒΛΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

1.  Τοποθέτησε τον εαυτό σου στην εποχή και τον τόπο του συγγραφέα και εξέτασε τις καταστάσεις και το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο.

2.   Μελέτησε το κείμενο καλά ώστε να καταλάβεις τον αρχικό σκοπό του.

3.  Πρόσεχε να ξεχωρίζεις τον πεζό απ’ τον μεταφορικό λόγο, ιδιαίτερα όταν οδηγείσαι σε “παράξενα” συμπεράσματα.

4.  Προσπάθησε να είσαι προσεχτικός και να απομακρύνεσαι από μυστηριώδεις κι υποθετικές ερμηνείες. Μην προσπαθείς να πνευματικοποιείς το καθετί.

Ερμηνευτικά - 02

Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ

Η Βίβλος είναι μία βιβλιοθήκη 66 βιβλίων, τα οποία έχουν τοποθετηθεί σε μία σειρά ανάλογα με το περιεχόμενό τους.

1.  Νόμος                              Πεντάτευχος

2.  Ιστορία                            Ιησούς του Ναυή - Εσθήρ

3.  Ποιητικά                          Ιώβ - Άσμα Ασμάτων.

4.  Προφητικά βιβλία        Ησαΐας - Μαλαχίας

5.  Βιογραφίες                     Ματθαίος - Πράξεις

6.  Επιστολές                        Προς Ρωμαίους - Αποκάλυψη.

Μας δόθηκε για να γνωρίσει ο άνθρωπος τί πρέπει να κάνει ώστε να επιστρέψει στο Θεό και την αλήθεια Του και να κερδίσει την αιώνια σωτηρία της ψυχής του. H μελέτη του λόγου του Θεού κι η αποκάλυψη του Πνεύματος είναι που δίνει ζωή στον άνθρωπο.

Ερμηνευτικά - 01

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η λέξη “ερμηνευτικά” προέρχεται απ’ το ρήμα ερμηνεύω που σημαίνει διασαφηνίζω, εξηγώ, εκτελώ έργο διερμηνέα.

Ο λόγος του Θεού δεν γράφτηκε για να είναι ένα δύσκολο βιβλίο στην κατανόησή του. Ο κόσμος, όμως, δεν αγαπά το Θεό και δεν εφαρμόζει αυτούς τους απλούς κανόνες που θα μελετήσουμε, γι’ αυτό καταλήγει σε λάθος συμπεράσματα ή διαστρέφει το λόγο Του.

Τα ερμηνευτικά  είναι ένα λογικό, αναλυτικό σύστημα κανόνων κι αρχών που θα μας βοηθήσουν στη σωστή κι αντικειμενική ερμηνεία του λόγου του Θεού. Τα ερμηνευτικά γεφυρώνουν το χάσμα ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο για την ερμηνεία της Αγίας Γραφής.

Εφεσ.ς:17,   Εβρ.δ:12,   Ιωαν.ις:13   

Ερμηνευτικά - 13

ΠΕΜΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Παραλληλισμοί γενικών διδασκαλιών

Για την κατανόηση και τη σωστή ερμηνεία ορισμένων κειμένων, όπου δεν αρκούν οι παραλληλισμοί λέξεων και ιδεών, είναι αναγκαίο να ανατρέξουμε στο γενικό πνεύμα ή τη γενική διδασκαλία των Γραφών. Ο ερμηνευτής του λόγου του Θεού πρέπει πάντοτε να είναι σίγουρος ότι δεν παραβαίνει τον γενικό ειρμό, το πνεύμα της διδασκαλίας της Γραφής.

Παραδείγματα

Η Γραφή λέει: “ο άνθρωπος δικαιούται δια πίστεως χωρίς τα έργα του Νόμου”.  Αν, τώρα, κάποιος διαβάζοντάς το καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος που πιστεύει είναι ελεύθερος απ’ την υποχρέωση που έχει απέναντι στον άγιο νόμο του Θεού να ζει μία  ζωή σύμφωνη μ’ αυτόν και να εκτελεί τις εντολές, τότε ο άνθρωπος αυτός διδάσκει μία τραγική πλάνη, έστω κι αν καταφεύγει σε ορισμένους παραλληλισμούς του κειμένου.

