Οι Κριτές ήταν οι κύριοι ηγέτες του Ισραήλ για σχεδόν τρεισήμισι αιώνες. Διοικούσαν επίσης τον στρατό, κι έτσι μερικοί έγιναν από τους ισχυρότερους ηγέτες της Γραφής. Όμως, τότε, γιατί η Δεβόρρα υπηρέτησε σαν κριτής; Αυτή η θέση της είναι συχνά, αν όχι πάντοτε, η πρώτη που αναφέρεται για την υποστήριξη της γυναικείας ηγεσίας. Έρχεται αυτό σε αντίθεση με το πρότυπο και τις πάγιες θέσεις του Θεού επί του θέματος;
Ας ρίξουμε
μια ματιά!
1.
Δεν υπάρχει καμία αναφορά ότι η Δεβόρρα
διορίστηκε από τον Θεό.
Σε όλο το βιβλίο των Κριτών, όταν κάποιος άντρας αναλαμβάνει την ηγεσία, τα εδάφια τον προσδιορίζουν σαν επιλεγμένο ή ενδυναμωμένο από τον Θεό:
- Κριτές
γ:9 - ο Κύριος ανέστησε σωτήρα εις τους υιούς Ισραήλ και έσωσεν αυτούς,
τον Γοθονιήλ.
- Κριτές
γ:15 - και ανέστησεν ο Κύριος εις αυτούς σωτήρα, τον Αώδ.
- Κριτές
ς:14 - Και εμβλέψας προς αυτόν [Γεδεών] ο Κύριος είπεν, Ύπαγε εν
τη δυνάμει σου ταύτη, και θέλεις σώσει τον Ισραήλ εκ της χειρός του
Μαδιάμ· δεν σε απέστειλα εγώ;
- Κριτές
ια:29 - Τότε επήλθεν επί τον Ιεφθάε πνεύμα Κυρίου.
- Κριτές
ιγ:24–25 - Σαμψών . . . ηυξήνθη το παιδίον, και ευλόγησεν αυτό ο
Κύριος. Και πνεύμα Κυρίου ήρχισε να διεγείρη αυτό.
Αλλά με την Δεβόρρα δεν υπάρχει διορισμός της από τον Θεό. Στους
Κριτές δ:4 λέει απλά, «Και η Δεβόρρα, γυνή προφήτις, γυνή του
Λαφιδώθ, αύτη έκρινε τον Ισραήλ κατά τον καιρόν εκείνον». Η παρουσίασή της
τονίζει ότι είναι γυναίκα, αλλά με αρνητικό τρόπο.
Το Κριτές δ:4 εκπλήσσει με την ασυνήθιστη χρήση μιας γυναίκας
που πρέπει να κρίνει τον Ισραήλ, επειδή χρησιμοποιεί μια σειρά από περιττές
λέξεις για να τονίσει ότι Δεβόρρα είναι γυναίκα.
Μεταφράζοντας το εβραϊκό κείμενο κυριολεκτικά, το εδάφιο
λέει, «Και Δεβόρρα, μια γυναίκα, μια προφήτης, η σύζυγος του Λαφιδώθ, έκρινε τον
Ισραήλ εκείνο τον καιρό. Κάτι είναι αφύσικο, κάτι δεν πάει καλά - δεν υπάρχουν άντρες
για να λειτουργήσουν σαν Κριτές! Αυτή η εντύπωση επιβεβαιώνεται όταν διαβάζουμε
για την ατολμία του Βαράκ και την επίπληξη που δέχεται, καθώς και την δόξα που
έχασε.
2. Η διακονία της Δεβόρρα ήταν
ιδιωτική αντί δημόσια
Το Κριτές δ:5 λέει «Και αυτή κατώκει υπό τον φοίνικα
….. και ανέβαινον προς αυτήν οι υιοί Ισραήλ διά να κρίνωνται». Το έθνος την
πλησίαζε ιδιωτικά. Δεν μήλησε δημόσια τον λόγο του Θεού, όπως η Ολδά και άλλες
προφήτισσες. Είναι ένα άλλο παράδειγμα γυναίκας που περιορίζεται στην ιδιωτική
και ατομική οδηγία. Ακόμα και όταν η Δεβόρρα καλεί τον Βαράκ, του μιλάει
ιδιαιτέρως:
Κρ.δ:6,7 Και έστειλε και εκάλεσε τον Βαράκ τον
υιόν του Αβινεέμ από Κέδες-νεφαλί, και είπε προς αυτόν, Δεν πρόσταξε Κύριος ο
Θεός του Ισραήλ, λέγων, Ύπαγε και σύναξον δύναμιν εν τω όρει Θαβώρ και λάβε
μετά σου δέκα χιλιάδας ανδρών εκ των υιών Νεφθαλί και εκ των υιών Ζαβουλών, και θέλω επισύρει προς σε εις τον ποταμόν Κισών τον Σισάρα,
τον αρχηγόν του στρατεύματος Ιαβείν, και τας αμάξας αυτού και το πλήθος αυτού, και θέλω παραδώσει αυτόν εις την χείρα σου;
3. Η Δεβόρρα ενθάρρυνε τον
Βαράκ να ηγηθεί
Παρατηρήστε μερικές φράσεις στα παραπάνω εδάφια:
- Η
δήλωση «Δεν πρόσταξε Κύριος ο Θεός του Ισραήλ;», δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί
ότι η Δεβόρρα δίνει εντολές στον Βαράκ. Σαν προφήτισσα, έλαβε ένα λόγο από
τον Θεό και τον μεταβίβασε στον Βαράκ. Επιβεβαίωσε αυτό που ήδη έπρεπε να
ξέρει, ότι ο Θεός τον διέταξε να ηγηθεί του στρατού.
- Η
οδηγία, «Ύπαγε και σύναξον δύναμιν», είναι ιδιαίτερα σημαντική,
διότι η Δεβόρρα ήταν κριτής εκείνη την εποχή. Ήταν στην θέση που συνήθως
κατείχε ο διοικητής του Ισραήλ. Αλλά αντί να καλέσει τα στρατεύματα η
ίδια, γνωστοποιεί στον Βαράκ, ότι ο Θεός κάλεσε αυτόν να τους οδηγήσει.
- Η
φράση, «και θέλω επισύρει προς σε ….. τον Σισάρα», αποκαλύπτει το
σχέδιο του Θεού ο Σισάρα να επιτεθεί στον Βαράκ, όχι στην Δεβόρρα.
- «και
θέλω παραδώσει αυτόν εις την χείρα σου»: δείχνει ότι ο Θεός ήθελε τον Βαράκ,
και όχι την Δεβόρρα, να διεκδικήσει την νίκη κατά του Σισάρα.
Όλα αυτά δείχνουν ότι αν και υπηρέτησε σαν κριτής, η Δεβόρρα
επιβεβαίωσε την ορθότητα της ανδρικής ηγεσίας. Όχι μόνο ψάχνει τον Βαράκ να
οδηγήσει τον στρατό, αλλά του γνωστοποιεί ότι αυτό ήταν το θέλημα του Θεού.
Δυστυχώς, ο Βαράκ δεν ανταποκρίνεται, αλλά αντίθετα είπε στην Δεβόρρα, «Εάν
συ έλθης μετ' εμού, θέλω υπάγει· αλλ' εάν δεν έλθης μετ' εμού, δεν θέλω υπάγει».
(Κριτές δ:8). Αναγνωρίζουμε ότι κάτι δεν πάει καλά όταν ένας άντρας λέει
σε μια γυναίκα, «Δεν θα πάω στην μάχη αν δεν έρθεις μαζί μου».