Ερμηνευτικά - 12

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Παραλληλισμοί ιδεών.

Η απόκτηση ολοκληρωμένων και συγκεκριμένων γνώσεων μέσα από ένα κείμενο ή απ’ τις διηγήσεις και τα γεγονότα που  αυτό περιλαμβάνει καθώς κι από επεξηγηματικά μέρη της Γραφής, τα οποία συγγενεύουν με το αμφίβολο ή σκοτεινό κείμενο που μας ενδιαφέρει, λέγεται “παραλληλισμός ιδεών”.

Παραδείγματα:

·     Κατά το δείπνο του Κυρίου, ο Ιησούς έδωσε το ποτήρι στους μαθητές του και είπε: “Πίετε εξ’ αυτού πάντες”. Στην αγγλική μετάφραση αυτής της Γραφής λέει: “Drink ye all of it”  το οποίο όμως δεν εννοεί “Drink all the wine”!  Σήμερα η καθολική εκκλησία στηρίζεται ακριβώς εδώ για να δικαιολογήσει τη συμμετοχή των κληρικών στο κρασί, ενώ οι λαϊκοί παίρνουν μόνο ψωμί. Εφαρμόζοντας όμως τους παραλληλισμούς ιδεών βλέπουμε ότι στην Α’ Κορ.ια:22-29  είναι πολύ καθαρό ότι ο οίνος κι ο άρτος είναι για όλους τους πιστούς.

Ερμηνευτικά - 11

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Συμβουλέψου άλλα παράλληλα κείμενα, συγκρίνοντας τα πνευματικά προς τα πνευματικά (Α’ Κορ.γ:13).

Δύο κείμενα θεωρούνται παράλληλα όταν ασχολούνται με το ίδιο θέμα και συμφωνούν το ένα με το άλλο. Το να ανατρέξουμε σε τέτοια κείμενα δεν είναι αναγκαίο μόνο για να ξεδιαλύνουμε κάποιες δυσκολίες που έχουμε, αλλά και για ν’ αποκτήσουμε την ακριβή Βιβλική γνώση πάνω στο θέμα που μελετάμε. Δεν μπορούμε να δεχτούμε μια διδασκαλία σαν Βιβλική πριν συγκεντρώσουμε με προσοχή και πιστότητα όλα τα στοιχεία τα οποία μας δίνει η  Βίβλος για το θέμα που μας ενδιαφέρει. Σ’ αυτή την μελέτη για τα παράλληλα κείμενα, θ’ αναφερθούμε σε παραλληλισμούς λέξεων, ιδεών και γενικής διδασκαλίας.

Παραλληλισμοί λέξεων

Όταν τα συμφραζόμενα δεν μας βοηθούν αρκετά ώστε να καταλάβουμε την έννοια μιας λέξης, μπορούμε να συμβουλευτούμε άλλα κείμενα μέσα στα οποία τη συναντάμε.

Ερμηνευτικά - 10

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είναι αναγκαίο να μελετήσουμε το θέμα και το σχέδιο του βιβλίου ή του κειμένου μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ασαφείς λέξεις ή εκφράσεις που θέλουμε να ερμηνεύσουμε.

Όταν δεν μπορούν να μας βοηθήσουν ούτε τα συμφραζόμενα στην ερμηνεία, μ’ αυτό τον κανόνα κάνουμε άλλο ένα βήμα. Το θέμα και το σχέδιο ενός βιβλίου ή κειμένου μπορεί να βρεθεί όταν αναζητήσουμε την αιτία για την οποία γράφτηκε και τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, αρχικά, αυτό το κείμενο.

Καμιά φορά ο σκοπός ή το σχέδιο ενός βιβλίου περιέχεται μέσα στο ίδιο το βιβλίο. Ο σκοπός ολόκληρης της Γραφής βρίσκεται στα εδάφια Ρωμ.ιε:4 & Β’ Τιμ.γ:16-17. 

Ο σκοπός που γράφτηκαν τα Ευαγγέλια είναι γραμμένος στο Ιωαν.κ:31 κι οι Παροιμίες στο Παρ.α:1-4.