4. Η Δεβόρρα επέπληξε τον Βαράκ
για την αποτυχία να ηγηθεί
Δεν αποτελεί έκπληξη ο τρόπος που η Δεβόρρα αντιμετώπισε την
απροθυμία του Βαράκ: «Θέλω ελθεί εξάπαντος μετά σού· πλην δεν θέλεις λάβει
τιμήν εν τη οδώ εις την οποίαν υπάγεις· διότι εις χείρα γυναικός θέλει πωλήσει
ο Κύριος τον Σισάρα. Και η Δεβόρρα εσηκώθη και υπήγε μετά του Βαράκ εις Κέδες»
(Κριτές δ:9). Η προφητεία της Δεβόρρα πραγματοποιήθηκε. Ο Θεός οδήγησε
τον στρατό του Σισάρα στον Βαράκ, αλλά ήταν μια γυναίκα, η Ιαήλ, που τελικά
νίκησε τον εχθρικό διοικητή (Κριτές δ:17-22). Ο Βαράκ δεν έπρεπε να επιμένει
να τον συνοδεύσει η Δεβόρρα, αλλά αντ’ αυτού
να αναλάβει ο ίδιος την ηγεσία.
Ολόκληρη αυτή η αναφορά δεν υποστηρίζει την γυναικεία
ηγεσία, αλλά είναι επικριτική κατά του Βαράκ. Το βιβλίο των Κριτών
καταγράφει μερικές από τις χειρότερες ημέρες του Ισραήλ, και η απουσία της
ανδρικής ηγεσίας είναι μια δυνατή αντανάκλαση της εποχής. Η διακονία της Δεβόρρα
σαν κριτής, χρησίμευσε σαν επίπληξη προς το έθνος σχετικά με την απουσία
ανδρικής ηγεσίας. Αργότερα, κατά τη διάρκεια μιας άλλης σκοτεινής περιόδου στην
ιστορία του Ισραήλ, ο προφήτης Ησαΐας υποστήριξε ότι η ηγεσία των γυναικών ήταν
σημάδι της κρίσης του Θεού:
Ησ.γ:12 Τον λαόν μου, παιδάρια καταδυναστεύουσιν
αυτόν, και γυναίκες εξουσιάζουσιν επ' αυτού. Λαέ μου, οι οδηγοί σου σε κάμνουσι
να πλανάσαι και καταστρέφουσι την οδόν των βημάτων σου.
Κρ.ε:7 Εξέλιπον οι ηγεμόνες εν τω Ισραήλ, εξέλιπον, εωσού εγώ η Δεβόρρα
εσηκώθην, εσηκώθην μήτηρ εν τω Ισραήλ.
Από όλα τα χαρίσματα που η Δεβόρρα θα μπορούσε να χαρακτηρίσει
νόμιμα τον εαυτό της - κριτή, προφήτισσα, ελευθερωτή, μεσολαβητή, λατρευτή -
επέλεξε να αποκαλέσει τον εαυτό της μητέρα.
Ήταν πρώτα απ' όλα μητέρα. Είδε όλο τον Ισραήλ σαν παιδιά
της και λαχταρούσε όλα τα παιδιά της να βιώσουν ειρήνη και ασφάλεια.
Βαράκ, ο αρχηγός
Ο Βαράκ, του οποίου το όνομα σημαίνει «κεραυνός» ήταν από
την φυλή Ναφθαλί. Ίσως χρειαζόταν τον
«θείο ενθουσιασμό» της Δεβόρρα για να ξεκινήσει την επίθεση ενάντια στον στρατό
του Σισάρα.
Ωστόσο, ο Βαράκ αναφέρεται σαν ένας από τους τέσσερις κριτές
που εμφανίζονται σαν ήρωες πίστης στην Εβρ.ια:32:
«Και τι έτι να λέγω; Διότι θέλει με λείψει ο καιρός
διηγούμενον περί Γεδεών, Βαράκ τε και Σαμψών και Ιεφθάε, Δαβίδ τε και Σαμουήλ
και των προφητών».
Μπορεί να φαίνεται ασυνήθιστο ότι ο Βαράκ εμφανίζεται εδώ,
ειδικά επειδή η «τιμή της μάχης»
(Κριτ.δ:9) πήγε στην Ιαήλ, αλλά όντως ο Βαράκ οδήγησε το στρατό των 10.000
ανδρών στο όρος Θαβώρ.
Με την προέλαση του Βαράκ, «κατετρόπωσεν ο Κύριος τον
Σισάρα και πάσας τας αμάξας και παν το στράτευμα, εν στόματι μαχαίρας,
έμπροσθεν του Βαράκ· και κατέβη ο Σισάρα από της αμάξης και έφυγε πεζός.
Κατεδίωξε δε ο Βαράκ κατόπιν των αμαξών και κατόπιν του στρατεύματος έως της
Αρωσέθ των εθνών· και έπεσε παν το στράτευμα του Σισάρα εν στόματι μαχαίρας·
δεν έμεινεν ουδέ εις» (Κριτ.δ:15,16).
Ο Βαράκ μπορεί να είχε ένα ασταθές ξεκίνημα, αλλά τελείωσε
δυνατά. Μια προσεκτική ματιά στην
Εβρ.ια:33-34 φέρνει μια όμορφη αλήθεια στο φως. Ήταν η πίστη στον Θεό που
κίνησε αυτούς τους άνδρες σε δράση, όχι ο ισχυρός στρατός ή οι στρατιωτικές
στρατηγικές.
Ο Θεός ήταν Αυτός που κάλεσε τον Βαράκ στην μάχη, και η
Δεβόρρα ήταν απλά το στόμα που απελευθέρωσε το μήνυμα. Περιγράφοντας αυτούς
τους ήρωες της πίστης, ο Παύλος αποκαλύπτει ότι, «έσβεσαν δύναμιν πυρός,
έφυγον στόματα μαχαίρας, ενεδυναμώθησαν από ασθενείας, έγειναν ισχυροί εν
πολέμω, έτρεψαν εις φυγήν στρατεύματα αλλοτρίων». Ο Θεός ώθησε τον Βαράκ να δράσει μέσω της
Δεβόρρα, αλλά ο ίδιος ενίσχυσε τον Βαράκ σε ισχυρό πολεμιστή που νίκησε τον
σκληρό και καταπιεστικό στρατό του Σισάρα.
Ναι, ο Βαράκ αμφέβαλε, δείχνοντας να χρειάζεται την Δεβόρρα
περισσότερο απ' όσο θα έπρεπε.
Η ωδή
Η ωδή της Δεβόρρα δεν είναι αντίπαλος των λόγων της Μαριάμ
προς τον Θεό (Λουκ.α:46-55), ή της ταπεινής προσευχής της Άννας, αλλά έχει σαν
στόχο να μας δώσει ελπίδα! Ενώ η Δεβόρρα είναι η συνθέτης της ωδής, γράφτηκε για
ντουέτο, την Δεβόρρα και τον Βαράκ, να το τραγουδήσουν μαζί. Άλλη μια απόδειξη
του σεβασμού της Δεβόρρα προς τον Βαράκ. Η ωδή συμπληρώνει μερικές λεπτομέρειες
που λείπουν από την αναφορά του τέταρτου κεφαλαίου, όπως η καταιγίδα που
απενεργοποίησε τα άρματα του Σισάρα στην λάσπη του ποταμού Κισόν.
Ωστόσο, το εδ.9 φωτογραφίζει ένα πιο οικείο όνειρο της
ηρωίδας μας, «Η καρδία μου είναι προς τους αρχηγούς του Ισραήλ, όσοι μεταξύ
του λαού προσέφεραν εαυτούς εκουσίως. Ευλογείτε τον Κύριον..». Τι όμορφη
αντανάκλαση της εικόνας του Θεού, σκέψεις, λόγια και πράξεις που υποστηρίζουν
με αγάπη εκείνους που ανήκουν στην Βασιλεία του Θεού! Η θεοσεβής στάση της
Δεβόρρα προηγήθηκε της νίκης και διαμόρφωσε τις πράξεις της. Είναι η καρδιά μας
«προς» αυτούς που οδηγούν εθελοντικά ανάμεσά μας; Διαμορφώνει αυτή η στάση τις σκέψεις και τις
πράξεις μας; Ας ελπίσουμε ότι θα το
κάνει.
Η στροφή που ακολουθεί, στα εδάφια 19-23, είναι ένας έλεγχος
πραγματικότητας που βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη θαυματουργή παρέμβαση του
Θεού. Όπως και οι 7.000, «πάντα τα γόνατα, όσα δεν έκλιναν εις τον Βάαλ»
(Α’ Βας.ιθ:18), ο Θεός έφερε 10.000
άνδρες που θα υπερτερούσαν αριθμητικά τον στρατό των Χαναανιτών στην μάχη. Αλλά
στη μέση των πιστών που προσφέρθηκαν εθελοντικά, «ηγέρθησαν μεγάλαι
συζητήσεις καρδίας..... Ο Γαλαάδ ησύχαζε πέραν του Ιορδάνου· και ο Δαν διά τι
έμενεν εις τα πλοία; ο Ασήρ εκάθητο εις τα παράλια, και ησύχαζεν εις τους
λιμένας αυτού» (Κριτ.ε:16,17). Μην
νομίζεις ότι όλοι οι άνθρωποι του Θεού απάντησαν. Έξι φυλές συναντήθηκαν στο
όρος Θαβώρ, τέσσερις όχι. Η Δεβόρρα δεν λέει
σκληρά καταδικαστικά λόγια γι’ αυτούς, αλλά ο άγγελος του Θεού το κάνει. Ίσως μπορούμε να παραδειγματιστούμε και να
αφήσουμε τον Θεό να φροντίσει αυτούς που δεν ανταποκρίνονται στην επίμονη κλήση
Του. Ακούμε ότι αναφέρεται στην ωδή, ώστε να μπορούμε να προετοιμαστούμε για
τον αντίκτυπο στην ζωή μας, αλλά η Δεβόρρα ξοδεύει λίγο χρόνο θρηνώντας τις
ανυπάκουες φυλές που κρίθηκαν από τον Θεό.
Στα εδάφια του κλεισίματος, βλέπουμε τη μητέρα του Σισάρα να
περιμένει τα λάφυρα του πολέμου. Πού
είναι το μερίδιό της από τη λεηλασία; Πού είναι ο γιος της;
Σαν το κατάλληλο κλείσιμο σε μια ιστορία πολέμου, από την
οπτική γωνία μιας γυναίκας, αυτή η αναφορά μας δείχνει πραγματικά διάφορες
απόψεις. Η Δεβόρρα, η σύζυγος και η
μητέρα του Ισραήλ μας υπενθυμίζει την σημασία των σχέσεων και πώς η μάχη
κερδήθηκε. Οι απελπισμένες κραυγές της μητέρας του Σισάρα και η κατάρα των
καταρομένων την Μηρώζ παραμένουν μόνο σαν μια αντίθεση εκείνων που ζουν με την
ελπίδα του Κυρίου. Η δύναμη, το έλεος και η υπεροχή του Θεού, μας γεμίζουν με
αυτοπεποίθηση, αν και συχνά βλέπουμε τους εαυτούς μας σαν τους άπιστους Ισραηλίτες.
Συμπέρασμα
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένες ερωτήσεις εξακολουθούν
να παραμένουν και μας δίνουν λόγο για να τις ψάξουμε στις Γραφές, στην
αναζήτησή μας για την αλήθεια. Ωστόσο, η ελπίδα και η ενθάρρυνση της αναφοράς
δεν χάνεται στο σκοτάδι ή στο γκρι.
Λάμπει σαν αστέρι, η Δεβόρρα, ο Βαράκ, η Ιαήλ και 10.000 άνδρες έδωσαν
δόξα στον Θεό με τις πράξεις τους. Η κατάσταση
της πνευματικής διαφθοράς και του λήθαργου δεν εμπόδισε ούτε δικαιολογούσε τους
ανθρώπους του Θεού από την δράση. Μην αφήνετε την ηθική διάλυση της κοινωνίας
μας να σας απομακρύνει από την ενεργό πίστη. Ο Θεός κάλεσε τον λαό Του, ανταποκρίθηκαν
και θριάμβευσαν! Μας καλεί και σήμερα
και έχουμε την ευκαιρία να ανταποκριθούμε στα σπίτια μας, στις εκκλησίες μας, στις
γειτονιές μας…...
